Với những ai lớn lên trong thập niên 1980 và trưởng thành vào đầu những năm 1990, đèn pha dạng pop-up (bật lên khi sử dụng) từng là biểu tượng của sự sành điệu. Những mẫu xe đình đám nhất thời bấy giờ như Lamborghini, Mitsubishi Starion, Pontiac Trans-Am hay Pontiac Fiero đều sở hữu thiết kế này.

Thậm chí, ngay cả những mẫu xe gia đình như Honda Accord cũng có. Bản thân tôi từng sở hữu một chiếc Dodge Daytona đời 1990 với đèn pha dạng pop-up, và thật tiếc khi ngày nay gần như không còn thấy thiết kế này xuất hiện trên các mẫu xe mới.

Vì sao đèn pha pop-up biến mất?

Liệu công nghệ này có bị lãng quên? Hay đây là một âm mưu nào đó? Không hẳn. Có phải vì các hãng xe hiện nay không còn biết cách làm xe "ngầu" nữa không? Cũng không hoàn toàn sai, nhưng lý do chính không nằm ở đó.

Thực tế, sự biến mất của đèn pha pop-up là kết quả của nhiều yếu tố, bao gồm các quy định nghiêm ngặt hơn về an toàn va chạm với người đi bộ, sự phát triển của công nghệ chiếu sáng, và đặc biệt là sự xuất hiện của Ford Taurus.

Vậy hãy cùng tìm hiểu lý do vì sao đèn pha pop-up không còn xuất hiện trên xe hơi ngày nay, và vì sao điều đó khiến thế giới trở nên kém thú vị hơn.

Hành trình của một biểu tượng

Theo các chuyên gia tại Ann Arbor, mẫu xe đầu tiên được trang bị đèn pha pop-up là Cord 810 sản xuất năm 1936, một chiếc xe có thiết kế tuyệt đẹp.

Khi đó, các nhà thiết kế muốn giấu đèn pha để không làm mất đi những đường nét thanh thoát của phần vòm bánh xe trước, thay vì sử dụng các loại đèn tròn lồi khá thô kệch lúc bấy giờ. Kể từ đó, đèn pha pop-up xuất hiện rải rác trên một số mẫu xe nhưng vẫn chưa trở nên phổ biến.

Đến thập niên 1960 - 1970, khi các quy định yêu cầu tất cả xe phải sử dụng đèn pha chùm kín (sealed beam), các nhà thiết kế bắt đầu tìm cách giấu những cụm đèn vuông vức sau lưới tản nhiệt hoặc nắp ca-pô, tạo ra sự bùng nổ của đèn pha pop-up.

Đặc biệt, trong những năm 1980, thiết kế này gần như trở thành tiêu chuẩn trên các mẫu xe thể thao góc cạnh, mang phong cách tương lai, chẳng hạn như Mitsubishi Starion.

Tuy nhiên, đến giữa thập niên 1980, số phận của đèn pha pop-up đã được định đoạt. Dù mang đến diện mạo độc đáo, hệ thống này lại khá phức tạp và dễ hỏng hóc. Cơ chế bật/tắt dựa vào mô-tơ điện, bơm chân không, các thanh đòn nhỏ và bản lề rất dễ gặp sự cố.

Nhiều xe bị lỗi chỉ bật được một bên đèn, khiến chiếc xe trông như đang nháy mắt. Một số xe thậm chí bị kẹt ở trạng thái mở vĩnh viễn. Những dòng xe như Dodge Daytona 1990 (chiếc tôi từng sở hữu) có thể bật/tắt đèn pha bằng cách xoay núm chỉnh dưới nắp ca-pô, nhưng việc này khá phiền phức.

Dẫu vậy, nhiều người vẫn sẵn sàng chấp nhận sự bất tiện này vì vẻ ngoài "cool ngầu" của xe. Tuy nhiên, một bước ngoặt lớn đã đến vào năm 1984, khi Ford chính thức đặt dấu chấm hết cho kỷ nguyên đèn pha pop-up.

Ford Taurus và sự thay đổi cuộc chơi

Thời điểm đó, Ford đang trong quá trình phát triển mẫu xe Taurus, một sản phẩm chiến lược của hãng. Tuy nhiên, các quy định về đèn pha khiến Ford gặp khó khăn, vì Taurus không thể sử dụng loại đèn chùm kín truyền thống.

Hãng xe Mỹ cần một thiết kế đèn pha mới, gọn gàng và hiệu quả hơn. Do đó, Ford đã vận động chính phủ Mỹ nới lỏng quy định để cho phép sử dụng đèn pha dạng composite - loại đèn có thiết kế phẳng hơn và có thể tùy chỉnh hình dạng.

Sau nhiều tranh luận, cuối cùng, các nhà chức trách cũng đồng ý điều chỉnh quy định. Sự kiện này mở ra một kỷ nguyên mới của công nghệ chiếu sáng ô tô và cũng gián tiếp đẩy đèn pha pop-up vào dĩ vãng.

Dẫu vậy, trong suốt thập niên 1990, đèn pha pop-up vẫn có chỗ đứng, đặc biệt trên các dòng xe thể thao và xe sang như Cizeta Moroder V16T.

Nhưng đến năm 1998, Liên minh châu Âu (EU) ban hành quy định mới về an toàn cho người đi bộ, yêu cầu các hãng xe thiết kế phần đầu xe mềm mại hơn để giảm thương vong khi xảy ra va chạm. Điều này khiến đèn pha pop-up trở thành một thiết kế lỗi thời ở châu Âu.

Tại Mỹ, đèn pha pop-up vẫn tồn tại thêm vài năm, nhưng đến đầu thập niên 2000, chỉ còn hai mẫu xe sử dụng thiết kế này: Chevrolet Corvette C5 và Lotus Esprit V8. Đến giữa thập kỷ, ngay cả hai mẫu xe này cũng chuyển sang thiết kế đèn pha truyền thống, đánh dấu sự biến mất hoàn toàn của đèn pha pop-up.

Kết luận

Sự ra đi của đèn pha pop-up là kết quả của nhiều yếu tố, từ quy định an toàn đến sự phát triển của công nghệ chiếu sáng. Dù ngày nay xe hơi an toàn hơn, nhưng không thể phủ nhận rằng thế giới đã mất đi một nét cá tính độc đáo.

Những thiết kế đèn pha hiện đại có thể hiệu quả hơn, nhưng khó có thể mang lại cảm giác thú vị và khác biệt như những cụm đèn bật lên đầy phong cách của quá khứ.

Hải Hà (Theo Jalopnik)