Chính phủ Mỹ vẫn đóng cửa: Nguyên nhân, hệ quả và bao giờ mở lại?

“Shut down” - Hiện tượng chính trị đã trở nên quen thuộc

Theo Viện Brookings, “đóng cửa chính phủ” xảy ra khi Quốc hội không thể thông qua 12 dự luật chi tiêu hoặc nghị quyết tạm thời để duy trì hoạt động ngân sách. Đạo luật Chống thâm hụt (Antideficiency Act) ngăn chặn các cơ quan liên bang chi tiêu nếu không có phê chuẩn của Quốc hội, buộc hàng loạt hoạt động hành chính và dịch vụ công phải tạm dừng.

Từ năm 1976 đến nay, Mỹ đã trải qua hơn 20 lần đóng cửa chính phủ ở các mức độ khác nhau với kỷ lục kéo dài 35 ngày trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump năm 2018. Viện Brookings nhận định, dù hợp pháp, nhưng tình trạng này “gây tổn hại trực tiếp đến năng suất nền kinh tế, niềm tin công chúng, và khả năng quản trị của bộ máy liên bang”.

Bế tắc ngân sách - Hệ quả của chiến lược 'đối đầu'

Cuộc khủng hoảng hiện nay xuất phát từ bất đồng giữa chính quyền Tổng thống Trump và đảng Dân chủ tại Quốc hội về việc phân bổ ngân sách liên bang. Nhà Trắng yêu cầu cắt giảm mạnh các chương trình xã hội và viện trợ y tế theo Đạo luật Chăm sóc y tế giá cả phải chăng (Affordable Care Act), trong khi đảng Dân chủ kiên quyết bảo vệ các khoản chi này.

Chính quyền ông Trump đã tạm hoãn giải ngân hàng chục tỷ USD từ các quỹ hạ tầng và năng lượng tái tạo, phần lớn dành cho các bang do Đảng Dân chủ kiểm soát. Động thái này được xem là đòn bẩy ép Quốc hội nhượng bộ. Tuy nhiên, bước đi đó khiến tiến trình đàm phán sụp đổ khi cả hai bên đều không muốn “mất mặt” trước cử tri.

Hậu quả của 'tê liệt chính trị'

Về kinh tế, các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Donald Trump thừa nhận việc chính phủ liên bang đóng cửa có thể gây tổn hại cho nền kinh tế Mỹ.

Theo Hội đồng Cố vấn Kinh tế (CEA), mỗi tuần đóng cửa có thể khiến GDP của Mỹ thâm hụt tới 15 tỷ USD. Tuy có thể được bù đắp khi chính phủ mở cửa trở lại nhưng sẽ đối mặt với tác động lâu dài đến thị trường tài chính, niềm tin của khu vực tư nhân và việc hoạch định chính sách của FED.

CEA cũng cảnh báo việc đóng cửa chính phủ kéo dài có thể gây ra những tác động tiêu cực hơn như làm giảm triển vọng của nước Mỹ thông qua tăng trưởng thấp hơn, tỷ lệ thất nghiệp cao hơn, cũng như gián đoạn an sinh xã hội, du lịch hàng không và các chương trình phúc lợi xã hội.

Chính phủ Mỹ bao giờ và làm thế nào để mở lại?

Thời điểm chính phủ Mỹ mở cửa trở lại hiện vẫn là một ẩn số. Theo kết quả khảo sát của YouGov, đa số người dân Mỹ tin rằng đợt đóng cửa này sẽ kéo dài không quá hai tuần, song gần 40% thừa nhận không thể dự đoán khi nào khủng hoảng sẽ chấm dứt. Còn theo nền tảng Kalshi, đợt đóng cửa này có thể kéo dài gần 21 ngày, ngang với đợt dài thứ hai trong lịch sử.

Để chính phủ có thể mở cửa trở lại, ít nhất một bên phải chấp nhận nhượng bộ. Đảng Cộng hòa có thể đồng ý kéo dài các khoản trợ cấp theo Đạo luật ACA như Đảng Dân chủ mong muốn, hoặc ngược lại, nếu khủng hoảng lan rộng, Đảng Dân chủ có thể tạm thời chấp thuận dự luật chi tiêu để khôi phục hoạt động của chính phủ.

Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Trump hiện vẫn kiên quyết không đưa ra nhượng bộ, tin rằng công chúng sẽ đổ lỗi cho phe Dân chủ. Trong khi đó, nhiều nghị sĩ Dân chủ lại coi đây là cơ hội để khẳng định lập trường chính trị cứng rắn hơn của mình, khiến triển vọng chấm dứt tình trạng “tê liệt” của bộ máy liên bang vẫn còn xa vời.

Đóng cửa chính phủ hiện nay là minh chứng rõ ràng cho tình trạng phân cực chính trị và xung đột đảng phái đang leo thang ở Mỹ. Trong các vấn đề then chốt như nhập cư, thuế hay chăm sóc sức khỏe, đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ hiếm khi tìm được đồng thuận, bởi mỗi bên dường như coi việc đánh bại đối thủ là ưu tiên quan trọng hơn là giải quyết vấn đề.

An Dương