Giảm thuế. Giảm sử dụng điện. Tăng viện trợ cho doanh nghiệp và người tiêu dùng. Một cuộc săn lùng các nguồn khí đốt thay thế. Châu Âu đang vật lộn với một trong những cuộc khủng hoảng năng lượng lớn nhất trong lịch sử, ngay khi những ngày mùa đông lạnh giá bắt đầu.

Năm nay, câu chuyện xung đột Nga - Ukraine làm đứt gãy nguồn cung năng lượng và dẫn đến chi phí khí đốt tự nhiên nhập khẩu tăng vọt đã không còn là câu chuyện quá mới. Các Chính phủ trên khắp châu Âu đã thử một loạt các biện pháp để bảo vệ người dân khỏi những tác động tồi tệ nhất của việc giá cả tăng cao trong khi vẫn giữ cho nền kinh tế của họ phát triển.

Nhưng các cuộc đình công của công nhân và các cuộc biểu tình trên đường phố đang bùng nổ ở nhiều thành phố cho thấy nỗi đau là có thật và sâu sắc đối với hàng triệu người.

Al Jazeera đã trò chuyện với các chuyên gia kinh tế để xem quốc gia châu Âu nào đang đối phó với khủng hoảng tốt hơn những quốc gia khác, quốc gia nào hiệu quả và quốc gia nào không.

Câu trả lời ngắn gọn: Pháp và Tây Ban Nha đã kiềm chế lạm phát tốt nhất, trong khi Ý, Đức và Hy Lạp đang dẫn đầu trong việc chuẩn bị dài hạn để đảm bảo nhu cầu năng lượng của họ. Và Vương quốc Anh đang gặp khó khăn.

Rủi ro không đồng đều

Nga chiếm gần một nửa tổng lượng khí đốt tự nhiên nhập khẩu của châu Âu vào năm 2021, nhưng một số quốc gia sẽ luôn dễ bị tổn thương hơn những quốc gia khác.

Ba Lan, Phần Lan và Slovakia hầu như phụ thuộc hoàn toàn vào khí đốt tự nhiên của Nga do vị trí địa lý gần với các đường ống cung cấp của nước này. Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đã phụ thuộc vào Nga, nhập khẩu một nửa lượng khí đốt tự nhiên từ nước này vào năm 2021. Ngành công nghiệp hóa chất rộng lớn của Đức, sử dụng hơn 300.000 người, sử dụng khí đốt tự nhiên làm nguyên liệu thô.

Sau đó, có những quốc gia theo truyền thống có tỷ lệ khí đốt tự nhiên cao hơn trong tổng hỗn hợp năng lượng của họ: Ý (40%), Hà Lan (37%), Hungary (33%) và Croatia (30%). Mặc dù các quốc gia này phụ thuộc vào Nga ở các mức độ khác nhau nhưng đều chứng kiến tình trạng lạm phát tăng mạnh khi giá xăng tăng vọt lên mức kỷ lục.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết một số quốc gia đang tìm kiếm các giải pháp thay thế khí đốt của Nga khác nhau.

Châu Âu nói chung đang chuyển sang sử dụng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) để cắt giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga, phần lớn được vận chuyển qua đường ống. Từ tháng 1 đến tháng 9 năm nay, Liên minh châu Âu đã nhập khẩu nhiều LNG hơn mức họ từng mua trong cả năm.

Khác nhau: các chính sách, điều kiện quốc gia

Italy đã bắt đầu tìm kiếm nguồn cung cấp khí đốt thay thế từ Azerbaijan, Algeria và Ai Cập ngay sau khi chiến tranh tại Ukraine nổ ra. Trong khi đó, Tây Ban Nha, Pháp và Ý, có lợi thế đi trước nhờ có các kho cảng LNG cố định so với các quốc gia châu Âu khác như Đức có truyền thống phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt qua đường ống. Cùng với Vương quốc Anh, những quốc gia này có khả năng nhập khẩu LNG cao nhất trong khu vực.

Ngoài ra, nhiều nước đang chuyển sang sử dụng các thiết bị đầu cuối nổi, mất ít thời gian hơn để thiết lập so với các thiết bị đầu cuối cố định trên đất liền.

Đi đầu trong sáng kiến này là Đức, quốc gia gần đây đã hoàn thành việc xây dựng cảng nổi đầu tiên trong số 5 kho cảng LNG nổi đã được lên kế hoạch. Một khi tất cả chúng được sử dụng hết, Đức sẽ có một trong những quốc gia có năng lực nhập khẩu cao nhất châu Âu. Hy Lạp cũng đang lên kế hoạch cho 5 kho cảng LNG nổi, có thể biến nước này thành trung tâm của các nước Đông Nam Âu.

Nhưng LNG từ các quốc gia như Qatar, Úc và Hoa Kỳ sẽ mất ít nhất vài năm để tăng khi các dự án mới đi vào hoạt động.

Trong những tháng gần đây, Khu vực đồng tiền chung châu Âu đã chứng kiến mức lạm phát tăng mạnh nhất kể từ khi thành lập - khoảng 70% mức lạm phát đó trong tháng 9 là do giá năng lượng.

Pháp đã đóng băng giá khí đốt gia dụng ở mức tháng 10 năm 2021 và giới hạn mức tăng giá điện vào năm 2022 ở mức 4% so với năm ngoái. Gần đây, họ đã thông báo hạn chế mức tăng giá điện và khí đốt ở mức 15% vào năm tới. Nếu không có những biện pháp này, hóa đơn hộ gia đình sẽ tăng hơn gấp đôi. Chi phí sẽ do nhà điều hành công của Pháp chịu.

Nước này có truyền thống phụ thuộc ít hơn vào khí đốt của Nga (7,6% tổng lượng khí đốt nhập khẩu) so với nhiều quốc gia châu Âu khác, nhưng lại phụ thuộc nhiều vào năng lượng hạt nhân. Nhiều nhà máy điện hạt nhân của nước này đang được bảo trì, đồng nghĩa với việc Pháp bị thiếu năng lượng. Nhưng giới hạn giá đối với khí đốt và điện đã cho phép nước này giữ lạm phát ở mức thấp nhất trên toàn EU trong 12 tháng qua.

Theo một báo cáo ngày 18 tháng 11 năm 2022 của Rabo Research, sau Pháp, Tây Ban Nha đã nổi bật về mặt hỗ trợ người dân khỏi lạm phát thông qua một loạt biện pháp giảm thuế và áp trần thuế xăng dầu.

Mức viện trợ cũng không tương đồng

Ước tính, Đức chiếm 264 tỷ euro trong tổng số 600 tỷ euro dành để đối phó với cuộc khủng hoảng năng lượng của các nước EU, theo tổ chức tư vấn Bruegel có trụ sở tại Brussels. Các biện pháp cứu trợ của Đức chiếm 7,4% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này. Tiếp theo là Litva (6,6%), Hy Lạp (5,7%), Hà Lan (5,3%) và Croatia (4,2%).

Nhưng trong khi Pháp và Tây Ban Nha đang áp giá trần và giảm giá nhiên liệu để giúp người dân giảm bớt chi phí cao, thì những nước khác - bao gồm cả Đức - đã tập trung nhiều nhất vào việc cung cấp hỗ trợ tài chính trực tiếp cho những người dân dễ bị tổn thương, đồng thời áp dụng các biện pháp như cắt giảm thuế đối với dầu động cơ và thuế bất ngờ đánh vào các công ty năng lượng.

Ví dụ, ở Áo, các hộ gia đình đã được giảm giá một lần 150 euro (158 đô la) cho hóa đơn năng lượng của họ, trong đó những người dễ bị tổn thương nhất nhận được gấp đôi số tiền đó.

Sự nhấn mạnh của Đức vào việc tăng viện trợ tài chính cho các hộ gia đình và doanh nghiệp đã góp phần làm tăng nhu cầu và lạm phát cao hơn. Ngược lại, Pháp và Tây Ban Nha đã thực hiện các biện pháp trực tiếp để kiềm chế lạm phát bằng cách kiểm soát giá điện, Wiffelaars cho biết. Tuy nhiên, từ năm tới, Đức sẽ bắt đầu trợ cấp tiền điện cho người tiêu dùng, điều này sẽ giúp giảm lạm phát đáng kể.

Tuy nhiên, trong khi Pháp và Tây Ban Nha đã kiểm soát được giá cả và Đức dẫn đầu về hỗ trợ tài chính, thì Vương quốc Anh lại không làm như vậy. Tỷ lệ lạm phát 11,1% tại nước này trong tháng 10 đã đạt cao nhất trong 40 năm.

Không giống như Đức, Vương quốc Anh chỉ dành các nguồn lực tương đương 97 tỷ euro (103 tỷ đô la) để đối phó với khủng hoảng năng lượng - chỉ chiếm 3,5% GDP. Anh đã lùi kế hoạch đóng băng giá năng lượng trong hai năm trước đó, thay vào đó giới hạn thời gian đó trong sáu tháng cho đến tháng 3 năm 2023.

Philipp Heimberger, một nhà kinh tế tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna, nói với Al Jazeera: “Có một cuộc tranh luận đang diễn ra về việc liệu EU có nên thực hiện các giải pháp tập thể hay nên thực hiện ở cấp quốc gia”. 

Nhìn chung, nhu cầu ngày càng tăng của châu Âu đối với LNG khiến loại nhiên liệu này trở thành động lực chính của thương mại khí đốt toàn cầu trong những năm tới, chiếm hơn 60% mức tăng trưởng nhập khẩu ròng toàn cầu trong giai đoạn 2021 - 2025, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế.

Tuy nhiên, các thiết bị đầu cuối LNG của châu Âu - nơi nhiên liệu được chuyển đổi trở lại thành khí đốt tự nhiên - “không được kết nối tốt với toàn bộ lục địa”, Cahill cảnh báo. “Đó là một hệ thống rất rời rạc… khiến một số quốc gia gặp bất lợi”. Khu vực có kết nối tồi tệ nhất là Đông Nam Âu, nơi có truyền thống cũng là một trong những khu vực phụ thuộc nhiều nhất vào năng lượng của Nga.

Lê Na (Theo Al Jazeera)