Đề xuất viên chức có quyền báo cáo, tạm hoãn nhiệm vụ nếu phát hiện 'dấu hiệu trái pháp luật'

Sáng 13/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Viên chức (sửa đổi).

Không chấm dứt hợp đồng nếu viên chức vẫn đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm khác

Tham gia thảo luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP HCM cho biết, trong thực tế sáp nhập tổ chức, nhiều viên chức dù hoàn thành tốt nhiệm vụ nhưng bị rơi vào tình trạng “dôi dư cơ học”, không phải do yếu kém, mà do tổ chức không còn vị trí tương ứng.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân kiến nghị trường hợp viên chức bị dôi dư do sắp xếp lại đơn vị hành chính (ĐVHC) hoặc tổ chức lại đơn vị sự nghiệp công lập, cơ quan quản lý có trách nhiệm bố trí, biệt phái hoặc giới thiệu viên chức sang đơn vị phù hợp với chuyên môn, năng lực. Không chấm dứt hợp đồng nếu viên chức vẫn đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm khác.

Theo bà Trân, điều này không chỉ nhân văn mà còn tránh lãng phí nguồn lực, bởi viên chức ngoài chuyên môn được đào tạo họ còn được đào tạo, bồi dưỡng rất nhiều các kỹ năng khác từ nguồn tài chính công giờ ở độ tuổi 35-50 là giai đoạn chín muồi về kinh nghiệm và bản lĩnh, họ cần được tiếp tục cống hiến thay vì trở thành người thất nghiệp ngoài ý muốn.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cũng đề nghị bổ sung viên chức thôi việc do sắp xếp tổ chức, sáp nhập ĐVHC được hưởng trợ cấp một lần tối thiểu bằng 12 tháng lương, đồng thời được ưu tiên giới thiệu công việc trong hệ thống công lập hoặc khu vực chuyển tiếp. "Đây là chính sách cần thiết để đảm bảo ổn định xã hội, giảm áp lực thất nghiệp, đặc biệt với viên chức trung niên đang phải lo cho gia đình, con cái học hành", đại biểu nêu ý kiến.

Về Điều 25 quy định xếp loại chất lượng và sử dụng kết quả đánh giá, đại biểu đoàn TP HCM đề nghị bổ sung quy định trong năm đầu tiên sau khi sắp xếp, tổ chức lại đơn vị, kết quả đánh giá viên chức cần xem xét yếu tố thay đổi môi trường công tác, không xếp loại "không hoàn thành nhiệm vụ" nếu nguyên nhân khách quan do tổ chức.

Đề xuất bảo vệ viên chức khi từ chối nhiệm vụ trái pháp luật

Thảo luận tại hội trường, liên quan đến quyền của viên chức về hoạt động nghề nghiệp quy định tại Điều 11 dự thảo Luật, ĐBQH Vương Thị Hương - Đoàn Tuyên Quang nêu, tại khoản 6 Điều 11 quy định: “Viên chức được từ chối thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ nếu cho rằng công việc hoặc nhiệm vụ đó trái với quy định của pháp luật”. Theo đại biểu, cụm từ “cho rằng” mang tính chủ quan, chưa có tiêu chí hay căn cứ cụ thể để xác định thế nào là “trái với quy định của pháp luật”.

“Nếu không quy định rõ ràng có thể xảy ra tình trạng viên chức lạm dụng quyền từ chối để né tránh nhiệm vụ. Ngược lại, người dám từ chối thực hiện nhiệm vụ trái với pháp luật có thể bị trù dập, đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ nếu như không có cơ chế bảo vệ rõ ràng”, đại biểu Hương nói.

Đại biểu Đoàn Tuyên Quang dẫn chứng trong thực tế, viên chức thường ở vị trí chấp hành, việc đánh giá một nhiệm vụ là “trái pháp luật” đôi khi vượt quá khả năng nhận định chuyên môn hoặc không đủ căn cứ pháp lý rõ ràng. Mặt khác nếu không có quy trình, cơ chế xem xét cụ thể, viên chức dù nhận thấy mệnh lệnh sai, trái với pháp luật cũng không dám từ chối, vì sợ bị quy là chống lệnh, vi phạm kỷ luật.

"Quy định này dù có ý nghĩa bảo vệ viên chức trước những mệnh lệnh sai, trái với pháp luật nhưng khó phát huy hiệu quả thực chất trong thực tiễn", bà Hương phát biểu.

Do đó, đại biểu Vương Thị Hương kiến nghị chỉnh lý theo hướng: Khi nhận thấy công việc hoặc nhiệm vụ được giao có dấu hiệu trái với quy định của pháp luật, viên chức có quyền báo cáo bằng văn bản nêu rõ căn cứ cho người giao nhiệm vụ và người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập. Người đứng đầu có trách nhiệm xem xét, trả lời bằng văn bản trong thời hạn nhất định.

Trong thời gian chờ kết luận, viên chức được tạm hoãn thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi không gây hậu quả nghiêm trọng; nếu người đứng đầu yêu cầu thực hiện bằng văn bản thì viên chức phải chấp hành nhưng không phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu có hậu quả phát sinh.

Cần chính sách ưu tiên đối với những người công tác trong lĩnh vực đất đai, xây dựng, kế toán

Cũng tham gia thảo luận, đại biểu Mai Văn Hải - Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa cho biết, Điều 21 dự thảo Luật quy định về Hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ nhằm thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào các đơn vị sự nghiệp công lập, thực hiện các nhiệm vụ quan trọng về chuyên môn, nghiệp vụ cũng như các công việc hỗ trợ khác. Do đó cần quy định mang tính nguyên tắc để xác định những người có kinh nghiệm trình độ cao, cụ thể về văn bản hợp đồng, chế độ tiền lương, chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc và cam kết thực hiện hợp đồng.

Cùng với đó cần làm rõ lĩnh vực nào cần ký hợp đồng lao động, công việc nào thì cần ký hợp đồng dịch vụ.

Đại biểu Mai Văn Hải cũng tán thành với sự cần thiết quy định điểm b khoản 2 quy định: Ưu tiên thu hút, ký hợp đồng với người công tác trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, nông nghiệp, y tế, giáo dục và đào tạo.

“Đây là việc cần thiết trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp, nhưng cũng cần có chính sách ưu tiên đối với những người công tác trong lĩnh vực đất đai, xây dựng, kế toán vào công tác ở các đơn vị sự nghiệp công lập. Tuy nhiên cũng cần kèm theo các điều kiện cụ thể để tránh lợi dụng chính sách hoặc ký hợp đồng nhưng không đáp ứng được yêu cầu công việc”, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị.

Quốc Trần