Đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thuế

Quan tâm đến Điều 13 của dự thảo luật quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh kê khai thuế, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn ĐBQH Thành phố Hà Nội) cho biết, từ ngày 1/1/2026, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sẽ chính thức bỏ hình thức thuế khoán và chuyển sang kê khai thuế. Đại biểu cho rằng, thực tế hiện nay các hộ kinh doanh e ngại việc kê khai thuế bởi họ không có sổ sách ghi chép.

“Điều này có thể vô tình dẫn đến tình trạng hộ kinh doanh không kê khai đủ và trốn thuế. Trong khi đó, chúng ta đã quy định hộ kinh doanh sẽ được tính thuế thông qua máy tính tiền. Và nếu kết nối máy tính tiền này với cơ quan thuế thì cơ quan thuế biết ngay được doanh thu đó bao nhiêu”, đại biểu Hoàng Văn Cường nêu quan điểm.

Do vậy, đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị cần có chủ trương hỗ trợ hộ kinh doanh các phương tiện để thực hiện tính thuế thông qua máy tính tiền, cơ quan thuế sẽ quản lý được đầy đủ thông tin về doanh thu kinh doanh của một hộ cũng như thông báo về nghĩa vụ thuế cho hộ kinh doanh vào cuối năm, không để hộ kinh doanh phải tự báo cáo thuế.

Đồng thời cơ quan thuế hỗ trợ hộ kinh doanh trích xuất các dữ liệu từ máy tính tiền ra (như doanh thu, chi phí…) để giúp cho quản lý của hộ kinh doanh được tốt hơn. “Nếu chúng ta hỗ trợ được cho hộ kinh doanh các phương tiện tính tiền, hỗ trợ được cách thức quản lý, kể cả phần mềm thì với việc trích 0,1% phần vượt khung thuế để hỗ trợ công tác quản lý thuế, tôi cho rằng việc này là phù hợp”, đại biểu Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Đáng chú ý, đại biểu cho rằng, với máy tính tiền như vậy, khi in ra hóa đơn rất nhỏ thì cũng được coi là hóa đơn tính tiền và không phải dùng hóa đơn điện tử trước đây cơ quan thuế bán ra; đồng thời tránh tình trạng hiện nay hộ kinh doanh từ 1 tỷ trở lên phải đi mua hóa đơn tính tiền từ một công ty dịch vụ và lại trả tiền thêm cho hoạt động này là không cần thiết.

Cũng theo đại biểu, nếu dùng được 0,1% phần vượt khung thuế này hỗ trợ cho hộ kinh doanh hoạt động tốt hơn thì sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho cả xã hội và cho các hộ kinh doanh quản lý thuế được chuyên nghiệp hơn.

Theo đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh), về khai thuế, tính thuế, khấu trừ thuế, chống gian lận, bổ sung hồ sơ, Khoản 5 Điều 12 dự thảo Luật cho phép người nộp thuế khai bổ sung hồ sơ trong 5 năm. Tuy nhiên, đại biểu nhận định, thực tiễn cho thấy nhiều trường hợp lợi dụng cơ chế này để né tránh thanh tra, điều chỉnh số liệu vào thời điểm nhạy cảm.

“Tôi đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung cơ chế cảnh báo rủi ro. Mọi hồ sơ khai bổ sung làm thay đổi thuế lớn hoặc nộp trong thời điểm sát kỳ kiểm tra phải đưa vào diện kiểm tra sau bổ sung. Biện pháp này góp phần làm giảm thất thu thuế, nâng cao tuân thủ và phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro tại Điều 6 dự thảo Luật”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề xuất.

Đối với nội dung về hoàn thuế quy định tại Điều 18, dự thảo Luật đã đề cập cơ chế hoàn thuế tự động. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đánh giá, đây là bước tiến quan trọng, song chưa có nguyên tắc phân loại hồ sơ theo mức độ rủi ro để bảo đảm hoàn đúng, hoàn đủ, tránh gian lận thuế giá trị gia tăng.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định: “Hồ sơ rủi ro thấp được hoàn trước, kiểm tra sau. Hồ sơ rủi ro cao phải kiểm tra trước và hoàn sau. Dựa trên tiêu chí công khai, minh bạch, điều này bảo đảm hài hòa giữa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và bảo vệ an toàn ngân sách”.

Cũng nhằm tránh thất thu thuế, tại Điều 20 có quy định về khoanh tiền thuế nợ và Điều 21 quy định về xoá tiền thuế nợ. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, hai điều Luật này cần bổ sung cơ chế phòng ngừa, vì thực tiễn phát sinh nhiều trường hợp doanh nghiệp bỏ địa chỉ kinh doanh, để lại nợ thuế lớn dẫn đến việc cưỡng chế không thực hiện được.

“Cần thống nhất cơ sở dữ liệu giữa thuế, đăng ký kinh doanh, công an để kịp thời xác định doanh nghiệp mất tích, bỏ trốn. Giao trách nhiệm pháp lý rõ ràng cho người đại diện theo pháp luật và người sở hữu hưởng lợi trong trường hợp doanh nghiệp bỏ trốn. Đây là nội dung quan trọng nhằm thu đúng, thu đủ và bảo đảm kỷ cương tài chính”, đại biểu đề xuất.

Liên quan đến chuyển đổi số trong quản lý thuế, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng băn khoăn nội dung tại khoản 7 và khoản 8 Điều 4 dự thảo Luật. Theo đó, đã có quy định hệ thống thông tin điện tử của Chính phủ và hệ thống thông tin quản lý thuế, tuy nhiên, ranh giới chức năng giữa hai hệ thống này chưa rõ. Điều này có nguy cơ trùng lập hạ tầng công nghệ, tăng chi phí đầu tư và vận hành.

Đại biểu đề xuất Ban soạn thảo bổ sung quy định về nguyên tắc tích hợp, liên thông, nhằm hạn chế nhân bản hệ thống. Bên cạnh đó, các dữ liệu thuế nên được kết nối một cửa với hệ thống Chính phủ điện tử. “Đây là yêu cầu cốt lõi để triển khai chuyển đổi số trong quản lý thuế, đảm bảo tiết kiệm và tránh phân mảnh hạ tầng công nghệ”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng phân tích.

Thiên An