Tổng thống Trump thăm Nhật Bản: Nỗ lực thúc đẩy quan hệ đồng minh

Mục tiêu của hành trình này là củng cố quan hệ đồng minh, thúc đẩy thương mại, đầu tư và tái khẳng định vai trò của Mỹ trong cấu trúc an ninh khu vực.

Trước khi đặt chân đến Nhật Bản, Tổng thống Trump đã có những bước đi ngoại giao nổi bật tại Đông Nam Á, bao gồm giám sát lễ ký kết thỏa thuận ngừng bắn giữa Thái Lan và Campuchia tại Malaysia, cùng việc công bố các thỏa thuận thương mại và khai thác đất hiếm.

Trọng tâm chương trình nghị sự

Tại Nhật Bản, Tổng thống Trump sẽ gặp Nhật hoàng Naruhito và hội đàm với Thủ tướng mới đắc cử Sanae Takaichi - nữ lãnh đạo đầu tiên trong lịch sử đất nước này. Đây không chỉ là cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo, mà còn là phép thử ngoại giao sớm của bà Takaichi kể từ khi nhậm chức vào tuần trước.

Theo kế hoạch, hai bên sẽ thảo luận hàng loạt vấn đề trọng tâm, từ thương mại song phương, đầu tư, năng lượng, đến hợp tác quốc phòng. Washington muốn Tokyo tăng chi tiêu quân sự và nhập khẩu thêm hàng hóa Mỹ, trong khi Tokyo kỳ vọng sự linh hoạt hơn của Mỹ trong chính sách thuế quan.

Các nguồn tin cho biết Nhật Bản đã cam kết gói đầu tư trị giá 550 tỷ USD vào Mỹ để đổi lấy việc giảm mức thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Nhật. Dù vậy, Tokyo vẫn mong muốn phần lớn khoản đầu tư này mang lại lợi ích cho doanh nghiệp trong nước thông qua các dự án về chip bán dẫn và năng lượng.

Thắt chặt quan hệ Mỹ - Nhật trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược

Giới quan sát nhận định, chuyến thăm Nhật Bản lần này của Tổng thống Donald Trump mang ý nghĩa vượt ra ngoài khuôn khổ thương mại. Trong bối cảnh địa chính trị châu Á-Thái Bình Dương thay đổi nhanh chóng, Tokyo được xem là mắt xích then chốt trong chiến lược “tái cân bằng” của Washington nhằm củng cố liên minh và hạn chế ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Bắc Kinh.

“Trước cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình, Tổng thống Trump có thể đang tìm cách thể hiện sự gắn bó vững chắc của liên minh Mỹ - Nhật”, Kristi Govella, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhấn mạnh.

Về phía Nhật Bản, Thủ tướng Takaichi khẳng định “củng cố liên minh với Mỹ là ưu tiên hàng đầu”. Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Trump vào ngày 25/10, bà nhấn mạnh kế hoạch đẩy mạnh hợp tác quốc phòng và tăng chi tiêu quân sự lên mức tương đương 2% GDP - con số cao nhất kể từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Tuy nhiên, việc hiện thực hóa kế hoạch này không hề đơn giản. Liên minh cầm quyền của bà Takaichi đang thiếu đa số tại Hạ viện, trong khi nền kinh tế Nhật Bản đối mặt với nhiều sức ép nội tại. “Bất kỳ sự gia tăng nào về ngân sách quốc phòng đều cần được Quốc hội thông qua và có thể trở thành vấn đề gây tranh luận chính trị trong nước”, một nguồn tin chính phủ cho biết.

Các nhà phân tích cho rằng tân Thủ tướng Takaichi, người kế thừa di sản chính trị của cố Thủ tướng Shinzo Abe, đang tìm cách sử dụng “ngoại giao cá nhân” để xây dựng lòng tin với Tổng thống Trump, tương tự cách ông Abe từng làm trước đây.

Mối quan hệ cá nhân này có thể giúp bà Takaichi đạt được sự khởi đầu thuận lợi, song cũng tiềm ẩn rủi ro nếu bà quá phụ thuộc vào hình ảnh của Abe. “Đây là cơ hội để bà khẳng định bản sắc chính trị riêng. Nếu quá dựa vào di sản Abe, bà có thể gặp khó trong việc định hình vị thế lãnh đạo độc lập”, Rintaro Nishimura, nhà phân tích tại The Asia Group, đánh giá.

Trên thực tế, bên cạnh vấn đề an ninh, trọng tâm của các cuộc thảo luận trong tuần này sẽ là thương mại và đầu tư. Washington muốn Tokyo tăng mua nông sản, khí đốt hóa lỏng và xe ô tô Mỹ, trong khi Tokyo kỳ vọng nhận được các ưu đãi thuế quan và sự hỗ trợ công nghệ trong lĩnh vực bán dẫn.

Đáng chú ý, ý tưởng Nhật Bản nhập khẩu một số xe tải Ford F-150, biểu tượng của ngành công nghiệp ô tô Mỹ, được xem là “cử chỉ hữu nghị” hướng tới Tổng thống Trump, dù khả năng triển khai còn nhiều hạn chế do hạ tầng giao thông chật hẹp tại các đô thị Nhật. Nhiều ý kiến cho rằng, đối với Tổng thống Trump, việc thấy xe Ford xuất hiện trên đường phố Tokyo sẽ là một chiến thắng tượng trưng.

Cùng lúc đó, Bộ trưởng Kinh tế Nhật Bản Ryosei Akazawa cho biết Tokyo đang lên danh mục dự án đầu tư mới tại Mỹ trong các lĩnh vực năng lượng và công nghệ cao - những trụ cột được kỳ vọng định hình quan hệ song phương trong thập kỷ tới.

Từ biểu tượng đến thực chất

Ngay khi đặt chân đến Tokyo, Tổng thống Trump đã được Nhật hoàng Naruhito tiếp đón tại Cung điện Hoàng gia - một nghi thức mang tính biểu tượng cao. Sau đó, ông sẽ hội đàm với Thủ tướng Takaichi tại Cung điện Akasaka và có bài phát biểu trên tàu sân bay USS George Washington neo tại cảng Yokosuka.

Đối với Tokyo, chuyến thăm là dịp để tái khẳng định vị thế của Nhật Bản trong liên minh an ninh với Mỹ, đồng thời thể hiện vai trò tích cực hơn trong việc duy trì ổn định khu vực. Với Washington, Nhật Bản không chỉ là đồng minh quân sự then chốt, mà còn là đối tác kinh tế hàng đầu trong nỗ lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược như bán dẫn, AI và năng lượng xanh.

Trong bối cảnh khu vực đang định hình lại các mối cân bằng chiến lược mới, chuyến công du của Tổng thống Donald Trump đến Nhật Bản được xem là sự kết hợp giữa biểu tượng và thực chất: vừa thể hiện phong cách ngoại giao cá nhân đặc trưng, vừa tái khẳng định cam kết của Mỹ với các đồng minh ở châu Á.

Hùng Anh