Qua tìm hiểu thực tế, phóng viên được biết có 3 vùng, nguồn chất thải phát sinh gây ảnh hưởng đến môi trường vịnh đó là: khu Bến cá, khu neo đậu tàu thuyền và nước thải từ khu dân cư các phường thuộc trung tâm TP Cẩm Phả.

Nước thải xả trực tiếp ra biển

Bến cá (người dân quen gọi là chợ cá Bến Do), do Ban quản lý thuộc Công ty CP Xây dựng và Sản xuất Bia - Rượu - Nước giải khát Cẩm Phả làm chủ đầu tư trực tiếp quản lý. Bến cá được xây dựng từ năm 1991, trên một phần đất dôi dư trong tổng thể dự án của Công ty từ đường 18 ra mép biển, thuộc địa bàn phường Cẩm Thủy, TP Cẩm Phả.

Bước chân vào Bến cá, phóng viên hết sức bất ngờ trước thực trạng cả một khu chợ hải sản lớn nhất TP Cẩm Phả “trên bến, dưới thuyền” tấp nập khách mua, người bán với các quầy hàng, điểm sơ chế đủ loại hải sản, rau quả, thực phẩm…

Thế nhưng, lại không có hệ thống xử lý nước thải tiêu chuẩn. Mặt sàn ướt áp, nhầy nhụa; nước thải phát sinh từ việc rửa, sơ chế, hải sản, vệ sinh quầy hàng… chảy tràn ra mặt chợ, rồi theo các rãnh nước, cống nước ra biển. Vỏ hàu chất đống, bốc mùi khó chịu; rác thải nhựa, bao bì, mảnh xốp đủ loại trôi nổi; nước biển ô nhiễm ngả mầu đen trên diện rộng.

Khi được hỏi về vấn đề này, một cán bộ Ban quản lý Bến cá đã chỉ cho phóng viên vị trí 2 bể chứa lắng nước thải. Gọi là bể lắng, nhưng nhìn nó giống như đoạn cống ngầm nằm sát bờ biển được lát kín bằng những tấm bê tông, cũng là đường di chuyển, giao thương mua bán trong chợ.

Theo vị cán bộ này thì “bể lắng” được xây dựng từ rất lâu, không có hồ sơ thiết kế; nước thải trong chợ được thu gom vào 2 bể trước khi thải ra biển, bể được nạo vét hằng năm; rác thải được thu gom, dọn dẹp hằng ngày (sau khi tan chợ) và chuyển giao cho Công ty Môi trường Đô thị Cẩm Phả xử lý theo quy định.

Trao đổi về tính pháp lý của khu Bến cá, ông Phạm Văn Kính, Phó Chủ tịch UBND TP Cẩm Phả cho biết: Đây chỉ là khu Bến cá không được gọi là chợ vì không được cấp phép hoạt động. Bản chất, chỉ là chợ tạm (chờ xây dựng chợ mới) nên không xây dựng hệ thống xử lý nước thải. Hiện tại nơi đây đã được quy hoạch làm công viên cây xanh; mọi sự đầu tư, mở rộng Bến cá, kể cả xây dựng hệ thống xử lý nước thải đều không được chấp thuận.

Các nguồn nước thải chưa qua xử lý, dễ thấy mà khó “trị”

Cùng với Bến cá, 4 phường thuộc trung tâm TP Cẩm Phả gồm: Cẩm Thủy, Cẩm Trung, Cẩm Thành và Cẩm Tây với dân số hàng chục nghìn người; toàn bộ lượng nước thải sinh hoạt của người dân, cùng với nước thải khác phát sinh từ các cơ quan, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện, mỏ than, chợ truyền thống... được thải ra qua 3 con suối (suối Thảo Ly, Khe Cát và suối Ba Toa) rồi đổ ra biển.

Ngoài mặt biển còn có hàng trăm tàu, thuyền của ngư dân, cùng với 2 nhà hàng nổi (đã di dời ra xa bờ, nhưng vẫn trong vùng ảnh hưởng) thường xuyên neo đậu; nước thải phát sinh từ các loại phương tiện này xả trực tiếp xuống biển.

Đây đều là những nguồn nước thải lớn, hầu hết chưa qua xử lý, rất dễ nhận biết, nhưng khó xử lý vì đầu tư rất tốn kém và lâu dài.

Gian nan công tác làm sạch bờ vịnh Bái Tử Long

Nhận thức rõ vai trò trách nhiệm về công tác môi trường, TP Cẩm Phả đã thể hiện quyết tâm làm sạch môi trường biển, thông qua phương án xây dựng khu trung tâm dịch vụ nghề biển đạt quy chuẩn tại phường Cẩm Phú, phục vụ di dời toàn bộ Bến cá, khu neo đậu tàu thuyền Bến Do về đây.

Đồng thời, đầu tư 6 trạm xử lý nước thải, trong đó khu trung tâm thành phố sẽ đặt 2 trạm xử lý tại phường Quang Hanh và Cẩm Sơn, nhằm xử lý toàn bộ lượng nước thải phát sinh trong khu dân cư trước khi thải ra môi trường.

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Cẩm Phả Phạm Văn Kính, trở ngại lớn nhất trong thực hiện phương án này là vốn đầu tư quá lớn và thời gian thu hồi vốn kéo dài, nên không hấp dẫn nhà đầu tư.

Đơn cử, theo khảo sát, tính toán của nhà đầu tư Hàn Quốc, chi phí đầu tư một trạm xử lý nước thải Quang Hanh đã lên đến 3,5 nghìn tỷ đồng. Mục tiêu của TP Cẩm Phả đến năm 2025, phải xử lý được 65% lượng nước thải sinh hoạt, xem ra khó thực hiện. Hiện tại các dự án đã được phê duyệt quy hoạch chung và đang kêu gọi nhà đầu tư, nhưng tiến triển rất khiêm nhường.

Qua khảo sát ý kiến, một số người dân cho rằng, ngoài việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho ngư dân và tăng cường xử lý tình trạng ô nhiễm trên địa bàn mà thành phố đang làm; TP Cẩm Phả cần nghiên cứu, xem xét việc cho phép xây dựng hệ thống xử lý nước thải, phù hợp với chợ tạm cho cả khu Bến cá và chợ Địa chất.

Riêng với bãi tắm du lịch TTP (do nằm cận kề với Bến cá và nơi neo đậu tàu thuyền, nguy cơ ô nhiễm cao), cần tăng cường công tác quan trắc môi trường biển, đặc biệt là về mùa du lịch để có những xử lý kịp thời, nếu môi trường biển không đạt tiêu chuẩn thì cần có biện pháp xử lý và cảnh báo để bảo đảm an toàn sức khỏe cho người dân.