Những ngày này, một trong những đề tài thu hút sự quan tâm bàn luận của dư luận và báo giới quốc tế là sự kiện Thổ Nhĩ Kỳ đổi tên nước. Nhân vật tạo nên sự kiện hiếm có này không ai khác là Tổng thống nước này, ông Recep Tayyip Erdogan. Vị Tổng thống đương nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ trước đó còn liên tục thu hút sự chú ý đặc biệt bởi không ít những phát ngôn… gây sốc.

“Châu Âu đang hoảng loạn”

Đó là tuyên bố được Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đưa ra hôm 5/6 vừa qua. “Chúng tôi đang thấy sự hoảng loạn ở châu Âu do hậu quả của cuộc khủng hoảng Ukraine - Nga” - ông Recep Tayyip Erdogan nói và cho biết “Thổ Nhĩ Kỳ đã kiểm soát thành công dòng người di cư bất hợp pháp từ Syria trong 11 năm” và hy vọng: “Thế giới sẽ thoát khỏi thời kỳ này càng sớm càng tốt”.

Cũng trong bài phát biểu trước người ủng hộ ở thị trấn Kizilcahamam, Tây Bắc Thổ Nhĩ Kỳ, ông Erdogan còn thẳng thừng tuyên bố: “Hệ thống mà phương Tây xây dựng để bảo vệ an ninh và phúc lợi của chính họ đang sụp đổ”.

Mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và châu Âu, từ lâu đã được nhìn nhận là “cơm không lành, canh chẳng ngọt” bởi những khác biệt trong quan điểm giữa hai bên. Cũng bởi những khác biệt này mà cho tới nay, trải qua 7-8 năm đàm phán, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa được là thành viên “ngôi nhà chung” EU.

Những năm vừa qua, việc Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa tàu thăm dò khí đốt và điều tàu hải quân đến vùng biển Ðông Ðịa Trung Hải - nơi đang xảy ra các tranh chấp gay gắt về chủ quyền và đặc quyền kinh tế giữa Thổ Nhĩ Kỳ với hai quốc gia thành viên châu Âu là Cộng hòa Síp và Hy Lạp, các chính sách đối với khu vực Trung Ðông - Bắc Phi, trong đó có cuộc khủng hoảng ở Libya đã đẩy mối quan hệ giữa hai bên thêm phần căng thẳng. Phía EU từng nhiều lần yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ giải quyết tranh chấp với hai thành viên EU là Hy Lạp và Cyprus, rút quân khỏi Libya nhưng vẫn không đạt kết quả nào.

Hồi năm 2020, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen từng lên tiếng cảnh báo Thổ Nhĩ Kỳ không được tìm cách đe dọa Hy Lạp và CH Síp.

Tháng 4/2021, hai quan chức cao cấp nhất của châu Âu: Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Charles Michel và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã thăm chính thức Thổ Nhĩ Kỳ và tiến hành hội đàm với Tổng thống Recep Tayyip Erdogan nhằm tìm giải pháp hàn gắn mối quan hệ giữa hai bên. Tuy nhiên, cho tới nay, Thổ Nhĩ Kỳ và châu Âu vẫn thể hiện nhiều sự khác biệt lớn.

“Thụy Điển là trung tâm “ươm mầm” các tổ chức khủng bố”

“Những quốc gia này không có lập trường rõ ràng chống lại các tổ chức khủng bố. Thụy Điển là trung tâm “ươm mầm” các tổ chức khủng bố. Họ đưa những kẻ khủng bố đến trao đổi ở Quốc hội. Chúng tôi sẽ không nói đồng ý với việc họ gia nhập NATO”, đó lý giải của ông Recep Tayyip Erdogan về lý do Thổ Nhĩ Kỳ cương quyết phản đối Phần Lan, Thụy Điển gia nhập NATO.

“Cả hai quốc gia này đều không có thái độ rõ ràng và cởi mở đối với các tổ chức khủng bố. Làm sao chúng tôi có thể tin tưởng họ được?” - ông Recep Tayyip Erdogan nói thêm.

“Chúng tôi đang theo dõi những diễn biến liên quan Thụy Điển và Phần Lan, nhưng chúng tôi không có quan điểm tích cực. Với tư cách là Thổ Nhĩ Kỳ, chúng tôi không muốn lặp lại những sai lầm tương tự như việc NATO chấp nhận cho Hy Lạp tham gia liên minh. Hơn nữa, các quốc gia Bắc Âu là nơi ở của các tổ chức khủng bố” - ông Erdogan tuyên bố với giới báo chí.

Tại một cuộc họp báo ngày 16/5/2022, ông Recep Tayyip Erdogan  yêu cầu Phần Lan và Thụy Điển phải chấm dứt việc ủng hộ đảng Công nhân người Kurd (PKK) - vốn vẫn bị Thổ Nhĩ Kỳ coi là tổ chức khủng bố đồng thời  Phần Lan và Thụy Điển  phải dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu vũ khí áp đặt với Thổ Nhĩ Kỳ từ tháng 10/2019. 

“Đừng đùa với Thổ Nhĩ Kỳ”

“Đừng đùa với người Thổ Nhĩ Kỳ. Đừng đùa với Thổ Nhĩ Kỳ. Ngài Macron, ông ấy sẽ gặp thêm nhiều rắc rối với tôi” – đó là tuyên bố từng được ông Erdogan tuyên bố trong bài phát biểu của mình trên Đài truyền hình Istanbul cách đây gần 2 năm.

Tuyên bố gây sốc này của ông Recep Tayyip Erdogan được đưa ra sau khi người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron có những phát biểu liên quan đến căng thẳng giữa Athens-Ankara leo thang về vấn đề thăm dò dầu khí ở Đông Địa Trung Hải.

Theo đó, Tổng thống Pháp chỉ rõ: “Người châu Âu chúng ta cần phải rõ ràng và kiên quyết với Chính phủ của Tổng thống Erdogan mà ngày nay đang hành xử theo cách không thể chấp nhận được. EU phải cứng rắn với Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ chứ không phải với người dân Thổ Nhĩ Kỳ, những người xứng đáng hơn Chính phủ của Tổng thống Erdogan”.

Cách đó 5 năm, hồi năm 2015, ông Recep Tayyip Erdogan từng đưa ra tuyên bố: “Chúng tôi chân thành khuyên Nga đừng đùa với lửa”, rằng “đừng dùng vụ bắn rơi máy bay Su-24 như là một cái cớ để đưa ra những cáo buộc không thể chấp nhận được chống lại chúng tôi”. Tuyên bố được đưa ra sau sự kiện Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi một máy bay chiến đấu của Nga tại khu vực biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria. Nga đã đe dọa tiến hành trả đũa quân sự, tuy nhiên, ông Recep Tayyip Erdogan cho rằng đó là hành động cảm tính và không đúng mực.

Hà Anh