Mở kênh huy động vốn: "Cú hích" mới cho startup công nghệ Việt

Các sàn chứng khoán truyền thống đòi hỏi tiêu chí lợi nhuận, tài sản và lịch sử tài chính ổn định là những tiêu chí hầu hết doanh nghiệp đổi mới sáng tạo chưa đáp ứng được, điều này khiến doanh nghiệp khó tiếp cận thị trường vốn trong nước, còn nhà đầu tư gặp hạn chế trong việc thu hồi vốn theo chu kỳ.

Trong bối cảnh nhu cầu huy động vốn và nhu cầu rút vốn của nhà đầu tư đều gia tăng, việc xây dựng một sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho khởi nghiệp sáng tạo được xác định là một giải pháp quan trọng giúp thị trường vận hành hiệu quả hơn và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo phát triển đúng tiềm năng.

Nhiều quốc gia đã phát triển thành công mô hình thị trường chứng khoán dành riêng cho doanh nghiệp công nghệ và doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. KOSDAQ của Hàn Quốc, AIM của London và TSX Venture của Canada là những ví dụ cho thấy vai trò quan trọng của một thị trường vốn chuyên biệt trong thúc đẩy doanh nghiệp công nghệ phát triển mạnh mẽ.

Các mô hình thị trường chứng khoán dành cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trên thế giới đều vận hành theo nguyên tắc linh hoạt hơn so với sàn truyền thống, trong đó tiêu chí niêm yết tập trung vào tiềm năng công nghệ và giá trị tài sản trí tuệ.

Chính phủ tại các quốc gia này giữ vai trò hỗ trợ thông qua cơ chế đánh giá, giám sát và yêu cầu minh bạch trong quản trị doanh nghiệp. Đồng thời, chính sách vận hành thị trường được thiết kế để chấp nhận rủi ro ở mức kiểm soát được, phù hợp với đặc thù của lĩnh vực đổi mới sáng tạo vốn tăng trưởng nhanh và đòi hỏi không gian thử nghiệm rộng hơn.

Tại Việt Nam, hệ thống chính sách mới ban hành trong hai năm qua tạo nền tảng quan trọng để hình thành sàn giao dịch này. Nghị quyết 57/NQ-CP năm 2024 và Nghị quyết 68/NQ-CP năm 2025 khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và tạo khung pháp lý cho đầu tư mạo hiểm.

Nghị định 210/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 38/2018/NĐ-CP ngày 11 tháng 3 năm 2018 của Chính phủ quy định chi tiết về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi và các quy định về tài sản số, tài sản trí tuệ cho phép doanh nghiệp đăng ký, định giá và giao dịch các tài sản vô hình vốn là yếu tố chính tạo nên giá trị của doanh nghiệp công nghệ.

Một thách thức lớn của startup là định giá tài sản vô hình, công nghệ lõi, thuật toán, dữ liệu người dùng và tài sản trí tuệ. Những tài sản này không thể định giá theo tiêu chí lợi nhuận quá khứ như doanh nghiệp truyền thống. Vì vậy, cần cơ chế công nghệ và pháp lý chuyên biệt để đánh giá và giao dịch loại tài sản này.

Giải pháp được đề xuất là áp dụng công nghệ mã hóa tài sản số (tokenization) nhằm định danh, chuẩn hóa và lưu ký tài sản vô hình. Một số nền tảng công nghệ như MetaDAP có chức năng hỗ trợ định giá, kiểm toán, minh bạch hóa và kết nối giao dịch tài sản số, giúp quá trình niêm yết phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Một phương án được đề xuất là xây dựng phân khu giao dịch chuyên biệt "VIE-Growth" thuộc Sở Giao dịch chứng khoán TP Hồ Chí Minh hoặc Hà Nội, vận hành theo cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox).

Mô hình này dựa trên cấu trúc ba thành phần: Cơ quan quản lý nhà nước ban hành quy định niêm yết phù hợp với đặc thù doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và thực hiện giám sát thị trường; hạ tầng công nghệ cung cấp nền tảng mã hóa tài sản vô hình nhằm bảo đảm minh bạch, an toàn trong giao dịch; và hệ thống thẩm định bảo trợ do các đơn vị chuyên môn đảm trách, chịu trách nhiệm đánh giá doanh nghiệp trước niêm yết và bảo lãnh chất lượng. Cách tiếp cận này cho phép thị trường vận hành linh hoạt nhưng vẫn tuân thủ yêu cầu kiểm soát rủi ro.

Cơ chế này cho phép vận hành linh hoạt để phù hợp với tốc độ phát triển nhanh của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đồng thời duy trì vai trò giám sát của Nhà nước nhằm bảo đảm an toàn cho nhà đầu tư.

Việc xây dựng sàn giao dịch chứng khoán dành cho khởi nghiệp sáng tạo không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn trung và dài hạn, đồng thời tạo điều kiện cho nhà đầu tư thực hiện rút vốn theo chu kỳ, mà còn mang lại nhiều tác động lan tỏa đối với thị trường.

Mô hình này góp phần nâng cao tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp, thu hút thêm nhà đầu tư trong nước và quốc tế, thúc đẩy doanh nghiệp tăng đầu tư cho nghiên cứu và phát triển.

Cùng với đó, sàn giao dịch chuyên biệt giúp hình thành các chuẩn mực mới về quản trị tài sản trí tuệ và tài sản vô hình, qua đó tạo động lực để hình thành các doanh nghiệp công nghệ quy mô lớn trong tương lai.

Minh Thiên