Kế hoạch 'Gaza mới' của ông Trump: Cơ hội và thách thức chính trị với Thủ tướng Israel

Thủ tướng Netanyahu, vốn duy trì quan hệ gần gũi với Tổng thống Trump, mô tả kế hoạch “Gaza mới” gồm 20 điểm như một nỗ lực chung nhằm vừa thúc đẩy mục tiêu của Chính phủ Israel, vừa chuyển hướng chỉ trích quốc tế về cuộc chiến ở Gaza sang Hamas - lực lượng bị đặt trước lựa chọn giữa chấp nhận thỏa thuận hoặc tiếp tục đối mặt bao vây.

Ông Netanyahu hy vọng động thái này sẽ giúp chấm dứt cuộc chiến ngày càng mất lòng dân, đồng thời đạt được việc trả tự do cho con tin Palestine đang giam giữ, qua đó tăng cơ hội trước kỳ bầu cử năm tới.

Tuy vậy, việc kế hoạch có nhắc đến khả năng thành lập một nhà nước Palestine khiến các thành viên cực hữu trong liên minh, đặc biệt là Itamar Ben-Gvir và Bezalel Smotrich, phản đối kịch liệt. Với ảnh hưởng lớn trong liên minh cầm quyền, sự bất đồng này có thể trở thành rủi ro chính trị lớn đối với Thủ tướng Netanyahu.

Canh bạc của Thủ tướng Netanyahu?

Nadav Shtrauchler, cựu cố vấn của Netanyahu, nhận định kế hoạch Gaza là một “thỏa thuận đôi bên cùng có lợi” cho Thủ tướng Israel, vì vừa chuyển toàn bộ áp lực sang Hamas, vừa làm giảm bớt sự giám sát quốc tế đối với Tel Aviv. Theo ông, đây là bước đi có thể giúp Thủ tướng Benjamin Netanyahu bước vào cuộc bầu cử sắp tới với hai lợi thế: khả năng giải cứu con tin và khôi phục tiến trình mở rộng quan hệ với các quốc gia Ả Rập - Hồi giáo vốn bị đình trệ do chiến sự Gaza.

Đề xuất của Tổng thống Trump, nhanh chóng nhận được sự ủng hộ từ nhiều lãnh đạo Ả Rập và Hồi giáo, không đặt ra nhiều yêu cầu ngắn hạn đối với Israel. Trọng tâm là gây sức ép lên Hamas, buộc nhóm này trả tự do cho toàn bộ con tin và giao nộp vũ khí như điều kiện tiên quyết để chấm dứt tình trạng bao vây Gaza.

Theo kế hoạch, quân đội Israel vẫn duy trì hiện diện ở Gaza và chỉ rút về dọc biên giới khi một lực lượng quốc tế tiếp quản. Thủ tướng Netanyahu cũng nhấn mạnh Israel phải giữ quyền kiểm soát an ninh tổng thể sau chiến tranh, song không đưa ra mốc thời gian cụ thể cho việc rút quân.

Trong một bài đăng trên X, Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich, lãnh đạo đảng Chủ nghĩa phục quốc Do Thái tôn giáo, kịch liệt phản đối kế hoạch Gaza của Tổng thống Donald Trump, cho rằng nó đánh đổi “những thành tựu trên thực địa để lấy ảo tưởng chính trị”. Đảng của ông hiện nắm giữ 7 ghế tại Knesset, mặc dù các khảo sát mới nhất cho thấy khó duy trì vị thế này nếu bầu cử diễn ra ngay hôm nay.

Trong khi đó, dư luận Israel ngày càng mệt mỏi với chiến tranh. Khảo sát của Viện Dân chủ Israel cho thấy 66% người dân cho rằng đã đến lúc kết thúc xung đột, bao gồm gần một nửa số cử tri cánh hữu.

Ông Eran Lerman, cựu phó cố vấn an ninh quốc gia, nhận định Thủ tướng Netanyahu hiểu rõ việc Hamas chấp thuận kế hoạch có thể làm tan vỡ liên minh cầm quyền. Tuy vậy, ông vẫn kỳ vọng có thể bước vào bầu cử với “một bức tranh khác” về 2 năm chiến sự. Theo Lerman, các chính trị gia thường có xu hướng tin vào những kịch bản phù hợp với lợi ích chính trị của họ.

Phe đối lập Israel, trải dài từ cánh hữu, trung dung đến cánh tả, cũng kêu gọi chấm dứt chiến tranh, đồng thời chỉ trích vai trò của Bezalel Smotrich và Itamar Ben-Gvir - hai nhân vật cực hữu có ảnh hưởng lớn trong chính phủ. Nhiều đảng đối lập còn khẳng định sẽ không tham gia bất kỳ liên minh nào trong tương lai với các đồng minh cực đoan của Thủ tướng Netanyahu.

Có ý kiến cho rằng, Thủ tướng Netanyahu sẽ không đưa toàn bộ kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Donald Trump ra nội các phê duyệt, mà chỉ tập trung xin ý kiến về điều khoản trao đổi con tin; theo đó, Israel sẽ trả tự do cho hàng trăm tù nhân Palestine.

Cựu nhà ngoại giao Alon Pinkas nhận định, ông Netanyahu có thể kéo dài các cuộc đàm phán về những nội dung còn mơ hồ, chẳng hạn như lộ trình rút quân, nhằm duy trì thế cân bằng chính trị trong nước và từng bước làm giảm tính trọng tâm của kế hoạch “Gaza mới”.

Kỳ vọng quốc tế và áp lực liên minh cầm quyền

Israel ngày càng bị cô lập quốc tế sau 2 năm chiến sự ở Gaza. Trong tháng này, một số đồng minh thân cận đã công nhận Nhà nước Palestine bất chấp sự phản đối của Tel Aviv, trong khi những nước khác áp đặt lệnh trừng phạt đối với một số quan chức cấp cao Israel.

Phong trào Hamas gần như không có ảnh hưởng ngoại giao, song việc họ chấp thuận hoặc đàm phán theo kế hoạch đều ẩn chứa rủi ro: thỏa thuận có thể được triển khai tại những khu vực họ không còn kiểm soát, trong khi Israel vẫn tiếp tục duy trì ưu thế quân sự với sự hậu thuẫn của Washington.

Thủ tướng Netanyahu được cho là đã tìm cách loại bỏ khỏi kế hoạch của Tổng thống Trump những đề cập trực tiếp đến việc thành lập một Nhà nước Palestine, phù hợp với tuyên bố trước đó của ông rằng điều này “sẽ không bao giờ xảy ra”.

Tuy nhiên, văn bản cuối cùng vẫn giữ cách diễn đạt gián tiếp: nếu Gaza được tái thiết và Chính quyền Palestine thực hiện cải cách, “các điều kiện cuối cùng có thể dẫn tới quyền tự quyết và nhà nước của Palestine”. Cách thể hiện này vừa nhằm trấn an cộng đồng quốc tế, vừa làm gia tăng phản ứng phản đối từ các đồng minh cực hữu trong liên minh cầm quyền của Thủ tướng Netanyahu.

Trong buổi họp báo sau hội đàm với Tổng thống Donald Trump, Thủ tướng Benjamin Netanyahu khẳng định kế hoạch đặt nền móng cho một tiến trình hòa bình rộng mở hơn, đồng thời tạo cơ sở cho việc mở rộng quan hệ với các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo chưa công nhận Israel.

Theo học giả Neve Gordon (Đại học Queen Mary, London), Thủ tướng Netanyahu có thể tin rằng một chiến lược bình thường hóa quan hệ khu vực sẽ giúp ông thắng thế trong cuộc bầu cử năm 2026. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng Thủ tướng Netanyahu vẫn có thể rút lui khỏi kế hoạch sau khi chấp nhận, rồi đổ lỗi cho Hamas - một chiến thuật từng được ông sử dụng để củng cố vị thế chính trị.

Kế hoạch “Gaza mới” của Tổng thống Donald Trump, được Thủ tướng Benjamin Netanyahu ủng hộ, vừa mở ra cơ hội giảm áp lực quốc tế và thúc đẩy hòa giải khu vực, vừa tiềm ẩn nguy cơ rạn nứt nội bộ Israel.

Trong bối cảnh dư luận mệt mỏi vì chiến tranh và quốc tế ngày càng gia tăng sức ép, thành bại của bước đi này sẽ phụ thuộc không chỉ vào Hamas và các đối tác Ả Rập, mà còn vào khả năng ông Netanyahu cân bằng giữa lợi ích đối ngoại và sức ép chính trị trong nước.

Hùng Anh