Nhà vật lý đoạt giải Nobel Dương Chấn Ninh qua đời ở tuổi 103
(CLO) Nhà vật lý Dương Chấn Ninh, người đặt nền móng cho vật lý hiện đại và là chủ nhân giải Nobel Vật lý 1957, đã qua đời vào ngày 18/10, hưởng thọ 103 tuổi.
Đại học Thanh Hoa, nơi ông giảng dạy và giữ chức Chủ tịch danh dự Viện Nghiên cứu Cao cấp, cho biết Giáo sư Dương qua đời tại Bắc Kinh sau một thời gian lâm bệnh, gọi ông là “một huyền thoại bất tử của khoa học Trung Quốc”.
Trong cáo phó, Đại học Thanh Hoa viết: “Cuộc đời của Giáo sư Dương là hành trình khám phá không ngừng - tiếng vang vượt thời gian của một trái tim tận tụy với khoa học và đất nước. Ông đã viết nên chương vĩnh hằng trong lịch sử nhân loại”.
Cùng với nhà vật lý Lý Chính Đạo, Dương Chấn Ninh đã được trao giải Nobel Vật lý năm 1957 nhờ phát hiện mang tính cách mạng về “tính không bảo toàn chẵn lẻ trong tương tác yếu” - một lý thuyết làm thay đổi nền tảng hiểu biết của nhân loại về các định luật vật lý.
.jpg)
Sinh năm 1922 tại Hợp Phì, tỉnh An Huy, Trung Quốc, ông Dương Chấn Ninh theo học tại Đại học Liên hợp Quốc gia Tây Nam, lấy bằng thạc sĩ tại Đại học Thanh Hoa năm 1944, sau đó sang Mỹ du học theo chương trình học bổng của Chính phủ Trung Quốc.
Tại Đại học Chicago, ông nhận bằng Tiến sĩ năm 1948 và tiếp tục làm nghiên cứu sau tiến sĩ. Sau đó, ông gia nhập Viện Nghiên cứu Cao cấp Princeton - nơi Albert Einstein từng làm việc - và trở thành giáo sư thường trực vào năm 1955. Năm 1966, ông được bổ nhiệm làm Giáo sư Vật lý mang tên Albert Einstein tại Đại học bang New York (Stony Brook) và giảng dạy tại đây cho đến năm 1999.
Công trình “Yang-Mills” của ông cùng nhà vật lý Robert Mills đã trở thành nền tảng của Mô hình Chuẩn - lý thuyết cốt lõi của vật lý hạt hiện đại, được giới khoa học đánh giá có tầm quan trọng tương đương với thuyết tương đối của Einstein và phương trình Maxwell trong điện từ học. Những đóng góp này khiến Dương Chấn Ninh được xếp ngang hàng với các tên tuổi vĩ đại nhất của thế kỷ 20.
Sau nhiều năm làm việc tại Mỹ, ông Dương Chấn Ninh trở về Trung Quốc lần đầu vào năm 1971. Chuyến thăm này được xem là dấu mốc quan trọng, khởi đầu làn sóng hợp tác khoa học giữa Trung Quốc và Mỹ.
Ông tích cực thúc đẩy việc khôi phục nghiên cứu khoa học cơ bản, gây quỹ lập ủy ban trao đổi giáo dục Trung - Mỹ và tài trợ cho gần 100 học giả Trung Quốc sang Mỹ học tập, nhiều người trong số đó sau này trở thành những nhà khoa học hàng đầu.
Khi trở lại Đại học Thanh Hoa năm 1999, ông toàn tâm cống hiến cho việc phát triển Viện Nghiên cứu Cao cấp, đào tạo thế hệ nhà khoa học trẻ và góp phần định hình nền giáo dục đại học hiện đại của Trung Quốc.
Dương Chấn Ninh là thành viên của hơn 10 viện hàn lâm trên thế giới và nhận bằng tiến sĩ danh dự từ hơn 20 trường đại học danh tiếng.