“Ép học” có thể bị phạt tiền: Cha mẹ có đang mất quyền dạy con?
(NB&CL) Một quy định mới trong Nghị định 282/2025/NĐ-CP của Chính phủ vừa được ban hành đang khiến nhiều phụ huynh bàn tán xôn xao khi ép con học quá sức có thể bị phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng.
Quy định này lần đầu tiên đưa hành vi “ép học” vào nhóm vi phạm về bạo lực gia đình, đã mở ra cuộc tranh luận sôi nổi về ranh giới giữa yêu thương, dạy dỗ con và xâm phạm quyền phát triển của trẻ.
Khi phụ huynh “không dạy thì lo, mà dạy lại sợ bị phạt”
Chị Nguyễn Lan Phong (Hà Nội) kể, con trai chị đang học lớp 8, thường xuyên bị cô giáo nhắc vì không làm bài tập.
“Tôi thử mọi cách nhắc nhở nhẹ nhàng, cấm điện thoại, phạt đứng úp mặt vào tường mà con vẫn dửng dưng. Có hôm tôi bắt con đứng suốt 6 tiếng, nhưng con vẫn thản nhiên. Tôi không muốn con lười học, chỉ muốn con ý thức hơn”, chị Phong chia sẻ.
Theo chị Phong, sự quan tâm của cha mẹ không nên bị hiểu lầm là ép buộc: “Tôi đồng ý rằng ép con học đến kiệt sức là sai, nhưng nếu quy định bị áp dụng cứng nhắc, phụ huynh sẽ sợ dạy con. Con không học, điểm kém, giáo viên trách, cha mẹ lại thành người có lỗi”.
Cùng tâm trạng, chị Đồng Thị Ngọc (xã Hợp Thịnh, Bắc Ninh) có con đang ôn thi vào lớp 10 cho rằng, đồng hành cùng con học mỗi ngày là cần thiết.
Chị Ngọc bày tỏ: “Học sinh tuổi này rất dễ sao nhãng, nếu cha mẹ không giám sát thì trẻ khó duy trì kỷ luật học tập. Đó không phải là ép buộc, mà là giúp con rèn luyện thói quen”.
Pháp luật lần đầu đưa “ép học quá sức” vào nhóm hành vi bạo lực
Theo Điều 40 Nghị định 282/2025/NĐ-CP, hành vi “cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức” có thể bị phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng. Cùng với đó, hành vi “không giáo dục thành viên gia đình là trẻ em” có thể bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng.
Luật sư Trần Văn Tuấn (Đoàn Luật sư TP.HCM) đánh giá, đây là bước tiến lớn trong việc bảo vệ quyền trẻ em và phòng, chống bạo lực gia đình. Trước đây, pháp luật chưa có chế tài cụ thể với hành vi gây tổn hại tinh thần cho trẻ dưới danh nghĩa “dạy con”. Nay, khi quy định rõ ràng, nó sẽ tạo ranh giới pháp lý để phụ huynh điều chỉnh hành vi.
Luật sư Tuấn phân tích: Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ giáo dục con cái, nhưng quyền này phải dựa trên nguyên tắc tôn trọng, không được gây tổn hại đến thể chất, tinh thần hay nhân phẩm của trẻ. Nếu cha mẹ bắt con học vượt quá khả năng tiếp nhận, học trái ý muốn, gây stress, trầm cảm hoặc kiệt sức, thì hành vi đó được xem là vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính hoặc nặng hơn là xử lý hình sự trong trường hợp đặc biệt.
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, việc định nghĩa “học quá sức” lại là vấn đề phức tạp. Mỗi đứa trẻ có năng lực, thể chất và môi trường khác nhau. Không có một “chuẩn” chung để xác định khi nào sự quan tâm của cha mẹ trở thành ép buộc.
“Cần có hướng dẫn chi tiết, tiêu chí cụ thể để tránh việc áp dụng tùy tiện. Nếu không, cùng một hành vi, nơi này có thể coi là vi phạm, nơi khác lại xem là biện pháp giáo dục thông thường” - luật sư Tuấn đề xuất.
Ông cũng nhấn mạnh, trong quá trình thực hiện, biện pháp giáo dục, nhắc nhở, tư vấn tâm lý nên được ưu tiên trước khi xử phạt. Phạt chỉ là giải pháp cuối cùng, khi đã xác định rõ ràng có hành vi xâm phạm quyền trẻ em.
Luật Hôn nhân và Gia đình đã khẳng định cha mẹ có nghĩa vụ thương yêu, tôn trọng, chăm lo và giáo dục con cái. Nghị định 282/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 15/12/2025, là bước cụ thể hóa tinh thần đó, hướng đến gia đình lành mạnh, không bạo lực, không áp lực học hành cực đoan.
Tuy nhiên, như nhiều chuyên gia lưu ý, pháp luật chỉ là khung bảo vệ, còn nền tảng giáo dục vẫn phải đến từ sự thấu hiểu và kỹ năng làm cha mẹ. Cha mẹ cần học cách lắng nghe, khích lệ con thay vì áp đặt; cần kiểm soát cảm xúc, tránh biến tình yêu thương thành gánh nặng.
Nghị định 282/2025/NĐ-CP không nhằm siết chặt hay hình sự hóa việc dạy con, mà là lời cảnh báo nhân văn: trong giáo dục, mọi hành vi cực đoan đều có thể để lại vết thương tâm lý sâu sắc.