Theo kết quả sơ bộ, mức thuế chung cho các công ty không được chỉ định bao gồm 8,25% đối với Campuchia, 9,13% đối với Malaysia, 23,06% đối với Thái Lan và 2,85% đối với Việt Nam. Ngoài ra, một số công ty lớn của các quốc gia này còn có mức thuế riêng. Ví dụ, mức thuế đối với hàng nhập khẩu từ Hanwha Q Cells Malaysia Sdn. Bhd. là 14,72%, trong khi Trina Solar Science & Technology (Thailand) Ltd. chỉ phải chịu mức thuế 0,14%.

Trong 18 tháng qua, ít nhất bốn dự án của Trung Quốc hoặc liên quan đến Trung Quốc đã bắt đầu hoạt động tại Indonesia và Lào, và hai dự án khác đã được công bố. Tổng cộng, các dự án có tổng 22,9 gigawatt (GW) về công suất pin mặt trời hoặc tấm pin.

Phần lớn sản lượng đó sẽ được bán tại Mỹ, thị trường năng lượng mặt trời lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc và là một trong những thị trường sinh lợi nhất. Theo dữ liệu từ PVinsights, giá bán tại xứ cờ hoa trung bình cao hơn 40% so với giá tại Trung Quốc trong bốn năm qua.

Tại Indonesia và Lào lân cận, một loạt các nhà máy điện mặt trời mới do Trung Quốc sở hữu đang mọc lên, nằm ngoài phạm vi bảo vệ thương mại của Washington. Theo báo cáo của Reuters, công suất dự kiến ​​của họ đủ để cung cấp khoảng một nửa số tấm pin được lắp đặt tại Mỹ vào năm ngoái.

Các công ty năng lượng mặt trời của Trung Quốc đã nhiều lần thu hẹp sản lượng tại các trung tâm sản xuất hiện có trong khi xây dựng các nhà máy mới ở các quốc gia khác. Điều này cho phép họ tránh được thuế quan và thống trị thị trường Mỹ và toàn cầu bất chấp các đợt thuế quan liên tiếp của xứ cờ hoa trong hơn một thập kỷ.

Mặc dù các công ty Trung Quốc đã chuyển hoạt động sản xuất năng lượng mặt trời của họ trong nhiều năm, nhưng phạm vi chuyển dịch sang Indonesia và Lào trong giai đoạn mới nhất này trước đây chưa được báo cáo.

"Đó là một trò chơi mèo vờn chuột khổng lồ", William A. Reinsch, cựu quan chức thương mại trong chính quyền Clinton và cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết.

Các công ty năng lượng mặt trời Trung Quốc đang đổ xô đến Indonesia do động lực từ thuế quan đối với Việt Nam, theo quan chức Bộ Công nghiệp Indonesia Beny Adi Purwanto, người đã lấy Thornova Solar làm ví dụ. Thông báo trên trang web của mình, Thornova cho biết nhà máy tại Indonesia của họ có công suất hàng năm là 2,5 GW mô-đun năng lượng mặt trời và 2,5 GW tế bào năng lượng mặt trời cho thị trường Bắc Mỹ.

Theo quan chức này, các nhà máy mới sẽ đi vào hoạt động hoàn toàn vào cuối năm 2024 và sẽ mở rộng công suất. Ông lưu ý trong đó có một nhà máy mô-đun năng lượng mặt trời của China Lesso Group có công suất sản xuất 2,4 GW.

Vào năm 2023, New East Solar có liên kết với Trung Quốc cũng đã công bố một nhà máy tấm pin và tế bào công suất 3,5 GW tại Indonesia.

Các công ty Trung Quốc đã không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Theo một quản lý tại công ty năng lượng mặt trời của Mỹ, các công ty Trung Quốc tại Indonesia cho biết rằng họ đang "ngập" trong các đơn đặt hàng lớn từ các công ty nổi tiếng của Trung Quốc đang tìm cách xuất khẩu sang Hoa Kỳ, thì sự chuyển dịch sang sản xuất tại Indonesia diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ.

Dữ liệu của Mỹ cho thấy, xuất khẩu năng lượng mặt trời từ Indonesia sang Mỹ đã tăng gần gấp đôi lên 246 triệu đô la cho đến tháng 8/2024.

Ngoài ra, các công ty năng lượng mặt trời đang tìm kiếm "đồng cỏ xanh" hơn ở Lào bao gồm Imperial Star Solar. Công ty này, có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng phần lớn hoạt động sản xuất ở Campuchia, đã mở một nhà máy sản xuất wafer tại Lào vào tháng 3, dự kiến ​​cuối cùng sẽ có công suất 4 GW.

Động thái này, theo tuyên bố của công ty vào thời điểm đó, đã giúp họ tránh được thuế quan của Mỹ.

Vào tháng 9/2023, SolarSpace cũng đã mở một nhà máy sản xuất pin mặt trời công suất 5 GW tại Lào. Mục đích chính của việc chuyển giao công suất sản xuất sang Lào không liên quan đến thuế quan của Hoa Kỳ, công ty cho biết trong một tuyên bố với Reuters nhưng không giải thích thêm.

Xuất khẩu năng lượng mặt trời từ Lào sang Hoa Kỳ không tồn tại trong tám tháng đầu năm ngoái nhưng có giá trị khoảng 48 triệu đô la cho đến tháng 8/2024.

Ngoài ra, công ty JinkoSolar cho biết vào tháng 7 rằng họ đã ký một thỏa thuận trị giá gần 1 tỷ đô la với các đối tác tại Ả Rập Xê Út để xây dựng một nhà máy sản xuất pin mặt trời và mô-đun công suất 10 GW mới tại vương quốc này.

Hơn nữa, nhiều công ty năng lượng mặt trời Trung Quốc cũng đẩy mạnh việc xây dựng các nhà máy sản xuất tại Mỹ để tận dụng các ưu đãi của quốc gia này.

Các công ty Trung Quốc sẽ có công suất sản xuất tấm pin mặt trời hàng năm ít nhất là 20 GW trên đất Hoa Kỳ trong năm tới, đủ để phục vụ khoảng một nửa thị trường Mỹ, theo phân tích của Reuters.

Theo SPV Market Research, Trung Quốc chiếm khoảng 80% lượng hàng hóa năng lượng mặt trời trên thế giới, trong khi các trung tâm xuất khẩu của nước này ở những nơi khác tại châu Á chiếm phần lớn phần còn lại. Điều đó trái ngược hẳn với hai thập kỷ trước khi Mỹ là quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong ngành.

Các nhà sản xuất năng lượng mặt trời của Mỹ đã nhiều lần tuyên bố trong các khiếu nại thương mại gửi đến Chính phủ rằng họ không thể cạnh tranh với các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc mà họ cho là được hỗ trợ không công bằng bởi các khoản trợ cấp từ chính phủ Trung Quốc và các nước châu Á mà họ xuất khẩu.

Các công ty năng lượng mặt trời của Trung Quốc đã phản bác với lý do rằng vì họ làm chủ công nghệ nên sản phẩm sẽ có giá cạnh tranh hơn.

Thuế quan là chủ đề chính trong cuộc bầu cử, với cựu Tổng thống Cộng hòa Donald Trump đề xuất đánh thuế đối với tất cả hàng nhập khẩu để kích thích sản xuất của đất nước, bao gồm mức thuế 60% đối với bất kỳ hàng hóa nào từ Trung Quốc.

Đối thủ của ông, Phó Tổng thống Dân chủ Kamala Harris đã nói rằng kế hoạch của Trump sẽ làm tăng chi phí cho người tiêu dùng nước này.

Tuy nhiên, các nhà lập pháp ở cả hai đảng đã thể hiện sự ủng hộ đối với mức thuế quan nghiêm ngặt hơn đối với các lô hàng năng lượng mặt trời của Trung Quốc để nuôi dưỡng chuỗi cung ứng trong nước.

"Trong tương lai, công chúng nên yêu cầu thực thi thuế quan chặt chẽ hơn nhiều, đặc biệt là xung quanh việc (Trung Quốc) sử dụng các nước thứ ba để vi phạm luật thương mại của Mỹ", Dân biểu Cộng hòa John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban Chọn lọc Hạ viện về Trung Quốc, nói với Reuters.

Bộ Thương mại Mỹ, Nhà Trắng và Bộ Thương mại Trung Quốc đã không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Lê Na (Theo Reuters)