Cách quốc lộ 6 khoảng chừng 2km, bản Bướt nằm nơi thung lũng bình yên, trước kia chỉ có hơn chục nóc nhà người Thái, người Mường chụm vào nhau sống. Nơi đây có suối lớn chảy qua và xung quanh được rừng già bao bọc. Bản Bướt trước kia không có điện, cũng không có Internet, không có đường và cũng không có trạm y tế. Người dân trong bản sinh sống dựa vào duy nhất một vụ lúa và các sản vật hái lượm từ trong rừng.

Gia đình anh Hà Văn Nguy- người dân bản Bướt, dựng một cái lán nhỏ bên suối để đón tiếp khách từ nơi xa tới bản Bướt du lịch. Lâu dần, đám cá suối ở đây quen mùi mì tôm của khách du lịch mang đến. Chúng thường tụ tập thành đàn và bơi lội quanh chân lán chờ đợi mồi. Dưới suối có nhiều loại cá chép, cá mắt và những loài cá chỉ có tên theo tiếng Thái, nhưng hầu như mọi người đều gọi chung là cá suối.

Cũng theo anh Nguy, cho đến những năm 2023, số hộ dân tại bản Bướt từ 3 hộ gia đình ban đầu, nay bản có tới 25 hộ với khoảng gần 200 người. Cá suối Bướt được đánh bắt nhiều đến mức đứng trước nguy cơ cạn kiệt. Cá tôm trong suối chính vì thế cứ vơi dần. Để bảo vệ tôm cá, trưởng bản quyết định đánh kẻng triệu tập dân bản làng. Bắt đầu từ năm 2013, bản chính thức có hương ước, không được đánh bắt cá ở suối. Nếu ai bắt sẽ bị phạt 1 bao thóc.

Ban đầu, việc ban hành hương ước cũng có nhiều người phản đối, cho rằng việc bắt một con cá phạt 1 bao thóc là quá nhiều. Núi rừng xung quanh bao bọc khiến người dân hiếm đất nông nghiệp cho nên việc canh tác cũng gặp khó khăn. Nhưng ngược lại cũng có nhiều người đồng tình và hưởng ứng với bản hương ước, bởi nếu bắt cá để bán vô tội vạ thì suối cá sẽ không còn cá tôm. Cuối cùng bản làng cũng thống nhất lệnh cấm, được đưa vào hương ước và các gia đình trong bản cũng phải ký cam kết không được vi hạm.

Cũng chính bản hương ước độc lạ này cùng với suối cá, khách du lịch nhiều nơi cũng tò mò tìm đến tận nơi để xem. Cá suối ở bản Bướt có kích thước không lớn bằng cá suối thần Thanh Hóa. Tuy nhiên, sau nhiều năm được bảo tồn, số lượng cá ở đây đã được tăng lên nhanh chóng. Qua đó, từng bước giúp bà con bản Thái nơi đây nâng cao thu nhập, xóa nghèo bền vững, xây dựng bản làng ngày càng phát triển.

Thành Công