Đối với các quan chức cấp cao của chính quyền Trump, đây là một giai đoạn quan trọng để đánh bại Trung Quốc. Trò chơi đổ lỗi của Tổng thống Trump về “loại virus vô hình của Trung Quốc” khi nó lây lan dữ dội khắp nước Mỹ, đến những lời chỉ trích Bắc Kinh mạnh mẽ hơn bao giờ hết và dường như không thể dừng lại.

Trong khoảng thời gian từ cuối tháng 6 đến cuối tháng 7, bốn thành viên trong nội các của Tổng thống Donald Trump đã thay nhau đưa ra những luận điệu chống Trung Quốc. Cuộc tấn công đặc biệt của Trung Quốc bắt đầu khi Giám đốc FBI Christopher Wray mô tả Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là người kế vị nhà độc tài Liên Xô Josef Stalin.

Sau những chỉ trích của Ngoại trưởng Mike Pompeo về tham vọng “bá chủ thế giới” của Trung Quốc, Lầu Năm Góc đã triển khai hàng không mẫu hạm và các loại vũ khí khác ngày càng có tính đe dọa hơn ở Biển Đông và các nơi khác trên Thái Bình Dương.

Câu hỏi đặt ra là: Điều gì nằm đằng sau sự gia tăng gây áp lực trong chính quyền Trump lên Trung Quốc? Một câu trả lời khả dĩ có thể được tìm thấy trong tuyên bố thẳng thừng của Tổng thống trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 7 với News rằng: “Tôi không phải là một kẻ thua cuộc tốt. Tôi không muốn thất bại".

Thực tế là, dưới thời Donald Trump, Hoa Kỳ thực sự đang thua Trung Quốc trong hai lĩnh vực quan trọng. Như Wray đã nói, “Về mặt kinh tế và kỹ thuật, Trung Quốc đã là một đối thủ ngang hàng của Hoa Kỳ… trong một thế giới toàn cầu hóa rất khác”.

Nói cách khác, Trung Quốc đang tăng, còn Mỹ đang giảm. Tuy nhiên, đây không phải là lỗi Trump và những người bạn của Tổng thống, vì thời điểm này đã qua rất lâu.

Sự thật tự nói lên điều đó. Gần như không bị ảnh hưởng bởi cuộc suy thoái toàn cầu 2008-09, Trung Quốc đã soán ngôi Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào tháng 8 năm 2010. Năm 2012, với kim ngạch xuất nhập khẩu 3,87 nghìn tỷ USD, Trung Quốc đã vượt qua tổng số 3,82 nghìn tỷ USD của Mỹ, quốc gia giữ vị trí là quốc gia thương mại xuyên biên giới số 1 thế giới trong 60 năm qua.

Vào cuối năm 2014, tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc, tính theo sức mua tương đương, là 17,6 nghìn tỷ USD, vượt một chút so với 17,4 nghìn tỷ USD của Hoa Kỳ, nền kinh tế lớn nhất toàn cầu kể từ năm 1872.

Vào tháng 5 năm 2015, chính phủ Trung Quốc đã thông báo kế hoạch “Made in China 2025” nhằm phát triển nhanh chóng 10 ngành công nghệ cao, bao gồm ô tô điện, công nghệ thông tin thế hệ tiếp theo, viễn thông, robot tiên tiến và trí tuệ nhân tạo.

Các lĩnh vực chính khác được đề cập trong kế hoạch bao gồm công nghệ nông nghiệp, kỹ thuật hàng không vũ trụ, phát triển vật liệu tổng hợp mới, lĩnh vực y sinh học mới nổi và cơ sở hạ tầng đường sắt tốc độ cao.

Kế hoạch này nhằm đạt được 70% khả năng tự cung tự cấp trong các ngành công nghệ cao và vị trí thống lĩnh trong các thị trường toàn cầu như vậy vào năm 2049, một thế kỷ sau khi nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập.

Chất bán dẫn rất quan trọng đối với tất cả các sản phẩm điện tử và vào năm 2014, hướng dẫn phát triển ngành công nghiệp vi mạch tích hợp quốc gia của chính phủ đã đặt ra mục tiêu: Trung Quốc sẽ trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về chất bán dẫn vào năm 2030.

Năm 2018, ngành công nghiệp chip nội địa đã chuyển từ đóng gói và thử nghiệm silicon cơ bản sang thiết kế và sản xuất chip giá trị cao hơn. Năm sau, Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Hoa Kỳ lưu ý rằng, trong khi Hoa Kỳ dẫn đầu thế giới với gần một nửa thị phần toàn cầu, thì Trung Quốc là mối đe dọa chính đối với vị thế của họ vì các khoản đầu tư lớn của nhà nước vào sản xuất thương mại và nghiên cứu khoa học.

Vào thời điểm đó, Mỹ đã tụt lại phía sau Trung Quốc về nghiên cứu khoa học và công nghệ như vậy. Một nghiên cứu của Qingnan Xie thuộc Đại học Nam Kinh và Richard Freeman của Đại học Harvard lưu ý rằng, từ năm 2000 đến năm 2016, thị phần xuất bản toàn cầu của Trung Quốc trong lĩnh vực khoa học vật lý, kỹ thuật và toán học đã tăng gấp bốn lần, vượt quá tỷ lệ của Hoa Kỳ.

Vào năm 2019, lần đầu tiên kể từ khi số liệu về các bằng sáng chế được tổng hợp vào năm 1978, Hoa Kỳ đã không còn là quốc gia nộp hồ sơ lớn nhất. Theo Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, Trung Quốc đã nộp đơn cho 58.990 bằng sáng chế, còn Hoa Kỳ là 57.840.

Ngoài ra, trong năm thứ ba liên tiếp, tập đoàn công nghệ cao Trung Quốc Huawei Technologies Company, sở hữu 4.144 bằng sáng chế, vượt xa Qualcomm có trụ sở tại Mỹ với 2.127 bằng sáng chế.

Trong số các cơ sở giáo dục, Đại học California duy trì thứ hạng hàng đầu với 470 đơn đăng ký được công bố, Đại học Thanh Hoa đứng thứ hai với 265. Nhưng trong năm trường đại học hàng đầu thế giới, ba trường là của Trung Quốc.

Cuộc đua quyết liệt trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng

Đến năm 2019, các công ty hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ tiêu dùng ở Mỹ bao gồm Google, Apple, Amazon và Microsoft; ở Trung Quốc, các công ty lớn nhất là Alibaba (do Jack Ma thành lập), Tencent (Tengxun bằng tiếng Trung), Xiaomi và Baidu. Tất cả đều thuộc sở hữu bởi các công ty tư nhân.

Trong số các công ty Hoa Kỳ, Microsoft được thành lập vào năm 1975, Apple năm 1976, Amazon năm 1994 và Google vào tháng 9 năm 1998. Gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc sớm nhất, Tencent, được thành lập sau Google hai tháng, tiếp theo là Alibaba vào năm 1999, Baidu vào năm 2000, và Xiaomi, một nhà sản xuất phần cứng, vào năm 2010.

Năm 1996, Trung Quốc thành lập một khu phát triển công nghiệp công nghệ cao ở Thâm Quyến, ngay bên kia sông Châu Giang từ Hong Kong, khu đầu tiên trong số các đặc khu kinh tế. Từ năm 2002 trở đi, Thâm Quyến bắt đầu thu hút các tập đoàn đa quốc gia phương Tây muốn tận dụng các điều khoản miễn thuế và lao động có trình độ, lương thấp. Đến năm 2008, các công ty nước ngoài chiếm 85% xuất khẩu công nghệ cao của Trung Quốc.

Vào tháng 1/2000, chưa đến 2% người Trung Quốc sử dụng Internet. Để phục vụ cho thị trường đó, Robin Li và Eric Xu đã thành lập Baidu ở Bắc Kinh như một công cụ tìm kiếm của Trung Quốc. Đến năm 2009, trong cuộc cạnh tranh với Google Trung Quốc, một công ty con của Google hoạt động dưới sự kiểm duyệt của chính phủ, Baidu đã giành được gấp đôi thị phần của đối thủ Mỹ khi mức độ sử dụng Internet tăng vọt lên 29%.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-09, một số lượng đáng kể các kỹ sư và doanh nhân Trung Quốc trở về từ Thung lũng Silicon để đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển như nấm của các công ty công nghệ cao tại một thị trường Trung Quốc rộng lớn, ngày càng bị tách khỏi các tập đoàn Mỹ và phương Tây khác.

Ngay sau khi Tập Cận Bình trở thành chủ tịch nước vào tháng 3 năm 2013, chính phủ của ông đã phát động một chiến dịch thúc đẩy “tinh thần kinh doanh đại chúng và đổi mới hàng loạt” bằng cách sử dụng vốn đầu tư mạo hiểm do nhà nước hậu thuẫn. Đó là khi Tencent đưa ra siêu ứng dụng WeChat, một nền tảng đa năng để giao tiếp xã hội, chơi trò điện tử, thanh toán hóa đơn, đặt vé tàu, v.v.

Công ty thương mại điện tử khổng lồ của Jack Ma là Alibaba đã lên sàn chứng khoán New York vào tháng 9 năm 2014, huy động được mức kỷ lục 25 tỷ USD với đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

Vào cuối thập kỷ này, Baidu đã đa dạng hóa sang lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, đồng thời mở rộng nhiều dịch vụ và sản phẩm liên quan đến Internet. Là công cụ tìm kiếm được 90% người dùng Internet Trung Quốc, hơn 700 triệu người lựa chọn, công ty trở thành trang web được truy cập nhiều thứ năm trong không gian mạng, với hơn 1,1 tỷ người dùng di động.

Tập đoàn Xiaomi phát hành điện thoại thông minh đầu tiên của mình vào tháng 8 năm 2011. Đến năm 2014, nó đã vượt lên trước các đối thủ Trung Quốc tại thị trường nội địa và phát triển khả năng chip điện thoại di động của riêng mình. Năm 2019, nó đã bán được 125 triệu điện thoại di động, đứng thứ tư trên toàn cầu.

Tính đến giữa năm 2019, Trung Quốc có 206 công ty khởi nghiệp do tư nhân tổ chức trị giá hơn 1 tỷ USD, vượt qua Mỹ với 203 công ty.

Trong số rất nhiều doanh nhân thành đạt của đất nước, người đặc biệt nổi bật là Jack Ma, sinh năm 1964. Mặc dù không xin được việc làm tại một cửa hàng Gà rán Kentucky mới mở ở thành phố Hàng Châu, quê hương của mình, nhưng cuối cùng ông vẫn được vào đến một trường cao đẳng địa phương sau lần thử thứ ba, mua chiếc máy tính đầu tiên vào năm 31 tuổi.

Năm 1999, Jack Ma thành lập Alibaba cùng với một nhóm bạn. Sau đó nó trở thành một trong những công ty công nghệ có giá trị nhất trên thế giới. Vào sinh nhật lần thứ 55, ông là người giàu thứ hai ở Trung Quốc, với giá trị tài sản ròng là 42,1 tỷ USD.

Sinh cùng năm với Ma, người đồng cấp người Mỹ, Jeff Bezos, có bằng kỹ sư điện và khoa học máy tính tại Đại học Princeton. Ông thành lập Amazon.com vào năm 1994 để bán sách trực tuyến, trước khi bước vào thương mại điện tử và các lĩnh vực khác.

Amazon Web Services, một công ty điện toán đám mây, trở thành công ty lớn nhất toàn cầu. Năm 2007, Amazon phát hành một thiết bị đọc sách cầm tay có tên là Kindle. Ba năm sau, nó mạo hiểm sản xuất các chương trình truyền hình và phim của riêng mình.

Vào năm 2014, hãng ra mắt Amazon Echo, một chiếc loa thông minh có trợ lý giọng nói Alexa cho phép chủ nhân của nó phát nhạc ngay lập tức, điều khiển ngôi nhà thông minh và nhận thông tin, tin tức, thời tiết, v.v.

Với giá trị ròng 145,4 tỷ USD vào năm 2019, Bezos đã trở thành người giàu nhất hành tinh.

Triển khai chip suy luận trí tuệ nhân tạo để cung cấp sức mạnh cho các tính năng trên các trang thương mại điện tử của mình, Alibaba đã phân loại hàng tỷ hình ảnh sản phẩm được các nhà cung cấp tải lên nền tảng thương mại điện tử của mình hàng ngày và chuẩn bị chúng cho các đề xuất tìm kiếm và cá nhân hóa cho 500 triệu khách hàng của mình.

Bằng cách cho phép các nhà cung cấp bên ngoài sử dụng nền tảng của mình với một khoản phí, Amazon đã tăng các mặt hàng được bán lên 350 triệu - với 197 triệu người truy cập Amazon.com mỗi tháng.

Trung Quốc cũng dẫn đầu thế giới về thanh toán di động, với Mỹ ở vị trí thứ sáu. Năm 2019, các giao dịch như vậy ở Trung Quốc lên tới 80,5 nghìn tỷ USD. Vì đại dịch Covid-19, các nhà chức trách khuyến khích khách hàng sử dụng thanh toán di động, thanh toán trực tuyến và thanh toán bằng mã vạch để tránh nguy cơ lây nhiễm. Tổng dự kiến ​​cho thanh toán di động: 111,1 nghìn tỷ đô la. Các con số tương ứng của Hoa Kỳ chỉ là 130 tỷ đô la.

Vào tháng 8 năm 2012, người sáng lập ByteDance có trụ sở tại Bắc Kinh, Zhang Yiming, 29 tuổi, đã tạo ra bước đột phá mới trong việc tổng hợp tin tức cho người dùng của mình. Sản phẩm của Yiming có tên Toutiao (Nổi bật hôm nay), theo dõi hành vi của người dùng trên hàng nghìn trang web để đưa ra ý kiến ​​về điều gì khiến họ quan tâm nhất và sau đó là các câu chuyện được đề xuất.

Đến năm 2016, Toutiao đã có được 78 triệu người dùng, 90% trong số họ dưới 30 tuổi.

Vào tháng 9 năm 2016, ByteDance đã tung ra một ứng dụng video ngắn ở Trung Quốc có tên là Douyin, thu hút được 100 triệu người dùng trong vòng một năm. Nó nhanh chóng thâm nhập vào một số thị trường châu Á với tên gọi TikTok.

Vào tháng 11 năm 2017, với giá 1 tỷ đô la, ByteDance sẽ mua Musical.ly, một ứng dụng mạng xã hội có trụ sở tại Thượng Hải để tạo video, nhắn tin và phát sóng trực tiếp, đồng thời thiết lập một văn phòng ở California.

Zhang hợp nhất nó vào TikTok vào tháng 8 năm 2018 để mang lại cho công ty của mình một dấu ấn lớn hơn ở Mỹ và sau đó chi gần 1 tỷ đô la để quảng cáo TikTok như một nền tảng chia sẻ các video ngắn, hát nhép, hài kịch và tài năng. Nó đã được 165 triệu người Mỹ tải xuống và khiến chính quyền Trump mất tập trung.

Một cơn sốt thế hệ Z, vào tháng 4 năm 2020, nó đã vượt qua 2 tỷ lượt tải xuống trên toàn cầu, làm lu mờ những gã khổng lồ công nghệ của Mỹ. Điều đó khiến Tổng thống Trump (người không muốn thua cuộc) và các quan chức hàng đầu trong chính quyền Mỹ bắt đầu tấn công nó. Trump ký các sắc lệnh, cố gắng cấm cả TikTok và WeChat hoạt động ở Mỹ trừ khi nó được bán cho một công ty công nghệ khổng lồ của Mỹ.

Sức mạnh và giá trị của Huawei tăng mạnh

Nhưng người chiến thắng lớn nhất của Trung Quốc trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng và viễn thông là Công ty Huawei Technologies có trụ sở tại Thâm Quyến, công ty đa quốc gia toàn cầu đầu tiên của nước này. Nó đã trở thành một điểm xoay quanh cuộc chiến địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington.

Huawei, trong tiếng Trung Quốc có nghĩa là “thành tựu rực rỡ”, sản xuất điện thoại và bộ định tuyến hỗ trợ liên lạc trên khắp thế giới. Được thành lập vào năm 1987, lực lượng lao động hiện tại gồm 194.000 người đang hoạt động tại 170 quốc gia. Năm 2019, doanh thu hàng năm của nó là 122,5 tỷ đô la.

Năm 2012, nó đã vượt qua đối thủ gần nhất là Tập đoàn điện thoại Ericsson 136 tuổi của Thụy Điển để trở thành nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, với 28% thị phần trên toàn cầu. Vào năm 2019, nó đã vượt lên trước Apple để trở thành nhà sản xuất điện thoại lớn thứ hai sau Samsung.

Một số yếu tố đã góp phần vào sự phát triển vượt bậc của Huawei: mô hình kinh doanh, tính cách và phương thức ra quyết định của người sáng lập Ren Zhengfei, các chính sách của nhà nước về ngành công nghệ cao và quyền sở hữu độc quyền của công ty bởi các nhân viên.

Sinh năm 1944 tại tỉnh Quý Châu, Ren Zhengfei theo học tại Đại học Trùng Khánh và sau đó gia nhập viện nghiên cứu quân sự trong cuộc Cách mạng Văn hóa (1966-1976). Ông xuất ngũ năm 1983 khi Trung Quốc cắt giảm lực lượng công binh. Nhưng khẩu hiệu của quân đội, "chiến đấu và tồn tại" luôn đồng hành cùng Ren.

Ông chuyển đến thành phố Thâm Quyến và làm việc trong lĩnh vực điện tử sơ sinh của đất nước này trong bốn năm, tiết kiệm đủ để cùng tìm ra thứ sẽ trở thành gã khổng lồ công nghệ Huawei.

Ren Zhengfei tập trung vào nghiên cứu và phát triển, điều chỉnh công nghệ từ các công ty phương Tây, trong khi công ty mới của ông nhận được các đơn đặt hàng nhỏ từ quân đội và sau đó là tài trợ nghiên cứu và phát triển đáng kể từ nhà nước để phát triển điện thoại GSM (Hệ thống toàn cầu cho truyền thông di động) và các sản phẩm khác.

Trong những năm qua, công ty đã sản xuất cơ sở hạ tầng viễn thông và các sản phẩm thương mại cho điện thoại thông minh thế hệ thứ ba (3G) và 4G.

Khi ngành công nghệ cao của Trung Quốc phát triển, vận may của Huawei cũng tăng theo. Năm 2010, công ty đã thuê IBM và Accenture PLC để thiết kế các phương tiện quản lý mạng cho các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông. Năm 2011, công ty đã thuê Tập đoàn Tư vấn Boston để tư vấn về các thương vụ mua lại và đầu tư nước ngoài.

Giống như nhiều doanh nhân thành công của Mỹ, Ren dành ưu tiên hàng đầu cho khách hàng và trong bối cảnh không phải chịu áp lực tăng thu nhập và lợi nhuận trong ngắn hạn, đội ngũ quản lý của ông đã đầu tư từ 15 đến 20 tỷ USD mỗi năm cho công việc nghiên cứu và phát triển.

Điều đó giúp giải thích cách Huawei trở thành một trong năm công ty trên toàn cầu trong lĩnh vực kinh doanh điện thoại thông minh 5G.