Để góp phần tiếp tục hoàn thiện dự án Luật Công chứng (sửa đổi), PV Báo Nhà báo và Công luận xin ghi lại một số ý kiến của Đại biểu Quốc hội xung quanh vấn đề này.

Đại biểu Quốc hội Lã Thanh Tân - Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng:

Nên quy định công chứng đối với các văn bản nội bộ doanh nghiệp

Để góp phần tiếp tục hoàn thiện dự án Luật Công chứng (sửa đổi), tôi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung một số trường hợp phải công chứng trong hoạt động của doanh nghiệp.

Theo đó, doanh nghiệp ngày càng có vai trò quan trọng trong nền kinh tế và trong xã hội. Tuy nhiên, các giao dịch thỏa thuận dân sự để hình thành nên doanh nghiệp hay việc mua bán, sáp nhập lại chưa được quy định, phải công chứng.

Thực tiễn cho thấy, thời gian qua, nhiều trường hợp thành lập, mua bán, sáp nhập doanh nghiệp nhằm mục đích lừa đảo chiếm đoạt tài sản đã diễn ra. Vụ án Vạn Thịnh Phát với hàng loạt hành vi làm giả hồ sơ doanh nghiệp, lập hồ sơ vay vốn khống, thuê người đứng tên cổ phần là một trong những điển hình về tình trạng giả mạo chữ ký trong điều lệ doanh nghiệp, biên bản họp Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên và các văn bản nội bộ doanh nghiệp đã và đang diễn ra, dẫn đến nhiều vụ án liên quan và để lại hậu quả rất lớn trong thời gian qua.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) về giải thích từ ngữ thì công chứng là việc công chứng viên của một tổ chức hành nghề công chứng chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch dân sự bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng. Các quy định hiện hành về doanh nghiệp không có quy định bắt buộc công chứng hồ sơ thành lập doanh nghiệp.

Tuy nhiên, như đã nêu ở trên, lợi dụng các thủ tục thông thoáng về thành lập doanh nghiệp, nhiều trường hợp thành lập doanh nghiệp mua bán, sáp nhập doanh nghiệp nhằm mục đích lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, mua bán hóa đơn… Vì vậy, cùng với việc thúc đẩy sự phát triển về số lượng doanh nghiệp thì việc bảo đảm an toàn pháp lý và sự phát triển lành mạnh, bền vững của doanh nghiệp là rất cần thiết. Một trong những biện pháp trước tiên là cần có cơ chế bảo đảm về tính xác thực và hợp pháp của hồ sơ thành lập doanh nghiệp.

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp thì cơ quan có thẩm quyền cấp đăng ký kinh doanh sẽ tiếp nhận và xử lý hồ sơ thành lập doanh nghiệp, tuy nhiên, cơ quan này không có cơ chế để đánh giá tính hợp pháp, xác thực các giao dịch của hồ sơ. Ví dụ như xác định những ai là cổ đông hoặc thành viên góp vốn giao dịch đó thực sự có được sự đồng thuận theo đa số của thành viên hay không, hoặc văn bản đó có đúng do các thành viên ký hay không, hay bị ký thay, giả chữ ký…

Vì vậy, với chức năng của công chứng như đã nêu ở trên thì việc quy định bắt buộc công chứng đối với hồ sơ thành lập doanh nghiệp, điều lệ doanh nghiệp… như là một giải pháp hàng đầu cần được xem xét, tính đến để đảm bảo tính hợp pháp, xác thực trong thành lập doanh nghiệp.

Quy định bắt buộc công chứng đối với hồ sơ thành lập doanh nghiệp và các văn bản nội bộ doanh nghiệp sẽ mang lại những lợi ích sau: Khắc phục được tình trạng giả chữ ký trong hồ sơ thành lập doanh nghiệp; hạn chế tình trạng thành lập công ty ma và tình trạng lạm quyền của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp; kiểm soát được việc khai vốn điều lệ; ngăn chặn được hợp thức hóa hành vi rửa tiền; mua bán hóa đơn thông qua thành lập doanh nghiệp; đảm bảo quyền lợi của bên thứ ba khi giao dịch với doanh nghiệp, tránh tình trạng người đại diện theo pháp luật lạm quyền dẫn đến các giao dịch vô hiệu cũng như việc lập khống các chứng nhận cổ phần, chứng nhận góp vốn để chuyển nhượng trái pháp luật.

Một vấn đề khác nữa là hiện nay, các giao dịch hợp đồng phải công chứng còn được quy định rải rác ở các luật và các văn bản như Bộ luật Dân sự, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản… Vì vậy, theo tôi, luật chuyên ngành về công chứng cần có sự ghi nhận về những nội dung này để tạo sự đồng bộ.

Để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật cũng như khẳng định chức năng và những lợi ích của công chứng như đã nêu ở trên, tôi đề nghị bổ sung quy định về các trường hợp phải công chứng và bổ sung trường hợp công chứng hồ sơ thành lập doanh nghiệp, điều lệ doanh nghiệp, các biên bản họp Hội đồng quản trị, đại hội cổ đông, hội đồng thành viên trong doanh nghiệp là trường hợp phải công chứng trong dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi). Quy định này vừa đáp ứng được yêu cầu cấp thiết của thực tiễn, đồng thời cũng phù hợp với thông lệ quốc tế về công chứng, điển hình là các nước phát triển như Nhật Bản, Pháp, Đức…

Đại biểu Quốc hội Huỳnh Thị Hằng Nga (đoàn Trà Vinh) - Ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội:

Cần bắt buộc công chứng điều lệ và hồ sơ thành lập doanh nghiệp

Tôi thống nhất với sự cần thiết ban hành Luật Công chứng (sửa đổi), nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách hành chính, cải cách tư pháp, đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của tư pháp, đổi mới tổ chức và hoạt động của công chứng.

Việc sửa đổi Luật Công chứng nhằm tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động công chứng theo chủ trương xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng hoạt động cung cấp dịch vụ sự nghiệp công, đồng thời, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về hoạt động công chứng.

Để hoàn thiện dự thảo luật, tôi xin góp ý kiến một số vấn đề. Thứ nhất, tại Điều 18, thành lập phòng công chứng, có quy định “phòng công chứng chỉ được thành lập mới tại những địa bàn cấp huyện chưa phát triển được văn phòng công chứng”.

Theo tôi, quy định như trong dự thảo luật chưa phù hợp với chủ trương Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về đẩy mạnh xã hội hóa dịch vụ công và tình hình thực tế phát triển của các địa phương. Vì hoạt động công chứng bên cạnh công chứng tư thì còn loại hình dịch vụ sự nghiệp công, nếu quy định như vậy sẽ gây khó khăn cho Nhân dân có nhu cầu công chứng ở những nơi có nhu cầu và ở những vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.

Thứ hai, trong dự thảo luật tại Chương V về thủ tục công chứng giao dịch, tôi đề nghị bổ sung thêm một điều quy định về công chứng điều lệ doanh nghiệp, thỏa thuận góp vốn trong việc thành lập doanh nghiệp. Theo tôi, quy định này là cần thiết, nhằm đảm bảo pháp lý cho các giao dịch quan trọng trong dân sự, kinh tế. Thực tế hiện nay, các doanh nghiệp hoạt động theo cơ chế hợp đồng, điều lệ doanh nghiệp là một bản hợp đồng quan trọng, có giá trị lớn, ảnh hưởng đến quyền lợi của nhiều người, bao gồm cả thành viên góp vốn, các thành viên khác và quyền lợi của các bên thứ ba khi giao dịch với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, những giao dịch cam kết dân sự nhằm hình thành nên doanh nghiệp cũng như việc sáp nhập, thay đổi doanh nghiệp lại chưa được quy định trong công chứng bắt buộc. Việc chứng nhận điều lệ doanh nghiệp và các văn bản thỏa thuận của các cổ đông, thành viên góp vốn, thành viên hợp danh là quan trọng, nhằm tránh tình trạng giả mạo chữ ký trong các hồ sơ, tài liệu khi thành lập doanh nghiệp hoặc khi quyết định các vấn đề quan trọng khác của doanh nghiệp. Từ đó, hạn chế việc khai khống vốn điều lệ, hợp thức hóa các hành vi rửa tiền, mua bán hóa đơn thông qua việc thành lập khống doanh nghiệp và việc lạm quyền của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp.

Ngoài ra, việc bổ sung quy định trên cũng nhằm tránh được tình trạng thành lập hàng loạt các công ty ma làm ăn phi pháp như hiện nay, nhiều đối tượng lợi dụng các lỗ hổng trong việc cấp giấy phép đã thành lập công ty ma. Khi các cơ quan chức năng phát hiện, nhiều công ty ma, tổ chức buôn lậu, mua bán hóa đơn giá trị gia tăng có giám đốc là xe ôm, bán bún bò, hàng trăm container vô chủ tồn đọng ở các cảng, trong đó không ít lô hàng của công ty ma gây khó khăn cho các cơ quan chức năng khi điều tra, xử lý.

Từ nhóm vấn đề trên, theo tôi, việc bắt buộc công chứng điều lệ doanh nghiệp, hồ sơ thành lập doanh nghiệp và các biên bản họp của Hội đồng quản trị, Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng thành viên trong các doanh nghiệp là hết sức cần thiết, nhằm góp phần đảm bảo an ninh, trật tự và an ninh kinh tế.

Thiên An (Lược ghi)