Ngành Giáo dục không đi 'xin' chế độ, chính sách cho nhà giáo mà đang thực hiện đúng trách nhiệm của mình

Ông Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) cho biết, vấn đề hệ số đặc thù trong dự thảo nghị định về lương và phụ cấp nhà giáo đang được dư luận đặc biệt quan tâm.

Trước đó, Bộ Nội vụ khẳng định lương và phụ cấp của giáo viên hiện thuộc nhóm cao nhất trong các ngành sự nghiệp và không có cơ sở pháp lý để áp dụng hệ số đặc thù cho nhà giáo.

Bộ Nội vụ cũng nhấn mạnh việc bổ sung hệ số này có thể làm “phá vỡ” thiết kế tiền lương hiện hành, trong khi phụ cấp ưu đãi nghề đã được điều chỉnh tăng để phản ánh đặc thù nghề giáo.

Phóng viên Báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Minh Đức để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

+ Thưa Cục trưởng, Bộ GD&ĐT cho rằng “hệ số lương đặc thù” có đầy đủ căn cứ chính trị và pháp lý từ các Nghị quyết của Đảng và Luật Nhà giáo. Ông có thể giải thích rõ hơn về nguyên tắc, vai trò của hệ số này trong việc hiện thực hóa yêu cầu ‘lương nhà giáo xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp’ mà Đảng đặt ra gần 30 năm qua?

-Như thông tin chúng tôi đã cung cấp, nếu so sánh việc bổ nhiệm, xếp lương giữa nhà giáo trong các cơ sở giáo dục công lập và viên chức các ngành, lĩnh vực khác thì thấy mặc dù cùng được bổ nhiệm vào các chức danh viên chức hạng I, hạng II, hạng III nhưng nhà giáo đang được xếp vào các nhóm lương có hệ số lương khởi điểm thấp hơn viên chức các nghành, lĩnh vực khác.

Cụ thể: hiện chỉ có gần 12% nhà giáo (là giảng viên đại học, giảng viên cao đẳng, giáo viên giáo dục nghề nghiệp) được xếp lương theo 03 nhóm A1 (hạng III) – A2 (hạng II) – A3 (hạng I) nhưng viên chức các ngành, lĩnh vực khác gần như 100% đang xếp lương theo 3 nhóm này.

Bên cạnh đó, theo số liệu thống kê thì hiện chỉ có tối đa 1,17% nhà giáo giữ chức danh giảng viên cao cấp (hạng I) được xếp thang lương A3 (gồm A3.1 và A3.2), trong khi các ngành khác đều có tối đa 10% viên chức được xếp thang lương A3.1. Mặc dù nếu so sánh các yêu cầu về trình độ, trừ viên chức ngành y tế và khoa học – công nghệ, viên chức các ngành khác chỉ yêu cầu trình độ đào tạo đại học ở cả 3 hạng trong khi ngành Giáo dục hiện chỉ có giáo viên mầm non yêu cầu trình độ khởi điểm là cao đẳng, còn lại các hạng khác, các cấp học khác đều yêu cầu nhà giáo phải đáp ứng trình độ đại học/thạc sĩ/tiến sĩ.

Chính vì vậy, khi nghiên cứu các giải pháp để tham mưu Chính phủ hiện thực hoá chủ trương “lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” trong bối cảnh chưa thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương trong hệ thống chính trị theo tinh thần của Nghị quyết số 27-NQ/TW, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xác định giải pháp đề xuất về lương nhà giáo phải đảm bảo nguyên tắc "không làm phá vỡ thiết kế hệ thống tiền lương chung của viên chức", nghĩa là các hệ số lương của nhà giáo hiện hưởng theo bảng lương viên chức quy định tại Nghị định 204/2004/NĐ-CP được giữ nguyên, chỉ bổ sung thêm hệ số lương đặc thù. Chúng tôi đề xuất quy định “hệ số lương đặc thù” để tất cả nhà giáo, trong đó có nhà giáo trẻ, nhà giáo mới vào nghề, không phân biệt vùng, miền đều được tăng mức lương hiện hưởng.

Với mức 1,25, có thể tạm quy ra hệ số lương khởi điểm của giáo viên mầm non thay đổi từ 2,10 lên 2,63, hệ số lương cao nhất có thể thay đổi từ 6,38 lên 7,98. Hệ số lương cao nhất đối với viên chức hiện nay là 8,00, như vậy, với hệ số lương đặc thù 1,25 đã bảo đảm cho lương của giáo viên mầm non có thể chạm đến mức “cao nhất”.

Với mức 1,15, có thể tạm quy ra hệ số lương khởi điểm của các giáo viên phổ thông, giáo dục thường xuyên, dự bị đại học thay đổi từ 2,34 lên 2,69, hệ số lương cao nhất có thể thay đổi từ 6,78 lên 7,80, hệ số này cũng tiệm cận với hệ số cao nhất của viên chức hiện nay (8,00). Đồng thời, với các chức danh giảng viên đại học, giảng viên cao đẳng, giáo viên giáo dục nghề nghiệp thì mức hệ số lương đặc thù 1,15 chắc chắn xếp những nhà giáo này ở mức cao nhất so với viên chức các ngành, lĩnh vực.

Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước còn khó khăn, chúng tôi không đề xuất dùng hệ số lương đặc thù để tính tiền các loại phụ cấp, không sử dụng hệ số lương đặc thù để thực hiện chuyển xếp lương, việc chuyển xếp lương vẫn căn cứ vào hệ số lương mà nhà giáo hiện hưởng. Hệ số lương đặc thù chỉ được sử dụng để tính mức lương (là lương cơ bản tính theo hệ số lương hiện hưởng) theo công thức:

Cách tính này không làm phá vỡ cấu trúc hệ thống tiền lương hiện hành và số tiền phát sinh trong khả năng ngân sách nhà nước có thể chi trả được (phát sinh khoảng 11,3% so với tổng chi phí tiền lương hiện hành). Theo tính toán, tổng thu nhập của mỗi nhà giáo có thể tăng thêm từ 0,58 triệu đồng cho đến tối đa 3,34 triệu đồng/người/tháng. Con số này không phải là lớn, nhưng là con số cần thiết để thể hiện sự quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc hiện thực hoá chủ trương “lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” mà gần 30 năm qua chưa thực hiện được. Đồng thời, để nhà giáo thấy được xã hội thực sự ghi nhận đúng vai trò quyết định của nhà giáo đối với sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.

+ Theo số liệu của Bộ GD&ĐT, chỉ 12% nhà giáo được xếp lương theo 3 nhóm A1–A2.1–A3.1; chỉ 1,17% nhà giáo cao cấp được xếp ở nhóm lương cao nhất và 88% nhà giáo đang xếp lương thấp hơn viên chức các ngành khác. Phải chăng vị trí của nhà giáo chưa được đề cao xứng đáng theo quy định của Đảng? Khi áp dụng hệ số đặc thù, bất cập này có thay đổi không, thưa Cục trưởng?

- Như tôi đã phân tích, khi áp dụng hệ số lương đặc thù thì nhà giáo sẽ được bù đắp phần chênh lệch thấp hơn giữa hệ số lương nhà giáo hiện hưởng với hệ số lương của viên chức các ngành khác có cùng yêu cầu trình độ đào tạo, cùng hạng chức danh nghề nghiệp. Hệ số lương cao nhất nhà giáo có thể được hưởng gần tiệm cận với hệ số 8,00 như viên chức cao cấp (hạng I) của các ngành khác.

Mặc dù hệ số lương đặc thù chỉ dùng để tính cho mức lương (lương cơ bản theo hệ số lương hiện hưởng) nhưng nếu Chính phủ thông qua đề xuất quy định “hệ số lương đặc thù” thì chắc chắn những bất cập về xếp lương so với các ngành khác sẽ được cơ bản khắc phục trong bối cảnh hiện tại.

Để khắc phục hoàn toàn bất cập, chúng ta phải trông đợi vào những quy định của chính sách tiền lương mới trong tương lai và khi thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương mới trong toàn hệ thống chính trị theo tinh thần của Nghị quyết số 27-NQ/TW. Trong đó, đối với bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, nhà giáo cần phải được xếp vào các thang lương cao nhất. Hoặc, xây dựng 01 bảng lương riêng cho nhà giáo cao hơn bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ nói chung.

+Bộ GD&ĐT cho biết 100% giáo viên mầm non đang xếp lương thấp nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Việc áp dụng hệ số lương đặc thù tác động thế nào đến thu hút và giữ chân đội ngũ giáo viên (nói chung), và đội ngũ mầm non (nói riêng) thưa ông?

- Theo số liệu thống kê, từ tháng 8/2023 đến tháng 4/2024, cả nước có khoảng 47.000 giáo viên bỏ nghề, chuyển nghề, chiếm tỷ lệ cao trong đó là những giáo viên có độ tuổi dưới 35 và cấp học có số lượng giáo viên bỏ nghề, chuyển nghề nhiều nhất là mầm non. Trong khi đó, mầm non vẫn đang là cấp học thiếu giáo viên nhiều nhất.

Có 2 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là thu nhập của giáo viên mầm non chưa bảo đảm với yêu cầu của đời sống sinh hoạt hằng ngày và nghề dạy trẻ mầm non phải đối mặt với nhiều vất vả, áp lực. Khác với các cấp học khác, giáo viên mầm non không chỉ dạy trẻ mà còn phải dỗ trẻ; không chỉ giáo dục trẻ mà con phải chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ trong cả việc ăn uống, vệ sinh cá nhân, bảo vệ sức khoẻ của trẻ trong thời gian trên lớp; không chỉ trông trẻ trong giờ học mà phải giữ trẻ từ lúc cha mẹ gửi ở trường đến khi cha mẹ tới đón trẻ, liên tục phải chú ý đến an toàn tính mạng, sức khoẻ của trẻ.

Khi Quốc hội ban hành Luật Nhà giáo, giáo viên mầm non cả nước phấn khởi vì các chế độ tiền lương, phụ cấp sẽ được Nhà nước bảo đảm cao hơn so với nhà giáo làm việc trong điều kiện bình thường (như quy định tại điểm c khoản 1 Điều 23 Luật Nhà giáo), thoát khỏi cảnh lương đang xếp thấp nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Điều này tạo ra hiệu ứng tích cực tới việc tuyển sinh vào ngành Giáo dục mầm non của các trường sư phạm và việc tuyển dụng viên chức giáo viên mầm non của địa phương; giảm hẳn tình trạng giáo viên mầm non bỏ nghề, chuyển nghề trên cả nước.

Như vậy, cho dù Luật Nhà giáo chưa chính thức có hiệu lực, các chính sách lương, đãi ngộ chưa chính thức được ban hành, nhưng đã tác động mạnh mẽ đến tinh thần, động lực làm nghề của nhà giáo nói chung và của giáo viên mầm non nói riêng. Nếu “hệ số lương đặc thù” được Chính phủ thông qua, giáo viên mầm non sẽ được hưởng mức hệ số lương đặc thù 1,25, giúp mức tiền lương (lương cơ bản) tăng thêm từ 0,97 triệu đến 3,34 triệu đồng/người/tháng. Đây sẽ là nguồn động viên lớn đến giáo viên mầm non, giúp giáo viên mầm non yên tâm công tác, giảm bớt áp lực lo lắng “cơm áo gạo tiền” để giáo viên an tâm thực hiện công tác nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ.

+Bộ GD&ĐT nhấn mạnh, việc "xếp lương của nhà giáo cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” không phải "ân huệ", mà là đãi ngộ xứng đáng cho nhà giáo. Cục trưởng kỳ vọng chính sách mới thay đổi cách xã hội nhìn nhận nghề giáo theo hướng nào?

Chúng tôi luôn khẳng định việc xếp lương nhà giáo “cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” không phải là một "ân huệ" mà là đãi ngộ xứng đáng cho nhà giáo. Bởi trong suốt chiều dài lịch sử xây dựng và phát triển đất nước, giáo dục và đào tạo luôn được Đảng ta xác định là “quốc sách hàng đầu”, là con đường duy nhất để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đưa đất nước ngày càng phát triển lớn mạnh trong tương lai, nhất là trong kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc Việt Nam. Và chính đội ngũ nhà giáo là những người trực tiếp giáo dục, đào tạo người học để xây dựng, phát triển nguồn nhân lực đó. Nhà giáo gieo mầm tri thức, nuôi dưỡng khát vọng, hình thành nhân cách, định hướng phát triển, khơi dậy sự vươn lên và sáng tạo của người học kể từ khi đủ tuổi đến trường.

Chất lượng giáo dục và đào tạo quyết định tương lai của đất nước, trong đó, đội ngũ nhà giáo là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và đào tạo. Chính vì vậy, vị trí, vai trò của nhà giáo đã được khẳng định nhiều lần trong các Nghị quyết của Đảng và được pháp lý hoá tại Điều 3 Luật Nhà giáo như sau:

“1. Nhà giáo là lực lượng nòng cốt của ngành giáo dục, có vị thế quan trọng trong xã hội, được tôn trọng, bảo vệ, tôn vinh.

2. Nhà giáo có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục; có vai trò quan trọng trong việc xây dựng nguồn nhân lực, xây dựng xã hội học tập, xã hội số và xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.”

Với vị trí, vai trò quan trọng như đã nêu, chủ trương “lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” luôn được xác định là nhiệm vụ, giải pháp nhất quán trong các Nghị quyết, Kết luận của Đảng liên quan đến giáo dục và đào tạo (Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII, Nghị quyết số 29-NQ/TW, Kết luận số 91-KL/TW). Đồng thời, được Quốc hội chính thức quy định trong văn bản có tính pháp quy cao chỉ sau Hiến pháp – đó chính là Luật Nhà giáo.

Hiện tại, ngành Giáo dục có đầy đủ căn cứ chính trị, căn cứ pháp lý để đề xuất Chính phủ ban hành các quy định cụ thể đưa lương của nhà giáo “xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp” bảo đảm “vị thế quan trọng trong xã hội” của nhà giáo, khắc phục thực trạng: 88% nhà giáo đang xếp ở thang lương thấp hơn viên chức các ngành, lĩnh vực khác. Và chúng tôi khẳng định “hệ số lương đặc thù” chính là giải pháp trực diện, khả thi trong bối cảnh hiện nay.

Văn Hiền