Đại biểu Quốc hội kiến nghị thành lập lực lượng Cứu trợ nhân dân để ứng phó thiên tai

Ngày 29/10, tham gia thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng) nhận định về hạn chế trong khả năng ứng cứu tại chỗ đối với thiên tai. Đại biểu đưa ra kiến nghị đột phá: Thành lập lực lượng Cứu trợ nhân dân nhằm đáp ứng yêu cầu ứng phó thiên tai trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu.

Đại biểu chỉ ra rằng, lực lượng phòng, chống thiên tai cấp xã hiện nay còn mỏng, hoạt động kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn và trang bị. Vì vậy, đã đến lúc cần thành lập một mạng lưới cứu hộ cơ sở được huấn luyện và trang bị các kỹ năng cơ bản, hoạt động song hành với lực lượng chuyên trách.

Dẫn kinh nghiệm quốc tế thành công từ Nhật Bản (sau thảm họa kép năm 2011) và Philippines, nơi các đội cứu hộ cộng đồng đã phủ sóng rộng rãi, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga khẳng định: “Đội cứu hộ nhân dân nếu được thành lập sẽ là tuyến đầu cứu người, cứu mình, giảm thiểu đáng kể thiệt hại do thiên tai”. Đây không chỉ là lực lượng tình nguyện mà còn là thành tố quan trọng trong chiến lược phòng thủ dân sự và thích ứng với biến đổi khí hậu quốc gia.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng quan tâm về chuyển đổi xanh và cho rằng, phát triển thị trường carbon là công cụ tất yếu để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chính phủ đã xác định chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc xây dựng thị trường carbon trong nước vẫn còn chậm so với lộ trình đề ra.

Hiện Việt Nam đang ở giai đoạn chuẩn bị vận hành thử nghiệm sàn giao dịch carbon (2025–2027), với hơn 1.900 cơ sở phát thải lớn đã được thống kê. Song, mới chỉ khoảng 20% doanh nghiệp có báo cáo kiểm kê phát thải hoàn chỉnh. Đây chính là điểm nghẽn lớn nhất, khiến thị trường carbon chưa thể vận hành mạnh mẽ và trở thành công cụ kinh tế hiệu quả trong giảm phát thải.

“Nếu không sớm hình thành thị trường carbon hiệu quả, doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang EU, Nhật, Mỹ sẽ phải chịu 'thuế carbon biên giới (CBAM)’, làm giảm năng lực cạnh tranh hàng hóa quốc gia”, nữ đại biểu Quốc hội cảnh báo.

Nêu thực tế, khái niệm “thị trường carbon” vẫn còn rất xa lạ với phần lớn người dân và doanh nghiệp, không ít người dân vẫn coi “biến đổi khí hậu là câu chuyện ở đâu đó xa xôi”, chưa nhận ra mối liên hệ giữa việc sử dụng điện, xăng dầu, hay tiêu dùng hàng hóa hàng ngày với lượng khí phát thải toàn cầu, theo đại biểu đoàn thành phố Hải Phòng, “khi xã hội chưa hiểu, doanh nghiệp chưa quan tâm, thì dù có hành lang pháp lý, thị trường cũng chỉ tồn tại hình thức, thiếu thanh khoản, thiếu động lực phát triển. Bởi vậy, phát triển thị trường carbon không chỉ là vấn đề thể chế, mà còn là vấn đề nhận thức xã hội”.

Bà Nga kiến nghị Chính phủ chỉ đạo một Chương trình truyền thông quốc gia về “hiểu đúng và hành động vì thị trường carbon”, kết hợp đưa kiến thức cơ bản về phát thải, tín chỉ carbon, tiêu dùng xanh vào trường học, truyền hình, nền tảng số và các khóa tập huấn doanh nghiệp.

Để phát triển thực chất thị trường carbon, theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, cần tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý về thị trường carbon, quy định rõ cơ chế giao dịch, đấu giá, giám sát, xử lý vi phạm. Xây dựng hệ thống theo dõi, kiểm đếm và xác nhận lượng phát thải thực tế minh bạch, độc lập cấp quốc gia, thống nhất giữa các bộ, ngành và doanh nghiệp phát thải lớn. Đẩy mạnh truyền thông đại chúng và giáo dục cộng đồng, coi truyền thông là “mũi đột phá mềm” trong thực hiện mục tiêu giảm phát thải, khơi dậy tinh thần chủ động và sáng tạo từ mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu Quốc hội cũng nhận định, trong bối cảnh thiên tai gia tăng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ khốc liệt của thiên tai và biến đổi khí hậu. Do vậy, việc tập trung vào ba trụ cột chính: tài chính khẩn cấp để khắc phục; kiến tạo hạ tầng "An toàn Khí hậu", quy hoạch thích ứng; nâng cao năng lực phòng ngừa, chủ động thông qua ứng dụng công nghệ (AI, Bản đồ Rủi ro) và củng cố lực lượng cứu trợ nhân dân tại chỗ. Đây là những giải pháp toàn diện, quyết liệt và thực chất, nhằm đảm bảo sự ổn định, an toàn cho người dân, đồng thời kiến tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

N.Hường