Cụ thể theo Nghị quyết 117, các đơn vị hành chính thuộc diện phải sắp xếp lại gồm: cấp huyện, cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn quy định; cấp huyện đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 200% tiêu chuẩn quy định; cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn quy định.

Chính phủ khuyến khích các địa phương chủ động đề xuất sắp xếp đơn vị hành chính phù hợp với thực tiễn địa phương, kể cả các đơn vị hành chính đã đảm bảo tiêu chuẩn để giảm số lượng, tăng quy mô của từng đơn vị hành chính. Từ đó giải quyết các vấn đề còn bất hợp lý về phân định địa giới, tinh gọn tổ chức bộ máy và tinh giản biên chế, tạo thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước, hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp và đời sống của người dân. Việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, xã này phải hoàn thành trong năm 2024.

Theo văn bản số 19/2023 của Văn phòng Quốc hội về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, cấp quận phải có dân số từ 150.000 người, diện tích tự nhiên từ 35 km2 trở lên và ít nhất 10 phường. Cấp huyện ở khu vực đồng bằng có dân số từ 120.000 người, diện tích từ 450 km2 và 13 xã, thị trấn trở lên. Như vậy đối chiếu với Nghị quyết 117, các quận thuộc diện sắp xếp sẽ có diện tích dưới 7 km2 và dân số dưới 300.000 người; các huyện có diện tích dưới 90 km2 và dân số dưới 240.000 người.

Qua tìm hiểu của Báo Nhà báo và Công luận, tại TP HCM hiện đang có 6 quận có diện tích dưới 7 km2 gồm: Quận 3 với diện tích 4,92 km2; quận Phú Nhuận với diện tích 4,88km2; quận 10 với diện tích 5,72 km2; quận 4 với diện tích 4,18 km2; quận 5 với diện tích 4,27 km2; quận 11 với diện tích 5,14 km2. Về chỉ tiêu dân số, các quận này cũng đều có dân số đăng ký thường trú dưới 300.000 người.

5 huyện ngoại thành khác của TP HCM gồm Nhà Bè, Hóc Môn, Củ Chi, Bình Chánh và Cần Giờ chưa thuộc diện sắp xếp do có diện tích đều trên 90 km2. Về dân số, tại các huyện này đều có dân số khá đông, thấp nhất là Cần Giờ với hơn 75.000 người, cao nhất là Bình Chánh với hơn 850.000 người.

Liên quan đến vấn đề này, tại cuộc họp mới đây, ông Nguyễn Văn Hiếu, Trưởng phòng Xây dựng chính quyền và công tác thanh niên, Sở Nội vụ TP HCM cho biết qua rà soát, TP HCM có 6 đơn vị cấp huyện và 149 đơn vị cấp xã chưa đủ điều kiện về dân số và diện tích nên thuộc diện sắp xếp.

“6 đơn vị cấp huyện phải sắp xếp gồm Quận: 3, 4, 5, 10, 11 và Phú Nhuận. Trong 149 đơn vị hành chính cấp xã, căn cứ vào Nghị quyết 35/2023/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030, có 7 đơn vị hành chính cấp xã đã sắp xếp ở giai đoạn trước không thuộc diện phải sắp xếp, còn lại là 142 đơn vị hành chính phải sắp xếp”, ông Nguyễn Văn Hiếu chia sẻ.

Ông này cũng cho biết thêm, theo Điều 3, Nghị quyết 35 quy định 4 trường hợp đặc thù nếu các đơn vị hành chính thuộc một trong các trường hợp này thì không phải sắp xếp. Đó là có vị trí biệt lập và khó tổ chức giao thông kết nối với các đơn vị hành chính liền kề. Thứ hai là có địa giới đơn vị hành chính đã hình thành ổn định và từ năm 1945 đến nay chưa có thay đổi, điều chỉnh lần nào.

Thứ ba là có vị trí trọng yếu về quốc phòng an ninh và đặc điểm về truyền thống lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán riêng biệt mà nếu sắp xếp với đơn vị hành chính liền kề khác sẽ dẫn đến mất ổn định về quốc phòng, an ninh trật tự, an toàn xã hội. Thứ tư là đơn vị hành chính thuộc diện phải sắp xếp đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch phát triển thành đơn vị hành chính đô thị trong giai đoạn 2023-2030, có diện tích tự nhiên và quy mô dân số đạt tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị theo qui định tại Nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính.

Hiện Sở Nội vụ đang cùng với các địa phương rà soát và sẽ báo cáo cụ thể các cấp có thẩm quyền.