Và mối quan hệ đặc biệt ấy đã được tạo sức bật lớn từ bản Hiệp ước hữu nghị và hợp tác được ký kết cách đây vừa tròn 45 năm.

Nguyên Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Bounnhang Vorachith từng nhiều lần nhấn mạnh quan hệ Việt Nam - Lào là quan hệ đặc biệt của đặc biệt, có một không hai trên thế giới, không sử sách nào có thể viết đủ về mối quan hệ đặc biệt Lào - Việt Nam. Và mối quan hệ đặc biệt ấy đã được tạo sức bật lớn từ bản Hiệp ước hữu nghị và hợp tác được ký kết cách đây vừa tròn 45 năm.

Từ nền tảng gắn bó hiếm có

Sự đặc biệt trong tình hữu nghị Việt - Lào được khởi đầu từ nền tảng hiếm có: Là hai nước láng giềng cùng chung sống trên Bán đảo Đông Dương, cùng tựa lưng vào dãy Trường Sơn hùng vĩ, cùng tắm chung dòng nước Mekong… cùng rất nhiều những đặc điểm gần gũi về địa lý và lịch sử. Cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do càng khiến hai đất nước xích lại gần nhau.

Theo TS. Nguyễn Mạnh Hùng - nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Lào: Ngày 4/9/1945, đúng hai ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập” tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, chính Bác Hồ đã mời Hoàng thân Souphanouvong đến Hà Nội gặp, để bàn về quan hệ song phương. Theo đó, Việt Nam và Lào sẽ cùng nhau đấu tranh giải phóng dân tộc, đánh đuổi ngoại xâm. Có thể nói đây là cuộc gặp đầu tiên, chính thức giữa lãnh tụ của hai dân tộc, đặt nền móng cho quan hệ đoàn kết đặc biệt Việt Nam - Lào và Lào - Việt Nam.

Từ nền móng ấy, mối quan hệ hữu nghị Việt Nam - Lào không ngừng phát triển. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng tình đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam và Lào, xem “giúp bạn là tự giúp mình” và “thắng lợi của nhân dân Lào cũng là thắng lợi của nhân dân Việt Nam”.

Cả hai dân tộc Việt Nam - Lào đã cùng chiến đấu, cùng giành thắng lợi trong cùng thời điểm của các chặng đường lịch sử cách mạng: Năm 1945, hai nước cùng giành được chính quyền, năm 1954 cùng đánh bại thực dân Pháp, năm 1975 cùng giành chiến thắng trong kháng chiến chống Mỹ, hoàn thành cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.

Nói như Đại tướng Vilay Lakhamphong: “Dòng máu hồng của hai đất nước Lào - Việt Nam đã chảy hòa quyện vào nhau trong cuộc kháng chiến ác liệt để đánh bại kẻ thù chung. Tình đoàn kết đó đã trở thành một tình đoàn kết hiếm có trên thế giới và chỉ có hai nước chúng ta mới có tình đoàn kết như vậy”.

Mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước là mối quan hệ thủy chung, trong sáng, tôn trọng lẫn nhau, hết lòng giúp đỡ nhau vô tư, chí tình, chí nghĩa.

“Trong lịch sử quan hệ quốc tế đã có nhiều mô hình kiểu mẫu về tình đoàn kết hữu nghị giữa các dân tộc, nhưng mối quan hệ gắn bó keo sơn, sống chết có nhau và luôn sẵn sàng hết lòng và chân thành hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau, thủy chung trong sáng như mối quan hệ giữa Lào và Việt Nam là mối quan hệ có một không hai trên thế giới, là tài sản vô giá của hai dân tộc chúng ta” - đồng chí Choummaly Sayasone, nguyên Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Chủ tịch nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào từng khẳng định.

Sức bật từ bản Hiệp ước lịch sử

Từ nền tảng gắn bó hiếm có ấy, tháng 9/1962, trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam - Lào bước vào giai đoạn khó khăn, ác liệt, hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao (ngày 05/09/1962). Và đến năm 1975, để đưa quan hệ Việt Nam - Lào phát triển toàn diện và ngày càng đi vào chiều sâu, hai nước đã tiến hành ký kết Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác vào ngày 18/07/1977.

“Mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, tình đoàn kết chiến đấu và tình hữu nghị không gì lay chuyển được giữa nhân dân Việt Nam và nhân dân Lào, tình đồng chí vĩ đại giữa Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân cách mạng Lào được tôi luyện trong mấy chục năm đồng cam cộng khổ, cùng chiến đấu, cùng chiến thắng kẻ thù xâm lược, cùng hợp tác và giúp đỡ nhau xây dựng đất nước là một truyền thống quý báu, một sức mạnh vô địch của hai dân tộc, hai Đảng...” - Hiệp ước nhấn mạnh.

Hiệp ước gồm bảy điều khoản, được ký dựa trên bản Tuyên bố chung ngày 11/02/1976 nhằm mục đích tăng cường tình đoàn kết, sự hợp tác lâu dài và giúp đỡ lẫn nhau trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, vì độc lập và phồn vinh của mỗi nước, góp phần gìn giữ và củng cố hòa bình ở Ðông - Nam Á và thế giới.

Đánh giá về ý nghĩa bản hiệp ước, ông Thoongsavanh Phomvihane - Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào nhấn mạnh: “Hai nước ký bản Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác vào năm 1977 là dấu mốc lịch sử, là nền tảng vững chắc, là cơ sở pháp lý để củng cố và phát huy mối quan hệ hợp tác đặc biệt, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của mỗi nước cho đến ngày nay”.

45 năm qua, Hiệp ước đã trở thành một tài sản quý giá và có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là cơ sở pháp lý vững chắc cho việc tăng cường và mở rộng mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào trong thời kỳ đổi mới; tạo cơ sở để hai bên tiến tới ký kết hàng loạt các văn kiện và thỏa thuận hợp tác ngày nay.

Những năm gần đây, quan hệ hợp tác Việt Nam - Lào tiếp tục phát triển tích cực, ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả. Cùng với quan hệ hợp tác chính trị, đáng mừng là những năm gần đây, hợp tác kinh tế Việt Nam - Lào vẫn giữ được đà phát triển tích cực mặc dù chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.

Tuy nhiên, các nhà Lãnh đạo hai nước đều thống nhất, cần tăng cường thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại tương xứng với quan hệ đặc biệt giữa hai nước.

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Lào hồi tháng 5/2022 của  Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, trong cuộc hội kiến giữa Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ Lào Phankham Viphavanh,  hai bên nhất trí cần tiếp tục nỗ lực tìm kiếm giải pháp nâng tầm hợp tác kinh tế thành một trụ cột thực sự trong quan hệ hai nước, tương xứng với quan hệ đặc biệt Việt - Lào; đẩy mạnh hợp tác thương mại, đầu tư trong trạng thái “bình thường mới”.

Hai bên cũng khẳng định tiếp tục phối hợp thúc đẩy hợp tác trên các lĩnh vực quan trọng khác như quốc phòng, an ninh, biên giới, giáo dục đào tạo... đồng thời tiếp tục phối hợp chặt chẽ, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương, nhất là Liên Hiệp Quốc, ASEAN và các cơ chế hợp tác tiểu vùng, cả trên kênh chính phủ và kênh nghị viện.

“Sông có thể cạn, núi có thể mòn nhưng tình đoàn kết giữa hai dân tộc Việt Nam - Lào mãi mãi bền vững hơn núi, hơn sông” - tâm thế ấy, nhìn nhận ấy đang là ngọn đuốc dẫn đường cho mối quan hệ hữu nghị Việt Nam - Lào ngày càng phát triển.

Hà Anh