Cơ quan CSĐT Bộ Công an vừa ra kết luận, đồng thời đề nghị Viện KSND tối cao truy tố bị can Nguyễn Linh Ngọc (cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) cùng 26 bị can trong vụ khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.

Quá trình điều tra, Cơ quan CSĐT Bộ Công an nhận thấy một số sơ hở, thiếu sót, trong quản lý hoạt động khai thác, chế biến đất hiếm, từ đó các đối tượng lợi dụng hoạt động phạm tội.

Cụ thể, trong hoạt động cấp phép thăm dò, khai thác và chế biến sâu đất hiếm;.các cơ quan chức năng đã thiếu kiểm tra trong việc thẩm định hồ sơ cấp phép thăm dò, khai thác tài nguyên để nhóm đối tượng khai thác số lượng đặc biệt lớn; tiêu thụ trái quy định nguồn tài nguyên khai thác được để hưởng lợi bất hợp pháp.

Việc kiểm soát quá trình sử dụng nguyên liệu nhập khẩu dùng để sản xuất còn sơ hở, chủ yếu theo báo cáo của doanh nghiệp. Lợi dụng điều này, các đối tượng đã mua nguyên liệu đất hiếm, không có hóa đơn chứng từ được khai thác trong nước để sản xuất, chế biến thành “Tổng oxide đất hiếm” và khai báo với cơ quan Hải quan khi thực hiện khai báo xuất khẩu hàng hóa là hàng hóa được sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu, sản xuất để xuất khẩu, trái với các quy định của Nhà nước về xuất khẩu đất hiếm với thuế xuất 0%, qua đó xuất khẩu trái pháp luật đất hiếm số lượng lớn.

Theo quy định hiện hành, đất hiếm phải được chế biến thành “Tổng oxide đất hiếm” có hàm lượng từ 95% trở lên mới được xuất khẩu. Và để chế biến được sản phẩm đạt chất lượng xuất khẩu thì đòi hỏi doanh nghiệp phải có tiềm lực kinh tế đủ mạnh, hợp tác với các nước phát triển để chuyển giao công nghệ.

Từ những đánh giá trên, Cơ quan CSĐT Bộ Công an kiến nghị, để nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác, chế biến đất hiếm, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách và các quy định cụ thể, chặt chẽ để quản lý việc cấp phép, thăm dò, khai thác và đặc biệt là sử dụng nguồn đất hiếm khai thác được để chế biến.

Theo kết luận điều tra, từ năm 2019 - 2023, Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty Thái Dương) chỉ đạo, tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú (huyện Văn Yên, Yên Bái) với tổng giá trị hơn 864 tỷ đồng.

Trong đó, Huấn bán trái phép hơn 10.200 tấn quặng đất hiếm và hơn 280.000 tấn quặng sắt, để hưởng lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.

Ngoài ra, Huấn cũng chỉ đạo Nguyễn Văn Chính xuất hóa đơn bán quặng đất hiếm và quặng sắt ghi đơn giá thấp hơn giá bán thực tế, qua đó khai man, để ngoài sổ kế toán gần 28 tỷ đồng doanh thu, không kê khai nộp thuế, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế.

Huấn cũng bị cáo buộc không xây dựng các công trình bảo vệ môi trường, không thực hiện các biện pháp xử lý chất thải đạt chuẩn, chưa được cấp phép xả thải ra môi trường, tuy nhiên vẫn chỉ đạo cấp dưới xả, đổ ra môi trường trái pháp luật hơn 348.000 tấn bùn thải quặng đuôi và 2.425 tấn bùn thải lẫn thạch cao.