Ngày 10/3, cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, việc sửa đổi Luật Đường sắt lần này phải thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần làm rõ nguyên nhân dẫn đến sự chậm phát triển của đường sắt Việt Nam, bao gồm việc chưa quan tâm đúng mức, thiếu nguồn kinh phí đầu tư, hoặc sự tập trung chủ yếu vào giao thông đường bộ và hàng không. Cùng với đó, Luật sửa đổi lần này cần được thiết kế ngắn gọn, súc tích, tập trung vào các chính sách đột phá để tạo ra sự bứt phá cho ngành đường sắt. Cần nghiên cứu kỹ lưỡng để luật sửa đổi thực sự mang lại hiệu quả, khắc phục những hạn chế của luật cũ, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của ngành đường sắt Việt Nam. Đặc biệt, cần tập trung vào việc tạo ra những chính sách đột phá, mang tính chiến lược, nhằm thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của ngành đường sắt Việt Nam. Có thể xây dựng một chương riêng quy định về phát triển đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị, nhằm tạo ra sự bứt phá cho ngành.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Luật sửa đổi cần tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương trong quản lý đường sắt, đồng thời, đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành, đặc biệt là Luật Đất đai, Luật Quy hoạch và Luật Đầu tư công. Cần loại bỏ những điều khoản không thuộc thẩm quyền của Quốc hội mà thuộc về Chính phủ hoặc Bộ Xây dựng, nhằm tránh sự chồng chéo và mâu thuẫn.

Thêm vào đó, Luật mới cần chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong quản lý, vận hành đường sắt, khuyến khích sự hợp tác giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học để nâng cao năng lực nội địa. Đồng thời, cần thúc đẩy mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông, khai thác hiệu quả quỹ đất quanh ga đường sắt, gắn liền với phát triển đô thị thông minh và bền vững.

Tham gia ý kiến tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho rằng, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã ban hành nghị quyết riêng về phát triển đường sắt đô thị tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, với các cơ chế, chính sách đặc thù. Tuy nhiên, luật hiện hành chưa phân định rõ loại hình đường sắt đô thị và tốc độ cao, thiếu các cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai hiệu quả. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, dự thảo luật cần nghiên cứu kỹ lưỡng, bổ sung các quy định cụ thể, trọng tâm để thúc đẩy đầu tư, phát triển và quản lý hiệu quả loại hình đường sắt đặc thù này.

Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh cho biết, dự thảo luật đã đưa ra một số quy định, trong đó có việc ưu tiên phát triển các sản phẩm công nghiệp đường sắt thuộc danh mục công nghệ cao theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, các quy định này chưa đủ mạnh mẽ, chưa đảm bảo áp dụng hiệu quả trong thực tiễn.

Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần tham khảo kỹ lưỡng Nghị quyết số 193/2025/QH15 mới được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 với nhiều cơ chế, chính sách đặc biệt, tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Theo Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính, việc cập nhật này sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi, khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và sản xuất các sản phẩm công nghệ cao trong lĩnh vực đường sắt.

Phát biểu kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Bộ Xây dựng và Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cũng như các cơ quan hữu quan đã tích cực chuẩn bị Luật Đường sắt (sửa đổi) và có báo cáo thẩm tra sơ bộ.

Để đảm bảo chất lượng dự thảo luật trình Quốc hội xem xét cho ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan chủ trì thẩm tra hôm nay để hoàn thiện dự thảo luật trình Quốc hội. Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội sẽ chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tiếp tục thẩm tra chính thức dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) để trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 sắp tới.