1. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng, quan tâm xây dựng đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Người thường xuyên đề cập đến vấn đề đạo đức của người cách mạng một cách nhất quán và xuyên suốt. Năm 1927, trong Đường Kách mệnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nguyễn Ái Quốc đã nhấn mạnh: Đảng muốn vững thì những người cán bộ, đảng viên của Đảng phải là những người tiên phong gương mẫu, có tư cách đạo đức tốt. 

Trong tác phẩm “Đạo đức cách mạng”, viết vào tháng 12/1958, Bác khẳng định “... Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”. Bác cũng từng chỉ rõ vai trò của đạo đức cách mạng: “... Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được Nhân dân”. Trong tác phẩm, Người cũng nhấn mạnh: “Có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước”.

Đạo đức cách mạng giúp mỗi người khi gặp thuận lợi và thành công, vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác, khiêm tốn, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, không lo kèn cựa về mặt hưởng thụ, không công thần, không quan liêu, không kiêu ngạo, không hủ hóa... Sau này trong Di chúc, Bác cũng nói nhiều về “đạo đức cách mạng”.  “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của Nhân dân” - Người căn dặn. 

Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức như gốc của cây, nguồn của sông, “người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”. Và thực sự, trong suốt cuộc đời mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu một tấm gương mẫu mực về thực hành, trui rèn đạo đức cách mạng.

Nhưng làm thế nào để mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi người cách mạng đều có đạo đức cách mạng? Trong tác phẩm “Đạo đức cách mạng”, đăng trên Tạp chí Học tập, số 12 năm 1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Và “nói đi đôi với làm”, trong suốt cuộc đời mình, vị lãnh tụ của cách mạng Việt Nam đã không ngừng trui rèn và thực hành đạo đức cách mạng. 

Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, trong bài phát biểu tại Lễ kỷ niệm 130 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2020), đã từng nhấn mạnh: Hồ Chí Minh là Tấm gương sáng ngời, mẫu mực về đạo đức cách mạng. Những phẩm chất đạo đức cách mạng cao quý của Hồ Chí Minh không phải tự nhiên mà có. Đó là kết quả của cả một quá trình không ngừng tự tu dưỡng, tự rèn luyện và hoàn thiện bản thân mình.

2. Phát biểu tại phiên họp Tiểu ban Nhân sự Đại hội XIV của Đảng vào ngày 13/3/2024, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng Tiểu ban, nêu rõ: Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp cao, thiếu gương mẫu, cá nhân chủ nghĩa, vướng vào tham nhũng, lợi ích nhóm. Làm việc gì, giữ chức vụ gì cũng chỉ tính đến lợi quyền, bổng lộc cho cá nhân mình, gia đình mình trước nhất, quên cả thanh liêm, danh dự.

Tổng Bí thư cho biết chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ khoá XIII đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã phải thi hành kỷ luật gần 100 cán bộ cao cấp thuộc diện Trung ương quản lý.

Đằng sau một số cán bộ bị xử lý kỷ luật, trong đó có cả cán bộ cấp cao, thấp thoáng bóng dáng các doanh nghiệp làm ăn phi pháp. Ngược lại, đằng sau các doanh nhân sa lưới pháp luật có bóng dáng các vị cán bộ lãnh đạo các cấp.

Thực tế đó có lẽ là một trong những lý do cốt yếu Quy định 144 được ban hành. Như nhìn nhận của GS. TSKH Phan Xuân Sơn, Quy định 144 về chuẩn mức đạo đức cán bộ, đảng viên giai đoạn mới được ban hành “không phải sớm, cũng không phải muộn mà hoàn toàn phù hợp với tình hình hiện nay”.

Cũng cần phải nói thêm rằng, không phải đến bây giờ Đảng ta mới đề ra các tiêu chuẩn, quy định về đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên mà vấn đề này đã được đề cập, chỉ rõ và yêu cầu người cán bộ, đảng viên của Đảng phải thực hiện từ rất sớm, trong nhiều văn bản như: Tại Điều 1, Điều 2 của Điều lệ Đảng; Quy định số 37-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” được Ban Chấp hành Trung ương chỉ ra cụ thể tại Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng Đảng.

Tuy nhiên, nhằm hiện thực hóa hơn nữa chất lượng công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, ngày 9/5/2024, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Quy định số 144-QĐ/TW “Về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới”. 

3. Quy định 144-QĐ/TW kết cấu thành 6 điều. Nội dung của Điều 1 đến Điều 5 là sự cụ thể hóa chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới. Điều 6 là quy định về tổ chức thực hiện. Nội dung các chuẩn mực đạo đức cách mạng trong Quy định này có tính cô đọng, khái quát và dễ hiểu. Nội dung của từng điều về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên lại được cụ thể hóa thành từng khoản gắn với tên gọi của từng chuẩn mực đạo đức đã nêu ở tên từng điều.

Chính xác hơn là từ nội dung cụ thể của 5 điều đã được cụ thể hóa thành 19 chuẩn mực đạo đức cách mạng mà mỗi cán bộ, đảng viên cần phải tuân thủ. Với 19 nội dung rất ngắn gọn, súc tích, cô đọng và cụ thể, được thể hiện trong 5 điều, nhưng đã bao hàm một cách toàn diện các nội dung quy định đối với người cán bộ, đảng viên phải thực hiện đối với Nhân dân, với Đảng, với Tổ quốc cho đến các yêu cầu cụ thể về phẩm chất đạo đức của người cán bộ, đảng viên.

Như nhìn nhận của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, Quy định số 144 và những chuẩn mực đạo đức cách mạng được xác định cụ thể, thiết thực và phù hợp hơn với bối cảnh đất nước thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng. Những nội dung trong đó chắc chắn không phải là một “đòi hỏi trái ngược với thực tế” như các thế lực thù địch quy kết, bởi, với mỗi cán bộ, đảng viên thì nội dung thứ nhất của Điều 1: “Suốt đời phấn đấu cho mục đích, lý tưởng cách mạng của Đảng; nêu cao tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng của Đảng; hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân” là yêu cầu tất yếu, không hề mẫu thuẫn. Mà trên hết, Quy định 144-QĐ/TW là chuẩn mực, là tấm gương để mỗi cán bộ, đảng viên “tự soi,” “tự sửa”, tự rèn luyện mình, tự hoàn thiện bản thân, theo đúng chuẩn mực đạo đức của người cách mạng.

Nguyễn Hà