Cựu Thủ tướng Nhật Bản Murayama qua đời ở tuổi 101

Từng giữ chức thủ tướng từ năm 1994 đến 1996, ông Murayama lãnh đạo một liên minh bất thường giữa Đảng Dân chủ Tự do (LDP) bảo thủ và Đảng Xã hội mà ông đứng đầu.

Trong nhiệm kỳ ngắn ngủi nhưng đầy biến động đó, ông phải đối mặt với trận động đất kinh hoàng ở Kobe năm 1995 khiến hơn 6.000 người thiệt mạng, cùng vụ tấn công bằng khí sarin của giáo phái Aum Shinrikyo trên hệ thống tàu điện ngầm Tokyo - một trong những vụ khủng bố tồi tệ nhất lịch sử Nhật Bản.

Điều khiến ông Murayama được nhớ đến nhất vẫn là tuyên bố ngày 15/8/1995, trong đó ông lần đầu tiên dùng ngôn từ thẳng thắn chưa từng có để thừa nhận và xin lỗi về hành động xâm lược của Nhật Bản trong chiến tranh.

Ông nói trong bài phát biểu được truyền hình toàn quốc khi đó: “Trong một giai đoạn không xa của quá khứ, Nhật Bản, khi theo đuổi chính sách quốc gia sai lầm, đã đi vào con đường chiến tranh... và thông qua chế độ cai trị thực dân cùng xâm lược, đã gây ra những tổn thất và đau khổ to lớn cho người dân nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Á. Tôi nhìn lại những sự thật không thể chối cãi của lịch sử với tinh thần khiêm nhường và một lần nữa bày tỏ lòng hối hận sâu sắc cùng lời xin lỗi chân thành”.

Bài phát biểu này được Mỹ, Hàn Quốc và Trung Quốc hoan nghênh - những quốc gia vẫn còn mang ký ức cay đắng về thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng phần lớn Đông Á.

Trong nhiều năm sau đó, lời xin lỗi “Murayama” trở thành thước đo tiêu chuẩn cho mọi tuyên bố chính thức của các đời thủ tướng Nhật Bản về trách nhiệm chiến tranh.

Trong bài viết nhân kỷ niệm 25 năm tuyên bố lịch sử vào ngày 15/8/2020, ông nhấn mạnh: “Điều tối quan trọng là Nhật Bản phải duy trì và xây dựng mối quan hệ hữu nghị, hoà bình và thịnh vượng lâu dài với Trung Quốc - quốc gia từng chịu tổn thất nặng nề trong cuộc chiến xâm lược trước đây”.

Ông Murayama sinh năm 1924 tại tỉnh Oita, là một trong 11 người con của một gia đình ngư dân. Sau khi học trung học ban đêm ở Tokyo và phục vụ trong quân đội, ông tốt nghiệp Đại học Meiji năm 1946, rồi trở thành tổng thư ký của một hợp tác xã thủy sản, nơi ông góp phần xây dựng thành một công đoàn lớn mạnh.

Ông bước vào chính trường với tư cách nghị viên hội đồng tỉnh Oita, trước khi được bầu vào Hạ viện Nhật Bản năm 1972. Năm 1993, sau thất bại của LDP, Đảng Xã hội của ông tham gia liên minh cầm quyền. Ông Murayama được bầu làm chủ tịch đảng cuối năm đó, và trở thành thủ tướng vào năm 1994.

Sau khi rời chức thủ tướng vào năm 1996 và nghỉ hưu chính trị vào năm 2000, ông sống một cuộc đời giản dị tại quê nhà ở Oita, đạp xe hằng ngày để giữ sức khỏe.