Trưng bày chuyên đề về di sản gốm Sài Gòn xưa

Ngày 15/10, Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh phối hợp với Bảo tàng Thành phố, Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ và Hội Cổ vật TP Hồ Chí Minh tổ chức trưng bày chuyên đề “Tượng gốm Sài Gòn xưa - Nghệ thuật và di sản”.

Sự kiện được tổ chức nhằm tôn vinh nghề gốm truyền thống Sài Gòn và như một lời tri ân gửi đến những người góp phần hình thành nên diện mạo văn hoá tinh tế của vùng đất này.

Trưng bày giới thiệu hơn 50 tác phẩm tượng gốm, được chế tác công phu, chia thành bốn nhóm chủ đề: Tượng thờ Phật giáo, tượng thờ Đạo giáo, tượng thờ dân gian và tượng trang trí kiến trúc.

Các hiện vật thể hiện sự hòa quyện giữa nghệ thuật tạo hình tinh tế và tín ngưỡng dân gian đặc sắc của cư dân Sài Gòn - Nam Bộ xưa. Trong đó, nhiều bức tượng Phật, Bồ Tát, La Hán, Hộ Pháp hay các hình tượng Đạo giáo như Tam Quan Đại Đế, Bát Tiên, Ông Nhật - Bà Nguyệt… phản ánh sinh động đời sống tâm linh phong phú cũng như trình độ kỹ thuật, thẩm mỹ cao của các nghệ nhân xưa.

Một số hiện vật còn có giá trị lịch sử với minh văn chữ Hán ghi rõ niên đại, tên lò gốm và địa điểm sản xuất. Đây chính là những nguồn tư liệu quý phục vụ nghiên cứu lịch sử, mỹ thuật và khảo cổ học.

Ông Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh cho biết, trưng bày “Tượng gốm Sài Gòn xưa - Nghệ thuật và di sản” không chỉ giới thiệu các tác phẩm gốm đặc sắc, mà còn là dịp để nhìn lại hành trình hình thành, phát triển của nghề gốm Sài Gòn - một nghề thủ công gắn bó với đời sống tinh thần của người dân Nam Bộ suốt hàng trăm năm.

Qua đó, công chúng có thể cảm nhận rõ nét giá trị nghệ thuật, tín ngưỡng và văn hóa trong từng tác phẩm, đồng thời thêm trân trọng công lao của các thế hệ nghệ nhân đã gìn giữ, trao truyền nghề truyền thống.

Theo các tư liệu lịch sử, gốm Việt Nam đã có từ thời đại đồ đá mới cách nay khoảng 10.000 năm. Đến thế kỷ XVII, với những cuộc di dân của người Việt và người Hoa vào vùng đất Nam Bộ, gốm Sài Gòn và vùng phụ cận đã dần hình thành và trải qua giai đoạn phát triển khá rực rỡ, mang lại những giá trị lớn trong đời sống vật chất và tinh thần, trở thành vật chứng cho những di sản văn hóa gắn với vùng đất và con người bản địa.

Dấu tích của các lò gốm Sài Gòn ven kênh rạch, mức độ lưu thông vận chuyển và hệ thống chợ mua bán sản phẩm đã làm nên các địa danh kênh - rạch - bến Lò Gốm, Xóm Đất, Lò Siêu, khu lò Lu, cầu Lò Chén.

Nét đặc trưng và khác biệt của gốm Sài Gòn là sự phát triển của dòng gốm trang trí, kiến trúc tín ngưỡng. Loại hình gốm này phong phú về đề tài và đa dạng trong các loại sản phẩm, phản ánh đậm nét yếu tố văn hóa truyền thống của người Việt và người Hoa ở vùng Chợ Lớn cũng như cả vùng Nam Bộ.

Sản phẩm bao gồm các tượng, quần thể tiểu tượng, bình gốm, đôn gốm... trên các mái đình, miếu của người Hoa và Việt. Bên cạnh sự đa dạng, linh hoạt trong tạo dáng còn thể hiện trình độ nghệ thuật tạo tác tinh xảo, cầu kỳ.

Trưng bày chuyên đề "Tượng gốm Sài Gòn xưa - Nghệ thuật và di sản" diễn ra từ ngày 15/10-1/11/2025 tại Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh.

Thế Vũ