Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh - Một sắc thái riêng trong dòng chảy thơ Việt đương đại

Từ phong trào thơ sinh viên đến 'mã thơ' riêng biệt

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh, sinh năm 1968 tại Vĩnh Phúc, là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hiện giữ cương vị Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Tốt nghiệp Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông từng giảng dạy tại đây trước khi chuyển sang làm báo và gắn bó nhiều năm với nghề biên tập, sáng tạo.

Ông từng là gương mặt thơ tiêu biểu của phong trào thơ sinh viên Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội cuối thập niên 1980. Thơ của ông khi ấy được chép tay, chuyền nhau trong giảng đường – mộc mạc, tự nhiên nhưng chất chứa cảm xúc và suy niệm.

Giọng thơ Nguyễn Tiến Thanh sớm định hình với cảm xúc chân thành, lối diễn đạt giản dị, không cầu kỳ câu chữ nhưng giàu chiều sâu nhân sinh. Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh cho biết: "Mỗi bài thơ của tôi là một bước đi của cảm xúc và liên tưởng khác nhau”. Sau 30 năm làm báo, khi chuyển sang lĩnh vực xuất bản, ông tự nhận mình “cũng phải đổi thay”, nhưng tinh thần thi sĩ vẫn nguyên vẹn: coi thơ như cách để sống, để tự soi rọi chính mình.

Song song với sáng tác thơ, Nguyễn Tiến Thanh còn là tác giả của nhiều tập tiểu luận được đánh giá cao về chiều sâu tư tưởng. Mới đây, ông ra mắt tập tiểu luận đồ sộ “Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết” (2025) – một tác phẩm gồm 630 trang và 165 “khúc” bàn luận về thơ và người làm thơ.

Nhận định về thơ của Nguyễn Tiến Thanh, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho rằng: "Trong lịch sử văn chương đương đại, nhiều tác giả đã lý giải vai trò của thơ ca, nhưng Nguyễn Tiến Thanh nổi bật ở chỗ ông viết vừa như sáng tác, vừa như suy tư phê bình, vừa như một bản trường ca tự sự".

Ở đó, thơ được nhìn nhận như ngôn ngữ cứu rỗi, không phải cho thế giới, mà cho chính người viết. Nhà thơ đối thoại không ngừng với ký ức, với ngôn ngữ và sự hiện sinh coi thơ là hành vi để tồn tại, là cách níu giữ phần người còn sót lại.

Tập thơ “Viễn ca” (NXB Văn học, 2024) – tác phẩm đạt Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam 2024 được xem là cột mốc quan trọng trong hành trình sáng tạo của Nguyễn Tiến Thanh. Gồm 39 bài thơ, Viễn ca nối tiếp “mã thơ” riêng đã được định hình, đồng thời thể hiện những dấn bước tự nhiên “đi qua ngày tháng cũ” của thi sĩ.

Thơ Nguyễn Tiến Thanh ẩn chứa nhiều chiêm nghiệm sâu sắc

Đánh giá về chất thơ của Nguyễn Tiến Thanh, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng: "Thơ Tiến Thanh giống như cây trầm – lá vẫn vậy, cây vẫn vậy, nhưng trong ruột cây kết tụ hương thơm. Viễn ca vẫn giữ phong cách truyền thống, song ẩn chứa sự chiêm nghiệm sâu sắc và triết lý đời sống".

Còn nhà phê bình Đỗ Anh Vũ nhận xét: “Chất lãng tử du ca là hồn cốt của Tiến Thanh – những cặp đối ngẫu trong thơ anh gợi nhiều dư ba, khiến người đọc hòa vào không gian cảm xúc của thi sĩ".

Tháng 10/2025, Nguyễn Tiến Thanh tiếp tục trình làng tập thơ mới “Mật ước thiên thu” (NXB Hội Nhà văn, 2025). Gồm 24 bài thơ lục bát, tác phẩm là sự trở về nhẹ nhàng mà tinh tế của người từng trải – nơi nỗi buồn, thế sự và những chiêm nghiệm nhân sinh được gửi gắm trong nhịp thơ truyền thống.

Nhà phê bình Đỗ Anh Vũ cho rằng: “Lục bát Tiến Thanh có thể gọi là lục bát lãng tử vừa lãng mạn, vừa trẻ trung. Trong đó có hồi quang tuổi trẻ, sự kiêu hãnh mê cuồng của thời sinh viên, có lang bạt gió bụi của kẻ giang hồ từ giảng đường đến thương trường, và khát vọng níu giữ những giá trị tinh khiết giữa thời công nghệ ồn ã".

Theo PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương: “Cần tôn trọng và cổ vũ những người làm thơ hiện đại. Thơ Việt Nam có sức thẩm thấu, tác động đến tình cảm và nhân cách con người. Thơ Nguyễn Tiến Thanh là một sắc thái đặc biệt, cần được giới nghiên cứu, phê bình và học thuật làm rõ hơn".

Tại tọa đàm, các nhà văn, nhà thơ và giới nghiên cứu đã cùng chia sẻ nhiều góc nhìn, đánh giá và cảm nhận sâu sắc về thơ Nguyễn Tiến Thanh – một giọng thơ riêng biệt, giàu nhân bản và đóng góp đáng kể vào dòng chảy thơ Việt Nam đương đại.

Trong dòng chảy đó, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh đã khẳng định vị thế của mình bằng sự kiên định, tinh tế và trung thực với cảm xúc. Thơ của ông không ồn ào cách tân, nhưng luôn mới mẻ bởi chất người, chất đời và sự lặng lẽ của một kẻ đi ngầm trong thế giới ngôn từ, để rồi đến một ngày, những vần thơ ấy tự hiển lộ như chính “viễn ca” của thi sĩ lãng tử Nguyễn Tiến Thanh.

Trung Nguyễn