Thu nhập giáo viên trở nên lạc hậu so với giá trị công việc và mức sống tối thiểu
(CLO) Bộ Nội vụ vừa có văn bản đề nghị không quy định hệ số lương đặc thù đối với nhà giáo, lý do “yếu tố đặc thù ngành nghề đã được bù bằng phụ cấp ưu đãi nghề theo Nghị quyết số 71-NQ/TW”.
Quyết định này lập tức thu hút sự quan tâm của dư luận, bởi chính sách tiền lương ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống hàng triệu nhà giáo trên cả nước.
Trao đổi về vấn đề này, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) nhấn mạnh: “Tranh luận về ‘hệ số lương đặc thù’ chỉ chạm phần ngọn. Gốc vấn đề nằm ở cách thiết kế lương hiện nay dựa nặng vào bằng cấp, trong khi bản chất công việc đặc biệt ở bậc mầm non lại gắn với những yếu tố mà bảng lương không tính đến: rủi ro nghề nghiệp, áp lực cảm xúc và cường độ lao động thực tế. Đây là lý do khiến thu nhập giáo viên trở nên lạc hậu so với giá trị công việc và mức sống tối thiểu”.
Ông Vinh phân tích thêm: “Giáo viên mầm non làm việc 9 - 11 giờ mỗi ngày, luôn nơm nớp lo trẻ ngã, hóc, xô xát, ốm đột ngột; phải quản lý lớp đông, bế, đỡ, trấn an liên tục; tiếp xúc với bệnh tật quanh năm và tiêu hao cảm xúc nhiều nhất trong toàn ngành. Nhưng chỉ vì trình độ chuẩn là cao đẳng, họ mặc nhiên đứng ở bậc lương thấp nhất. Trong khi đó, giáo viên THCS, THPT có thời lượng đứng lớp ngắn hơn, rủi ro thấp hơn nhưng lại hưởng mức lương cao hơn đáng kể. Đó là một nghịch lý rất lớn của hệ thống hiện nay”.
Nhìn ra thế giới, ông Vinh dẫn ví dụ Singapore, nơi trả lương theo giá trị thực của công việc bao gồm trách nhiệm, rủi ro, áp lực cảm xúc và nhu cầu sống tối thiểu chứ không dựa trên bằng cấp. Nhờ vậy, giáo viên mầm non tại Singapore có mức thu nhập tiệm cận hoặc thậm chí cao hơn giáo viên phổ thông mới vào nghề, đồng thời được hưởng phụ cấp rủi ro và phụ cấp cảm xúc.
“Nếu không sửa triết lý trả lương này, chúng ta sẽ tiếp tục mất giáo viên mầm non, mất niềm tin và mất chất lượng giáo dục từ gốc. Điều quan trọng nhất là đảm bảo cho giáo viên có thể sống được bằng lương. Phải tính toán xem một giáo viên mầm non có đủ để sống và nuôi 1 đến 2 con hay không. Nếu lương không đảm bảo cuộc sống thì dù có động viên thế nào, họ cũng khó yên tâm với nghề”, ông Vinh nhấn mạnh.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh) cũng góp ý: Không nên tranh luận có hay không có “hệ số lương đặc thù”, mà cần nhìn vấn đề tổng thể.
Ông cho rằng giáo dục là nền tảng giúp quốc gia thoát khỏi 'bẫy thu nhập trung bình': “Muốn đạt thu nhập cao, phải đến từ tư duy, năng suất, đổi mới sáng tạo tất cả đều bắt nguồn từ giáo dục. Phải coi giáo dục là nền tảng của phát triển, và đãi ngộ xứng đáng cho đội ngũ thầy cô là điều không thể thiếu trong chiến lược này”.
Ông Ngân cũng nhấn mạnh, cải cách tiền lương không chỉ là tăng thu nhập cho giáo viên mà còn đi kèm đầu tư cho cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm và điều kiện học tập để người học rèn luyện kỹ năng và tiếp cận tri thức đầy đủ.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Đại biểu Quốc hội Hải Phòng) phân tích, lập luận của Bộ Nội vụ về “không có cơ sở pháp lý và chính trị” để quy định hệ số lương đặc thù cho giáo viên hiện nay là chưa phù hợp. Theo bà, căn cứ pháp lý mới nhất là Luật Nhà giáo 2025 và căn cứ chính trị là Nghị quyết 71-NQ/TW, trong đó nêu rõ cần có “chính sách đặc thù, vượt trội” cho giáo dục và nhà giáo.
“Như vậy, cả căn cứ chính trị và pháp lý đều ủng hộ việc thiết kế một chính sách tiền lương mang tính đặc thù, vượt trội hơn đối với nhà giáo. Việc Bộ Nội vụ tiếp tục viện dẫn các quy định cũ liên quan đến bảng lương viên chức là chưa cập nhật tinh thần của thời điểm lập pháp mới, không phù hợp với nguyên tắc ưu tiên áp dụng luật mới”, bà Nga khẳng định.
Trước đó, trong dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương, phụ cấp đối với nhà giáo, Bộ GD&ĐT đề xuất mọi nhà giáo được hưởng “hệ số lương đặc thù”: giáo viên mầm non hưởng 1,25 lần, các chức danh khác 1,15 lần so với hệ số lương hiện hưởng. Giáo viên dạy học sinh khuyết tật, ở vùng biên giới, trường nội trú được cộng thêm 0,05. Hệ số này chỉ tính với lương, không áp dụng cho phụ cấp.
Bài toán trả lương cho giáo viên vẫn còn là câu chuyện nóng bỏng: đảm bảo công bằng, phản ánh đúng giá trị công việc, và giữ chân những người làm nghề đầy rủi ro và áp lực, đặc biệt ở bậc mầm non. Đây cũng là thách thức lớn của ngành giáo dục trong giai đoạn phát triển mới.