Hội thảo kỷ niệm 50 năm chặng đường đổi mới của sân khấu Việt Nam
(CLO) Ngày 3/10, tại Ninh Bình, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tổ chức hội thảo “50 năm chặng đường đổi mới của nghệ thuật sân khấu Việt Nam (1975-2025).
Đây là hoạt động nằm trong chuỗi các sự kiện văn hóa, nghệ thuật tổng kết 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025); kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025) và chào mừng Ngày Sân khấu Việt Nam (12/8 âm lịch).
Phát biểu khai mạc hội thảo, NSND Trịnh Thúy Mùi - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam nhấn mạnh, hội thảo “50 năm chặng đường đổi mới của nghệ thuật sân khấu Việt Nam” là hoạt động mở đầu các sự kiện Giỗ Tổ sân khấu Huyền nữ Phạm Thị Trân và Ngày Sân khấu Việt Nam năm 2025.
Hội thảo tổng kết những thành công, những đóng góp cũng như những thiếu sót yếu kém của sân khấu Việt Nam trong phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong 50 năm qua, kể từ ngày thống nhất đất nước qua công cuộc đổi mới bắt đầu từ năm 1986 đến nay, khi đất nước đang bước tới một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình, sắp xếp lại giang sơn, phấn đấu vượt bậc cả về kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa để sánh vai cùng các nước phát triển trên thế giới như mong ước của Bác Hồ.
Theo NSND Trịnh Thúy Mùi, hội thảo nhận được gần 30 tham luận công phu tâm huyết với nhiều đánh giá, tổng kết, đề xuất rất thẳng thắn, mới mẻ, táo bạo của các tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ biểu diễn, các vị lãnh đạo đơn vị cùng các nhà nghiên cứu lý luận sân khấu.
Các tham luận đánh giá đúng những thành công, nỗ lực, sáng tạo vượt bậc, vạch rõ những sai sót yếu kém, tìm ra những bài học thực tế đúng đắn qua “50 năm chặng đường đổi mới của nghệ thuật sân khấu Việt Nam”, giúp chúng ta củng cố niềm tin, nội lực sáng tạo để đưa nghệ thuật sân khấu Việt Nam tiếp tục đi tới phục vụ tốt nhất cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong kỷ nguyên vươn mình đầy hy vọng do Đảng ta mở ra.
Trình bày tham luận tại hội thảo, PGS.TS Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam nhấn mạnh, 50 năm vừa qua của sân khấu có ba dấu ấn nổi bật: Sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng nghệ sĩ; sự mở rộng, phong phú hơn của loại hình sân khấu; và đặc biệt là sự mở rộng không gian hoạt động – từ thành phố đến vùng sâu, vùng xa, đồng thời vươn ra quốc tế, khẳng định tầm vóc mới của sân khấu Việt Nam.
NSND Lê Tiến Thọ, nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, nhìn lại hơn nửa thế kỷ phát triển đánh giá, sân khấu đã vừa giữ gìn bản sắc dân tộc, vừa nỗ lực tiếp cận tinh hoa thế giới. Các nghệ sĩ đã sáng tạo nhiều tác phẩm giàu nội dung, hướng tới giá trị chân – thiện – mỹ, góp phần nâng cao đời sống tinh thần nhân dân.
Tại hội thảo, các nghệ sĩ sân khấu khẳng định đóng góp to lớn của nghệ thuật sân khấu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc 50 năm qua, thực trạng của sân khấu truyền thống và những hướng đổi mới sân khấu. Theo Tiến sĩ Nguyễn Đăng Chương, Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, trong 50 năm qua, sân khấu đã có 7 đổi mới quan trọng. Đó là về tư duy nghệ thuật; đổi mới mô hình hoạt động, phát triển mạnh mô hình xã hội hóa; phương pháp sáng tạo; thủ pháp nghệ thuật, ứng dụng công nghệ hiện đại; đổi mới phương thức hoạt động tìm mọi cách phục vụ khán giả; định hướng nghệ thuật, cách thức quản lý thay đổi; đổi mới khai thác đề tài. Đây là nền tảng để sân khấu tiếp tục phát triển trong giai đoạn mới.
Nửa thế kỷ qua, sân khấu Việt Nam đã có nhiều đổi mới, song thực tế vẫn chưa bắt kịp tốc độ phát triển của nghệ thuật thế giới, chưa thật sự đáp ứng nhu cầu đa dạng của công chúng và thiếu vắng những tác phẩm đỉnh cao, xứng tầm. NSND Trung Hiếu, Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội, thẳng thắn nhìn nhận, trước thách thức của thời đại số và những biến chuyển mạnh mẽ trong đời sống xã hội, sân khấu buộc phải thay đổi.
Một trong những giải pháp quan trọng là ứng dụng công nghệ và nền tảng số: ghi hình các vở diễn để phát trực tuyến, bán vé online, hay chuyển thể thành những sản phẩm phim – kịch. Đây là cách để sân khấu chạm tới khán giả hiện đại, đặc biệt là giới trẻ. Bên cạnh đó, việc mở rộng sân chơi sáng tạo cho lực lượng trẻ là yếu tố sống còn.
Nhận định về 50 năm đổi mới nghệ thuật sân khấu Việt Nam, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, hành trình 50 năm qua chính là quá trình tìm cách để sân khấu gìn giữ bản sắc, hòa nhập với đời sống đương đại và từng bước vươn ra thế giới. Trong kỷ nguyên số, nghệ thuật sân khấu có thể trở thành một ngành công nghiệp văn hóa thực thụ, vừa tạo giá trị tinh thần, vừa đóng góp kinh tế. Ông nhấn mạnh, sân khấu cần gắn bó chặt chẽ với giáo dục và du lịch, trở thành công cụ truyền cảm hứng văn hóa – lịch sử cho thế hệ trẻ và cả du khách quốc tế.
Để biến kỳ vọng ấy thành hiện thực, cần những chính sách đồng bộ như xây dựng hành lang pháp lý đủ mạnh, có Luật về hoạt động nghệ thuật biểu diễn với tầm nhìn dài hạn; thực hiện cơ chế đặt hàng các tác phẩm giá trị; khuyến khích xã hội hóa, hợp tác công tư trong đầu tư nhà hát; coi nghệ sĩ là “cá nhân sáng tạo” cần đãi ngộ đặc thù. Đồng thời, việc phát triển khán giả phải song hành, thông qua sân khấu học đường, festival quốc tế định kỳ, chương trình thiếu nhi – thanh niên.
Sân khấu cũng cần ứng dụng công nghệ cao AI, AR, VR, đến việc phát triển nền tảng số để phát sóng trực tuyến mở ra nguồn thu mới. Bên cạnh đó, cần một quỹ hỗ trợ sáng tác để khuyến khích tác giả trẻ, khơi nguồn kịch bản phản ánh hơi thở đương đại.
Trong quá trình hội nhập, việc chủ động đưa vở diễn Việt Nam ra thế giới và mời đoàn nghệ thuật quốc tế đến Việt Nam là bước đi thiết thực, vừa để quảng bá vừa để học hỏi…