Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) là một trong các dự án luật được Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4. Nội dung đang nhận được sự quan tâm của các Đại biểu Quốc hội là “đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi”. Do đó, việc sửa đổi Luật Đấu thầu lần này cần tăng cường tính công khai, minh bạch các vấn đề liên quan đến gói thầu. Ngoài ra, cần có cơ chế báo cáo, giám sát chặt chẽ; có chế tài xử lý nghiêm minh các vi phạm.

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, các Đại biểu Quốc hội đã bày tỏ quan điểm khi góp ý cho dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi). Phóng viên Báo Nhà báo & Công luận xin ghi lại một số ý kiến để làm rõ hơn những nội dung liên quan.

ĐBQH Lê Thanh Vân (Đoàn Cà Mau): 

"Minh bạch là yếu tố quan trọng trong đấu thầu"

Cơ chế đấu thầu hiện nay với nhiều thủ tục, nhiều giai đoạn, khiến cho thời gian kéo dài. Vấn đề này không những làm mất chi phí về thời gian mà còn chi phí cho cả những quá trình có thể tính vào giá thành. Thế nhưng, thực tế cho thấy vẫn không ngăn chặn được tiêu cực trong đấu thầu.

Tôi cho rằng, phải đưa ra những điều kiện chặt chẽ hơn khi chào giá cạnh tranh. Bởi, chào giá cạnh tranh là phương án đã được sử dụng trước đây, sau này chúng ta sửa đổi nâng lên thành “đấu thầu”. Theo đó, phương án chào giá cạnh tranh được đặt cùng với các điều kiện đi kèm.

Một là, định nghĩa được hàng hóa, dịch vụ cần phải tổ chức chào giá để chúng ta chọn giá. Ví dụ như một hàng hóa cụ thể thì phải đưa ra những định nghĩa cực kỳ chuẩn xác, gồm có chủng loại, xuất xứ, cấu thành của hàng hóa đó. Về dịch vụ cung ứng thiết kế một công trình nào đó, công năng nào đó mà chúng ta đưa ra các tiêu chí cực kỳ cụ thể như tổ chức sự kiện, phòng họp tiêu chuẩn ra sao hay tiêu chí vật liệu gồm những gì. Tóm lại, người tham gia cần biết được mặt hàng hàng hóa hoặc loại dịch vụ đó chi tiết như thế nào.

Thứ hai, sau khi đã định nghĩa được hàng hóa, dịch vụ rồi thì công khai lên mạng xã hội. Bây giờ thế giới phẳng rồi, không chỉ là những nhà cung ứng vật liệu, cung ứng dịch vụ, cung ứng hàng hóa ở trong nước mà có cả các nhà cung ứng trên thế giới cũng tham gia. Họ sẽ phải tự đánh giá năng lực, chi phí đầu vào, đầu ra... Từ đó, tính toán được khoản lợi nhuận trước khi họ quyết định tham gia vào chào giá cạnh tranh.

Thứ ba, đó là phải có một đội ngũ chuyên gia chuyên nghiệp, với những ưu đãi, tuyển chọn chặt chẽ theo chuyên ngành. Trước đây, chúng ta đã từng có ý tưởng thành lập trung tâm mua sắm, trung tâm đấu giá, thì bây giờ thay vào đó là chúng ta bố trí lực lượng chuyên nghiệp ở mỗi cấp đơn vị hành chính. Ví dụ như cấp huyện, tỉnh, có một đội ngũ chuyên gia chuyên nghiệp ở bộ phận văn phòng ủy ban nhân dân huyện, tỉnh.

Bên cạnh đó, là chế tài xử lý đối với nhà cung cấp dịch vụ, hàng hóa; hoặc chế tài xử lý kỷ luật đối với bộ máy lựa chọn giá cạnh tranh.

Nếu áp dụng theo quy trình này thì chỉ cần trong vài ngày chúng ta đã có thể lựa chọn được nhà cung cấp dịch vụ hàng hóa, mà không cần phải đấu thầu trong thời gian dài.

Và khi đã minh bạch như thế rồi thì trị giá nào thấp, phù hợp sử dụng, đội ngũ chuyên gia sẽ lựa chọn. Họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước chính quyền về việc lựa chọn hàng hóa, dịch vụ của đơn vị cung cấp. Đồng thời, nhà cung cấp dịch vụ, hàng hóa cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Tôi cho rằng, về pháp luật, nếu minh bạch, quy định rõ ràng bằng chế tài nghiêm khắc thì vừa giảm được quy trình, vừa giảm được thời gian, mà khả năng tham nhũng cũng khó có thể xảy ra.

Trong khi đó, nếu trải qua các bước đấu thầu từ mời thầu, dự thầu, chấm thầu, đến xét chọn nhà thầu đều có khả năng xảy ra tiêu cực. Quy định về đấu thầu nếu không rào kín được thì sẽ có những sơ hở để tiêu cực, tham nhũng xâm lấn.

Đại biểu Quốc hội Quản Minh Cường (Đoàn Đồng Nai):

"Đấu thầu trang thiết bị y tế là hết sức cần thiết"

Tôi cho rằng, việc đấu thầu trang thiết bị y tế là hết sức cần thiết, bởi vì chính qua đấu thầu thì mới sử dụng được rất nhiều thuốc rẻ, hiệu quả và tránh tiêu cực.

Tuy nhiên, chúng ta cũng phải tránh quan niệm rằng, cứ mỗi lần đấu thầu lại phải rẻ hơn lần trước 5% và như thế 1 năm mà đấu thấu 2 lần thì sau 10 năm thuốc giá trị bằng 0 à?

Đấu thầu là phải chọn được thiết bị y tế, thuốc chất lượng tốt nhất, giá cả hợp lý nhất, chứ tôi không muốn nói là rẻ nhất. Đặc biệt là phải cung cấp đúng tiến độ. Nếu không đảm bảo thời gian thì bệnh nhân không có thuốc chữa bệnh.

Có những trường hợp đấu thầu trang thiết bị y tế còn khó hơn cả đấu thầu thuốc, bởi vì có những chủng loại thiết bị, máy móc chỉ một nhà sản xuất cung cấp được. Vấn đề này cần lưu ý, quy định rõ trong dự án Luật, để các đơn vị có căn cứ pháp lý khi thực hiện.

Theo tôi, cần phải đẩy mạnh đấu thầu thiết bị y tế và thuốc, tuy nhiên, trong trường hợp cần thiết, cấp bách thì cũng phải chỉ định để mua, vừa kịp thời và vừa chống tiêu cực.

Muốn đấu thầu tốt, Luật Đấu thầu phải khoa học, công khai, minh bạch. Cùng với đó, trong quá trình đấu thầu, các chủ thầu, cơ quan quản lý Nhà nước phải công tâm, khách quan, không tiêu cực.

Dù luật pháp có đầy đủ đến đâu đi chăng nữa mà cán bộ trực tiếp làm công tác đấu thầu có biểu hiện tiêu cực thì cũng mang lại kết quả không tốt.

Quan điểm của tôi là ngoài chuyện sửa đổi Luật Đấu thầu, thì cần bổ sung thêm rất nhiều tiêu chí để chỉ định chọn nhà thầu, nhất là những công trình Quốc phòng, an ninh trọng điểm quốc gia, nếu chỉ thực hiện đấu thầu chưa chắc đã hiệu quả bằng chỉ định thầu. Ví dụ như có những nhà thầu đã thi công những công trình cụ thể, công trình của họ đã thành công, giá cả kiểm toán đã chỉ ra là rất rẻ, họ có đầy đủ năng lực, phương tiện, đội ngũ kỹ sư tư vấn, tại sao không chỉ định cho họ mà lại thực hiện đấu thầu?

Có những chỗ đấu thầu chỉ là hình thức, có những lĩnh vực chỉ duy nhất một doanh nghiệp làm được điều đó, nhưng vẫn tổ chức đấu thầu thì tự dưng lại gây thêm tốn kém.

Đấu thầu là hình thức công khai, minh bạch, văn minh, tiến bộ của nhân loại; trên thế giới họ sử dụng nhiều hình thức cả đấu thầu, cả lựa chọn thầu, chỉ định thầu. Việc đấu thầu là quy định, nhưng người đứng đầu chính quyền các cơ sở cũng phải rất quan tâm, tránh tiêu cực trong quá trình đấu thầu.

Nguyễn Hường