Biến rác thải thành tài nguyên: Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu
(CLO) Phát thải khí nhà kính từ chất thải là thách thức chung của nhiều quốc gia, nhất là khi phần lớn rác vẫn được xử lý bằng chôn lấp. Tuy nhiên, với công nghệ hiện đại và chính sách khuyến khích tái chế, nhiều nước đã thành công trong việc biến rác thành tài nguyên vừa bảo vệ môi trường, vừa mang lại lợi ích kinh tế.
Theo Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC), phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực chất thải chiếm khoảng 3 – 5% tổng lượng phát thải toàn cầu.
Mặc dù tỷ lệ này không cao so với các lĩnh vực năng lượng hay công nghiệp, nhưng tác động của nó lại rất đáng lưu ý. Các loại khí nhà kính chủ yếu phát sinh từ rác thải gồm: khí mê tan (CH4) được tạo ra khi chất thải hữu cơ phân hủy trong môi trường yếm khí tại các bãi chôn lấp; và khí carbon dioxide (CO2) phát thải trong quá trình đốt chất thải không kiểm soát.
Những khí này không chỉ góp phần làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu mà còn gây suy thoái hệ sinh thái, ô nhiễm không khí và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển, nơi tỷ lệ rác chôn lấp còn chiếm ưu thế.
Để giảm phát thải, nhiều nước đã nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới trong xử lý chất thải, trong đó công nghệ đốt chất thải phát điện nổi lên như một giải pháp hiệu quả.
Các nhà máy điện rác không chỉ giúp giảm khối lượng rác phải chôn lấp, mà còn tận dụng được năng lượng từ quá trình đốt, góp phần giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Thụy Điển, Hà Lan hay Singapore là những quốc gia tiên phong trong lĩnh vực này.
Singapore là ví dụ điển hình. Năm 2021, quốc gia này đưa vào vận hành một nhà máy điện rác hiện đại với công suất xử lý 3.600 tấn rác mỗi ngày, chiếm tới 35% tổng công suất đốt rác của cả nước. Nhà máy có khả năng sản xuất 136 MW điện, đủ để cung cấp điện cho khoảng 240.000 căn hộ 4 phòng ngủ trong một ngày. Đây hiện là nhà máy điện rác hiệu quả nhất Singapore, thể hiện rõ định hướng biến rác thải thành nguồn tài nguyên năng lượng.
Tuy nhiên, để giảm khí mê tan loại khí nhà kính có khả năng gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp 28 lần CO2, thì giải pháp quan trọng nhất vẫn là giảm lượng rác hữu cơ đưa vào bãi chôn lấp. Bởi lẽ, khí CH4 chủ yếu sinh ra từ quá trình phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện thiếu oxy.
Do đó, các chính sách phân loại rác tại nguồn, tái chế và tái sử dụng rác hữu cơ (làm phân compost, sản xuất khí sinh học) chính là những hướng đi căn cơ.
Song song với điện rác, tái chế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cắt giảm phát thải. Nhiều quốc gia đã đạt được tỷ lệ tái chế rất cao.
Chẳng hạn, tại Thụy Điển, khoảng 48% lượng rác thải được tái chế. Giấy và nhựa có thể tái chế nhiều lần, tạo ra vòng đời mới cho vật liệu, đồng thời mở ra các ngành kinh doanh mới. Ví dụ: chì được thu hồi từ pin cũ; nhựa tái chế được sử dụng để sản xuất thảm sân cỏ nhân tạo; giấy báo cũ được tái chế thành giấy vệ sinh dành cho thú cưng.
Đặc biệt, Thụy Điển còn có những chính sách rất sáng tạo để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Từ năm 2014, các công ty sản xuất điện tử bắt buộc phải mua lại linh kiện hỏng để tái chế. Điều này giúp người tiêu dùng có thể đổi thiết bị cũ khi mua thiết bị mới, vừa giảm chi phí, vừa giảm lượng rác thải điện tử.
Ngoài ra, Thụy Điển còn khuyến khích người dân sửa chữa thay vì vứt bỏ bằng cách giảm thuế cho các dịch vụ sửa chữa giày dép, xe đạp, đồ điện tử. Tại trường học, giáo dục về tái chế được xem là môn học bổ trợ quan trọng, ngang hàng với âm nhạc hay thể thao. Nhờ những chính sách này, Thụy Điển trở thành quốc gia đi đầu trong việc xây dựng m