Đưa những giá trị cốt lõi vào từng thước phim

“Không lùi bước” là seri phim tài liệu 5 tập về đề tài chống tham nhũng do Trung tâm Phim Tài liệu - Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất. Bộ phim không dùng lời bình, tập trung đưa ra các nguyên nhân, giải pháp về công tác phòng chống tham nhũng.

Với sự đầu tư công phu, sự trau chuốt trong từng phút, từng giây đã tạo nên tác phẩm phim tài liệu hấp dẫn về đề tài chống tham nhũng. Tại lễ trao Giải Báo chí toàn quốc Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lần thứ tư năm 2022 - 2023 vừa diễn ra, tác phẩm vinh dự đoạt giải A. Đây là giải thưởng đặc biệt đối với hai tác giả Nguyễn Nhật Duy và Phan Ý Linh bởi đây là lần đầu tiên hai tác giả thực hiện một seri phim tài liệu nhiều tập về chủ đề phòng chống tham nhũng.

Nhóm tác giả Nguyễn Nhật Duy, Phan Ý Linh (đồng đạo diễn kiêm nhà sản xuất) đã đề cập đến nguyên nhân  tham nhũng, các loạt hình tham nhũng, từ lịch sử xa xưa đến ngày nay, tham nhũng tác động đến đời sống xã hội, đến người dân, đến sự tồn vinh và phát triển của đất nước như thế nào.

Được thực hiện từ tháng 8 năm 2022 đến tháng 8 năm 2023, nhóm đã phỏng vấn gần 50 nhân vật cả trong và ngoài nước cùng nhiều tư liệu quý về công tác phòng chống tham nhũng của đất nước ta được lựa chọn, sưu tầm. Với nhiều hình ảnh, âm thanh chân thật, tác phẩm giới thiệu, phân tích chuyên sâu, khoa học, bài bản, gần gũi, dễ hiểu.

Với khoảng 30 phút mỗi tập, bộ phim cho khán giả biết về thực trạng và nguyên nhân tham nhũng, các vấn đề liên quan đến thể chế để không tham nhũng, làm sao để con người không dám tham nhũng, phân tích tham nhũng ở góc độ văn hóa đạo đức, đãi ngộ, cải cách tiền lương để con người không muốn và không dám tham nhũng. Ngoài ra, bộ phim cũng phân tích về công tác bảo vệ, khuyến khích cán bộ dám nghĩ dám làm vì lợi ích chung.

So với nhiều thể loại báo chí khác, đối với một tác phẩm truyền hình yêu cầu người làm trước tiên phải có được hình ảnh, tuy nhiên hình ảnh chuyển tải đề tài tham nhũng lại rất khan hiếm. Trước khi triển khai nhóm đã tiếp cận một kho tư liệu đa dạng, khối lượng khổng lồ để tìm ra những điểm cốt lõi, giá trị nhất, nhân văn nhất, dễ hiểu nhất.

Nhóm đã dành thời gian khoảng 6 tháng để nghiên cứu, đọc nhiều án lệ, vụ việc về tham nhũng, đọc sách báo để tìm hiểu chính sách, pháp luật về tham nhũng, những tư liệu lịch sử dân tộc, tài liệu về tâm lý học và đồng thời gặp gỡ nhiều chuyên gia.

Nhà báo Phan Ý Linh - Trung tâm Phim Tài liệu cho biết: “Chúng tôi là một nhóm làm phim tài liệu trẻ tuổi tại Đài Truyền hình Việt Nam. Trong hơn 8 năm công tác tại đây, chúng tôi tập trung khai thác mảng đề tài về trẻ em và đã tạo được dấu ấn với khán giả trong nước cũng như Quốc tế với loạt giải thưởng dành cho những bộ phim tài liệu về trẻ em Việt Nam, nhưng lại chưa bao giờ tiếp cận với mảng đề tài chính luận.

Năm 2022, khi cuộc chiến chống tham nhũng diễn ra rất quyết liệt, chúng tôi đã có những băn khoăn và tự đặt những câu hỏi lớn hơn về sứ mệnh của người làm báo với sự phát triển của Đất nước. Với động lực mong muốn đóng góp một phần nhỏ của mình cho công cuộc xây dựng đất nước, chúng tôi quyết định thực hiện một chuỗi phim tài liệu chính luận đầu tiên trong sự nghiệp làm báo của mình. Làm thế nào để xây dựng đất nước được vững mạnh và trường tồn? Đó là câu hỏi của chúng tôi khi bắt đầu lựa chọn đề tài cho bộ phim”.

Khơi gợi thêm tình yêu dân tộc

Điểm đặc biệt của “Không lùi bước” là những ý kiến được phân tích chuyên sâu đến từ các đại biểu Quốc hội, thành viên Ban Nội chính Trung ương, Chánh án tòa án nhân dân tối cao, các nhà sử học, các nhà nghiên cứu lý luận phê bình, đại biểu Quốc hội, đến các nhà báo, nhà văn, luật sư, nhà tâm lý, các chính khách…

Bộ phim không sử dụng lời bình, dùng hoàn toàn phỏng vấn làm cho bộ phim có sự mới mẻ, dễ hiểu, sâu sắc, các đoạn phim khớp nối khoa học như một câu chuyện liền mạch cuốn hút người xem từ đầu đến cuối.

Dù bộ phim có nhiều tập, tuy nhiên cái khó là toàn bộ nội dung bộ phim đều không nói cụ thể vào một vụ việc tham nhũng nào, vào đối tượng vụ việc tham nhũng cụ thể nào để đảm bảo sự khách quan, trung thực và tính nhân văn trong tác phẩm.

Áp lực công việc là khá lớn, bộ phim chỉ được làm trong thời gian ngắn, kinh phí không nhiều nhưng phải hoàn thành tác phẩm sớm theo kế hoạch. Cả ê kíp đã di chuyển rất nhiều nơi, phỏng vấn rất nhiều nhân vật.

Vì thời gian sản xuất có hạn nên nhiều nhân vật đã không thể thu xếp để thực hiện phỏng vấn, nhưng với sự cố gắng, nhóm sản xuất đã phỏng vấn được gần 30 chuyên gia tới từ nhiều lĩnh vực, biên tập hơn 500 giờ phỏng vấn cùng với nguồn tư liệu khổng lồ để chắt lọc, chọn lọc và sắp xếp vào từng tập trong tác phẩm.

Sự kỳ công của phim tài liệu đến từ quá trình nghiên cứu, triển khai công tác ghi hình và hậu kỳ. Điều này, buộc tác giả phải đọc nhiều, tham vấn nhiều chuyên gia để tự rút ra điều cốt lõi nhất cho câu chuyện. Sau đó là chọn được đúng chuyên gia, đặt được câu hỏi đúng để có được câu trả lời chi tiết và sâu sắc nhất cho nội dung mà tác phẩm cần.

Tiếp theo là quá trình tư duy, tác giả phải có tư duy hình ảnh để chuyển thể từ câu chuyện văn học sang kể chuyện bằng hình ảnh, bằng âm thanh, âm nhạc. Làm sao để kể chuyện vừa hấp dẫn, chân thực, dễ hiểu, truyền tải đúng lý tưởng của Đảng, đồng thời chạm tới trái tim của người dân là một bài toán mà nhóm tác giả phải giải được để có một tác phẩm ghi dấu thời gian.

Nhà báo Phan Ý Linh tâm sự: Qua việc thực hiện series phim “Không lùi bước”, chúng tôi học hỏi được rất nhiều điều, hiểu thêm về lịch sử phát triển của dân tộc, từ quá khứ đến hiện tại. Nếu như trước đây chúng tôi khai thác về những câu chuyện đời sống cảm động, những hoàn cảnh trẻ em vượt khó để đến trường… thì với series “Không lùi bước”, chúng tôi được chạm vào gần hơn với những điều trăn trở của đất nước và bởi thế mà tình yêu nước của chúng tôi được bộc lộ sâu sắc hơn trong những vấn đề bức thiết hơn.

Có thể nói “Không lùi bước” không cường điệu hóa vấn đề chống tham nhũng của đất nước ta hiện nay, mọi thông tin hình ảnh đều hiện lên chân thực, khách quan đa chiều, cho khán giả hiểu hơn về công tác phòng chống tham nhũng hiện nay, tránh cách nhìn sai lệch hay bi quan.

Nhưng xuyên suốt bộ phim là tinh thần quyết liệt, không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể họ là ai, đã và đang đảm nhiệm chức vụ gì, dù nghỉ hưu hay đang đương nhiệm, từ Trung ương đến địa phương, phản bác những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động hiện nay.

Cùng với sự cố vấn của TS. Nguyễn Sỹ Dũng, những đóng góp từ nhóm biên kịch đến từ Báo Nhân Dân – anh Trịnh Phong Chương, Truyền hình Quốc hội – chị Nguyễn Thanh Nga và tập thể Ekip của VTV: biên tập viên Kim Long, Kiều Phượng, quay phim Lê Hưng, kỹ thuật viên Quang Việt, dựng phim Cao Đăng Giang và Nguyễn Thành Hơn, series “Không lùi bước” đã đoạt giải A Giải Báo chí toàn quốc Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực lần thứ 4. Đó là vinh dự xen lẫn với niềm tự hào và đây sẽ là nguồn động viên quan trọng để các tác giả trẻ có thêm động lực để có thể tiếp tục theo đuổi thể loại này.

“Giải thưởng là nguồn động viên sâu sắc, truyền cảm hứng tích cực cho những người làm phim trẻ như chúng tôi tiếp tục tiếp cận, khai thác và đổi mới cách làm phim đối với mảng đề tài chính luận. Đây là mảng đề tài nhiều thách thức đối với nhà làm phim nhưng cũng đầy tự hào khi được tin tưởng giao phó. Từ tác phẩm được giải năm nay tôi có thêm niềm tin để chinh phục thử thách tiếp theo” - nhà báo Ý Linh chia sẻ.

Lê Tâm