Gìn giữ hồn Việt trong từng nét vẽ

Trong không gian yên bình của làng Đông Hồ, những câu chuyện được kể lại bằng màu sắc. Mỗi nét khắc, mỗi chấm màu trên tấm gỗ như một trang nhật ký, ghi lại những khoảnh khắc đẹp đẽ của cuộc sống làng quê.

Nhắc về tranh Đồng Hồ không thể không nhắc đến nghệ nhân ưu tú Nguyễn Hữu Quả, ông được coi là một trong những "di sản sống" của làng tranh Đông Hồ. Với đôi bàn tay chai sạn vì bao năm cầm bút khắc, đã truyền lại cho con cháu mình một nghề quý.

Ông tâm sự: "Làm tranh Đông Hồ không chỉ là một nghề, mà còn là một niềm đam mê. Mỗi bức tranh là một đứa con tinh thần của tôi, mang theo tâm huyết và tình yêu của cả gia đình". 

Trong ngôi nhà nhỏ của nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả những ngày giáp tết, không khí luôn tràn ngập niềm yêu thương và mùi hương của giấy dó, của màu tự nhiên. Cả gia đình cùng nhau làm việc, cùng nhau sáng tạo, tạo nên một không gian ấm cúng và tràn đầy cảm hứng. Giữa sự ồn ào của cuộc sống hiện đại, không gian làm việc của gia đình nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả như một ốc đảo bình yên, nơi những giá trị truyền thống được gìn giữ và phát huy.

Để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo ấy, người nghệ nhân đã phải trải qua một quá trình lao động tỉ mỉ và sáng tạo. Vỏ cây dó rừng được ngâm trong vôi trong những chiếc chum sành cổ kính, qua nhiều tháng ngày, lớp vỏ bên ngoài bong tróc, để lại phần thịt trắng tinh khiết bên trong. Sau đó, vỏ dó được đưa vào những chiếc nồi lớn, hấp cách thủy trong suốt ba ngày ba đêm, đến khi mềm nhũn như bún mới được đem ra giã... Từ những nguyên liệu đơn sơ ấy, họ đã tạo ra những tờ giấy dó óng ánh, trở thành nền tảng cho những bức tranh tuyệt đẹp.

Mỗi bức tranh Đông Hồ như một cánh cửa đưa chúng ta trở về một miền quê yên bình, nơi những giá trị truyền thống vẫn còn nguyên vẹn. Hình ảnh làng quê với cây đa, giếng nước, những con trâu, đàn gà... hiện lên thật sống động, gợi nhớ bao kỷ niệm tuổi thơ. Bên cạnh đó, tranh Đông Hồ còn tái hiện những lễ hội tưng bừng, những phong tục tập quán đặc trưng của người Việt, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về văn hóa dân tộc.

Không chỉ truyền dạy kỹ thuật, nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả còn truyền lại cho con cháu mình tình yêu đối với nghề và trách nhiệm gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Ông thường kể cho các cháu nghe về những câu chuyện lịch sử gắn liền với tranh Đông Hồ, về những nghệ nhân đi trước đã đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của làng nghề. Nhờ vậy, các thế hệ trẻ đã có thêm động lực để tiếp nối truyền thống của gia đình và góp phần bảo tồn một di sản văn hóa quý báu.

Kế thừa và sáng tạo

Là cháu nội của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Sam và là con trai của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả, nghệ nhân Nguyễn Hữu Đạo thuộc đời thứ 15 của dòng họ Nguyễn Hữu - một trong hai dòng họ hiếm hoi còn duy trì nghề làm tranh dân gian Đông Hồ. Sinh năm 1990, Đạo là một trong những nghệ nhân trẻ tuổi nhất của làng nghề truyền thống này. Mang trong mình dòng máu nghệ sĩ của gia đình, Đạo đã chọn con đường kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa mà cha ông để lại.

Từ nhỏ, Đạo đã được lớn lên trong không khí làng nghề, được chứng kiến những kỳ tích của đôi bàn tay khéo léo tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Sau khi tốt nghiệp đại học, dù đã có một công việc ổn định, Đạo vẫn cảm thấy thiếu vắng điều gì đó. Và rồi, anh quyết định quay trở lại làng nghề, miệt mài bên góc bàn, tỉ mỉ, kỳ công cùng những bức tranh khắc gỗ.

Đạo chia sẻ: "Nghề làm tranh Đông Hồ đã ngấm vào máu thịt tôi từ khi còn bé. Tôi không chỉ muốn giữ gìn truyền thống gia đình mà còn muốn góp phần bảo tồn một nét đẹp văn hóa của dân tộc."

Thuở ban đầu, khi mới bắt đầu làm quen với nghề, Đạo cũng gặp không ít khó khăn. Nhiều lần, những chi tiết nhỏ nhặt trên bức tranh bị hỏng khiến anh phải bắt đầu lại từ đầu. Tuy nhiên, với niềm đam mê mãnh liệt và sự kiên trì không ngừng, Đạo đã dần chinh phục được những thử thách.

Để làm một bức tranh khắc gỗ hoàn thiện, Nguyễn Hữu Đạo phải trải qua một quá trình tỉ mỉ và đòi hỏi sự khéo léo cao. Từ việc lựa chọn gỗ nguyên liệu chất lượng, phơi sấy, đến khâu thiết kế, khắc bản gỗ, in ấn và hoàn thiện, mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tập trung cao độ và kinh nghiệm dày dặn. Đạo chia sẻ, mỗi đường nét trên bức tranh đều mang một ý nghĩa riêng, và việc làm chủ được con dao khắc để tạo ra những đường nét uyển chuyển, tinh tế là cả một nghệ thuật.

"Mỗi lần hoàn thành một bức tranh, tôi cảm thấy vô cùng tự hào và hạnh phúc. Đó không chỉ là một sản phẩm nghệ thuật mà còn là cả một quá trình lao động sáng tạo", anh tâm sự.

Qua nhiều năm rèn luyện, kế thừa và phát triển dựa trên những giá trị văn hóa cốt lõi, Đạo đã tạo ra những sản phẩm không chỉ mang đậm dấu ấn dân gian, mà còn thể hiện sự sáng tạo và đổi mới không ngừng nghỉ.

Anh đã khéo léo kết hợp những yếu tố truyền thống với nét hiện đại, tạo nên những bức tranh vừa thân thuộc vừa mới lạ, đáp ứng nhu cầu của thị trường hiện nay. Đạo đã thành công trong việc đưa hình ảnh của tranh Đông Hồ đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ, thông qua các triển lãm, hội thảo và hoạt động giao lưu văn hóa.

Nguyễn Hữu Đạo đang tiếp tục hành trình bảo tồn và phát triển nghệ thuật tranh Đông Hồ. Anh không chỉ là một nghệ nhân tài ba mà còn là một người truyền cảm hứng cho cộng đồng. Đạo đã và đang tích cực tham gia vào các hoạt động đào tạo, truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ, góp phần giữ gìn và phát huy làng nghề truyền thống.

Với sự đóng góp của gia đình nghệ nhân, tranh Đông Hồ sẽ tiếp tục tỏa sáng và giữ vững vị thế của mình trong làng nghệ thuật truyền thống Việt Nam, mang đến niềm tự hào cho cả cộng đồng và đất nước.

Hoàng Anh