Trong bài bình luận trên Diễn đàn Đông Á, giáo sư Adam Triggs đã cung cấp một bức tranh toàn cảnh về tình hình tài chính của các quốc gia châu Á thời đại dịch. Có một sự phân chia rõ rệt giữa các khu vực bởi sự ảnh hưởng của COVID-19.

Tình trạng tài chính của các quốc gia châu Á

Giáo sư Triggs cho biết, trong khi các nước phát triển của Châu Á đang phụ thuộc hoàn toàn vào các ngân hàng trung ương và bộ tài chính của họ, thì các nước đang phát triển của Châu Á hầu hết dựa vào các tổ chức đa phương và viện trợ song phương cho gần 50% tài chính của họ cho những suy thoái kinh tế mà họ phải đối mặt.

Số tiền này đến từ đâu? Giáo sư Triggs nhận thấy rằng, hơn một nửa viện trợ từ bên ngoài cho các nước đang phát triển ở châu Á “đến từ Ngân hàng Phát triển Châu Á, 20% từ Ngân hàng Thế giới, 10% từ Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á, 8% từ IMF, và 5% từ viện trợ song phương (chủ yếu từ Hoa Kỳ, Nhật Bản và Úc). Phần còn lại chủ yếu đến từ Ngân hàng Phát triển Hồi giáo và Liên hợp quốc”.

Những phát hiện này có ý nghĩa lớn đối với châu Á, không chỉ về cách đánh bại COVID-19 và củng cố sự phục hồi sau COVID-19, mà còn về cách những phát triển tài chính này đang định hình địa chính trị của châu Á.

Các phát hiện nhấn mạnh tầm quan trọng của tài chính đa phương và song phương trong việc giảm thiểu các hậu quả kinh tế và sức khỏe của COVID-19. Bất kỳ thiếu sót nào trong sự hỗ trợ bên ngoài này đều trực tiếp chuyển thành phản ứng kém hiệu quả hơn đối với các tác động kinh tế và sức khỏe của COVID-19.

Cuối cùng, trong một khu vực có tính liên kết cao, điều này khiến tất cả các quốc gia, dù phát triển và đang phát triển đều gặp rủi ro.

Các nước đang phát triển có rất ít lựa chọn ngoài việc dựa vào nguồn tài chính bên ngoài do không gian chính sách tài khóa và tiền tệ hạn chế của họ.

Giáo sư Triggs lưu ý: “Thị trường tài chính cạn kiệt khiến chính sách tiền tệ kém hiệu quả hơn”, trong khi “hệ thống thuế xốp, nợ bằng ngoại tệ và các nhà đầu tư nước ngoài rời đi làm giảm sức mạnh tài chính”. Nhưng sự lựa chọn về nơi mà các nền kinh tế châu Á đang tìm kiếm sự hỗ trợ đúng như đã nói.

Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF hỗ trợ tài chính chưa được 8%, thấp hơn nhiều so với hỗ trợ được cung cấp cho các khu vực khác trong thời kỳ đại dịch. Sự kỳ thị chống IMF ở châu Á vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Giải pháp thay thế trong khu vực của Châu Á - Sáng kiến ​​đa dạng hóa Chiang Mai (CMIM) - không đưa ra giải pháp thay thế tốt hơn nhiều. Mặc dù phải đối mặt với cuộc suy thoái lớn nhất kể từ cuộc Đại suy thoái, CMIM vẫn chưa có một khách hàng nào trong mười năm tồn tại của nó. Triggs cho biết: “Điều này khẳng định mối lo ngại của nhiều người rằng CMIM không thể hoạt động được”.

Đằng sau tất cả những quyết định này là những tác động lớn đối với địa chính trị của châu Á. Các nước đang phát triển của Châu Á ưa thích đồng nhân dân tệ hơn đô la khi nhận được hỗ trợ tài chính cho COVID-19.

Triggs cho thấy IMF do Mỹ chi phối đang bị xa lánh, để ủng hộ Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB) do Trung Quốc chi phối. Điều này cũng đúng đối với các đường hoán đổi tiền tệ song phương - nơi một ngân hàng trung ương có thể hoán đổi tiền tệ của mình với đồng tiền của một ngân hàng trung ương khác để nhận được nhiều ngoại hối cần thiết trong thời gian căng thẳng.

Trong khi Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ đã lảng tránh các nền kinh tế đang phát triển của châu Á bằng cách từ chối mở rộng các dòng hoán đổi cho họ, một động thái bị đánh giá thất bại về mặt chiến lược, thì Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc nhanh chóng lấp đầy khoảng trống ấy.

Lào có thể là một trường hợp ví dụ. Lào đang phải đối mặt với nguy cơ vỡ nợ toàn diện khi sự kết hợp của các khoản nợ bằng ngoại tệ gia tăng, tỷ giá hối đoái giảm, dự trữ ngoại hối giảm và các khoản trả nợ lớn bắt đầu khó khăn.

Phần lớn nợ của Lào là với Trung Quốc. Trung Quốc sẽ cứu trợ Lào thông qua một đường hoán đổi song phương? Liệu Trung Quốc có xóa nợ? Điều này có ý nghĩa gì đối với khoản cho vay đối với Lào đã được thực hiện thông qua Ngân hàng phát triển châu Á, Ngân hàng Thế giới và Liên hợp quốc? Và với việc Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức và những nước khác đã cho Lào vay hoặc viện trợ, họ sẽ làm gì để đáp lại?

Mỹ và vai trò của các nước châu Á phát triển

Giống như một trận động đất tấn công các tòa nhà, COVID-19 đã cho thấy các đường đứt gãy trong các nền kinh tế và hệ thống y tế trên thế giới. Nó cũng đã tiết lộ các đường đứt gãy trong kiến ​​trúc tài chính của Châu Á. Triggs lập luận, cải thiện khả năng tiếp cận nguồn tài chính bên ngoài sẽ đòi hỏi những cải cách ở cấp độ toàn cầu, khu vực và song phương.

Như thường lệ, kết quả của cuộc bầu cử Hoa Kỳ sẽ là yếu tố then chốt. Giáo sư Triggs nói: “Phản ứng của châu Á đối với COVID-19 phải là lời cảnh tỉnh đối với Washington. Làm cho IMF phù hợp với châu Á có nghĩa là đảm bảo châu Á được đại diện trong bộ phận quản lý của IMF".

Bài hùng biện sâu sắc về ‘Nước Mỹ trên hết’ của Tổng thống Trump cho thấy có chút thay đổi so với chính quyền Trump tái đắc cử trong cách tiếp cận với các thể chế quốc tế.

Tuy nhiên, chính quyền Joe Biden sắp tới liệu sẽ tạo cơ hội để IMF và Ngân hàng Thế giới cải cách thực chất, nhằm tăng cường vai trò của châu Á (bao gồm cả Ấn Độ) trong các thể chế đó, làm chệch hướng các lựa chọn thay thế trong khu vực và tăng cường ảnh hưởng của Mỹ trong quá trình này.

"Nhưng nếu IMF không thể được thực hiện vai trò nhiều hơn ở châu Á", giáo sư Triggs lưu ý. "CMIM cần phải là một sự thay thế đáng tin cậy".

COVID-19 đã tiết lộ CMIM là một tổ chức vẫn chưa hiệu quả. Số tiền tài trợ quá thấp, quy trình đăng ký quá phức tạp và bị chính trị hóa, và bất kỳ khoản vay nào trên 40% hạn ngạch của quốc gia này đều cần có chương trình của IMF. CMIM sẽ không phải là một sự thay thế đáng tin cậy cho đến khi những vấn đề này được giải quyết.

Không một thách thức nào trong số những thách thức này có thể được giải quyết nhanh chóng, cho dù chúng liên quan đến các thể chế toàn cầu hay các cơ quan khu vực.

Do COVID-19 không thể chờ đợi, nên các biện pháp ngắn hạn sẽ được yêu cầu thay thế cấp bách. Điều này có nghĩa là sự phụ thuộc nhiều hơn vào các giải pháp song phương để lấp đầy khoảng cách.

Các nền kinh tế phát triển của châu Á cần phải làm rõ và mở rộng các đường hoán đổi tiền tệ của họ - làm rõ rằng chúng có sẵn cho các quốc gia đang gặp khó khăn về cán cân thanh toán và mở rộng chúng cho các quốc gia đang rơi vào tình trạng rạn nứt - và chuẩn bị hợp tác với Trung Quốc để lấp đầy chênh lệch tài chính.