Công ước Hà Nội - Động lực chống lại những thách thức an ninh phi truyền thống toàn cầu

Sự kiện này là một dấu mốc lịch sử, không chỉ đánh dấu bước tiến quan trọng trong hợp tác toàn cầu nhằm ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, mà còn khẳng định vị thế, uy tín và năng lực hội nhập quốc tế của Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Khung pháp lý toàn cầu chống lại thách thức xuyên biên giới
Trong bối cảnh tội phạm mạng gia tăng mạnh mẽ cả về số vụ việc và mức độ thiệt hại, với những hình thức tinh vi hơn nhờ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), deepfake và tiền kỹ thuật số ẩn danh, các mối đe dọa này vượt qua mọi ranh giới lãnh thổ và hành lang pháp lý. Theo Cybersecurity Ventures, thiệt hại toàn cầu do tội phạm mạng dự kiến lên tới 10,5 nghìn tỉ USD vào năm 2025. Chính vì vậy sự ra đời của Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng là vô cùng cần thiết và cấp bách.

Công ước Hà Nội là văn kiện pháp lý quốc tế toàn diện đầu tiên của Liên hợp quốc trong lĩnh vực này sau hơn 20 năm kể từ Công ước Budapest (ký năm 2001), được kỳ vọng sẽ thiết lập một khuôn khổ hợp tác pháp lý toàn diện. Văn kiện này, gồm 9 chương với 71 điều khoản, đưa ra quy định hình sự hóa các hành vi như xâm nhập trái phép hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), gian lận trực tuyến, bóc lột trẻ em qua mạng, rửa tiền từ tài sản phạm pháp.
Công ước thống nhất định nghĩa về các hành vi phạm tội, trong đó có cả các hình thức tội phạm liên quan đến AI và lan truyền thông tin sai lệch. Đặc biệt, Công ước còn giải quyết tính hiện đại của tội phạm mạng bằng cách đưa tài sản số/tài sản ảo vào định nghĩa về tài sản.

Tiến sĩ Jeff Nijsse, Giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm tại Đại học RMIT Việt Nam, đánh giá: “Đây là một điểm mới rất đáng hoan nghênh vì nó xác định các trường hợp tiền mã hóa bị tội phạm mạng lạm dụng trong các hành vi tống tiền bằng mã độc hay rửa tiền”. Ngoài ra, việc xây dựng quy định rõ ràng về tài sản giúp xóa bỏ sự mơ hồ pháp lý trong các văn kiện trước kia, đồng thời tạo cơ sở để cơ quan thực thi pháp luật truy vết và tịch thu tiền số có nguồn gốc từ hành vi phạm tội.

Sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế với Việt Nam
Việc Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội làm địa điểm tổ chức Lễ mở ký và để văn kiện quan trọng này mang tên Công ước Hà Nội là một dấu ấn quan trọng trong đối ngoại đa phương của Việt Nam.
Trả lời phỏng vấn báo chí hồi đầu tháng này về sự kiện Lễ mở ký Công ước Hà Nội, Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang khẳng định: “Qua việc tổ chức sự kiện đa phương quan trọng này, Việt Nam mong muốn thể hiện vai trò là một đối tác tin cậy, tiếp tục khẳng định nỗ lực và cam kết mạnh mẽ trong thúc đẩy hợp tác đa phương”.

Sự kiện này rõ ràng đã thể hiện niềm tin và sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với nỗ lực và uy tín của Việt Nam. Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng trong xây dựng khung pháp lý về an ninh mạng, nổi bật là việc ban hành Luật An ninh mạng có hiệu lực từ tháng 1/2019.

Ông Sudhanshu Mittal, Giám đốc Giải pháp kỹ thuật thuộc Hiệp hội các công ty dịch vụ và phần mềm quốc gia Ấn Độ (Nasscom), dẫn chứng rằng Việt Nam hiện nằm trong nhóm 20 quốc gia đứng đầu thế giới về Chỉ số An ninh mạng toàn cầu (GCI) năm 2024, với số điểm gần tuyệt đối. Những yếu tố này đã giúp Việt Nam trở thành “điểm sáng” và địa điểm lý tưởng để tổ chức sự kiện bước ngoặt này.

Trong khi đó, Tiến sĩ Trần Hải Linh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân và Đầu tư Việt Nam - Hàn Quốc (VKBIA), nhấn mạnh việc Công ước mang tên “Hà Nội” là “một biểu tượng về tinh thần hội nhập và trách nhiệm toàn cầu của Việt Nam - một quốc gia đang chuyển mình mạnh mẽ từ “người tham gia” sang “người định hình luật chơi” trong các vấn đề”.

Đối với Việt Nam, việc thực thi Công ước còn mở ra cơ hội lớn để tận dụng nguồn lực quốc tế, tiếp thu kinh nghiệm và công nghệ hiện đại từ các nước, phục vụ cho việc đảm bảo môi trường an toàn, an ninh và hòa bình cho sự phát triển của đất nước, trong bối cảnh tội phạm mạng nói riêng, các thách thức an ninh phi truyền thống nói chung đang là một vấn đề cấp bách trên toàn cầu.

Hoàng Hải