Châu Âu nhập khẩu khoảng 40% khí đốt từ Nga, thanh toán hóa đơn khí đốt hàng ngày từ 200 triệu đến 800 triệu euro (880 triệu USD) bằng euro và đô la.

Tổng thống Putin đã gia hạn ngân hàng trung ương Nga và các quan chức chính phủ nội trong tuần phải nghĩ ra một phương pháp chuyển thanh toán sang tiền tệ rúp của Nga. Gazprom - công ty khí đốt nhà nước, cũng đã được lệnh sửa đổi các hợp đồng của mình để phù hợp với động thái này.

Động thái mới này là gì?

Liên minh châu Âu đang xem xét áp đặt các biện pháp trừng phạt, và Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Canada đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với ngân hàng trung ương và cấm nhập khẩu năng lượng của Nga. Điều đó đã giáng một đòn ‘nặng nề’ vào nền kinh tế nước này.

Nếu Nga được trả bằng đồng rúp cho các khoản thanh toán khí đốt của mình, nước này có thể tránh được một số lệnh trừng phạt tài chính. Theo công ty tư vấn Rystad Energy, trước đây gần như tất cả các hợp đồng mua khí đốt của Nga đều được tính bằng đồng euro hoặc đô la Mỹ.

Kể từ khi Nga bùng nổ chiến sự tại Ukraine, coi là một "chiến dịch đặc biệt", thì đồng rúp đã giảm tới 85% so với đô la Mỹ. Kể từ thông báo mới đó, đồng rúp Nga đã phục hồi so với đô la Mỹ và nhanh chóng tăng vọt vào thứ Tư (23/3).

Châu Âu phụ thuộc rất nhiều vào khí đốt của Nga để sưởi ấm và sản xuất điện, và các thành viên Liên minh Châu Âu đang có những luồng ý kiến trái chiều về việc liệu lĩnh vực năng lượng của Nga có thể bị trừng phạt hay không.

Đáp lại lời kêu gọi của ông Putin về việc thanh toán bằng đồng rúp, tiêu chuẩn hợp đồng khí đốt bán buôn châu Âu (TTF) đã nhanh chóng vượt qua mức 44 USD/triệu đơn vị nhiệt của Anh.

Các dòng khí đốt hướng Viễn Đông chảy qua đường ống Yamal-Europe từ Đức đến Ba Lan đã giảm đáng kể, theo dữ liệu từ nhà điều hành đường ống Gascade công bố hôm thứ Tư.

Động thái này có thể chuyển dịch ra sao?

Tim Harcourt, nhà kinh tế trưởng tại Viện Quản trị và Chính sách Công của Đại học Công nghệ Sydney nhận định: "Hợp đồng thường được lập giữa hai bên và được thoả thuận mua bán bằng đô la Mỹ hoặc đồng tiền chung euro. Vì vậy, nếu một bên đơn phương nói," không, bạn sẽ trả tiền bằng cách này”.Thì hợp đồng đó không có tính pháp lý.

Susan Sakmar, giáo sư luật thỉnh giảng tại Đại học Houston và là nhà tư vấn kinh doanh khí đốt tự nhiên hóa lỏng cho biết: “Không rõ nhu cầu này nghiêm trọng đến mức nào". Bà nói rằng sự gia tăng của tỷ giá đồng đô la và đồng rúp trong ngày thứ Tư và giá xăng bán buôn ở châu Âu có thể là điểm chính.

"Sẽ mất nhiều thời gian để điều như thế này xảy ra. Trong khi đó, ông Putin có thể giữ cho giá cả tăng cao. Điều đó phục vụ tốt cho lợi ích của ông ấy", giáo sư này nói thêm.

Động thái mới theo cơ chế nào?

Bộ trưởng Năng lượng Bulgaria Alexander Nikolov tuyên bố rằng một đối tác tài chính ở Sofia có thể xử lý các giao dịch bằng đồng rúp. "Chúng tôi đang mong đợi tất cả các loại hành động bất thường," ông nói, "nhưng kịch bản này đã được thảo luận, vì vậy không có rủi ro cho các khoản thanh toán theo hợp đồng hiện tại."

Claudio Galimberti, Phó Chủ tịch cấp cao của Rystad cho biết Nga có thể tạo ra các hợp đồng mới yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp, nhưng sẽ yêu cầu các chính phủ giữ đồng rúp trong ngân hàng trung ương của họ hoặc mua chúng trên thị trường mở.

Liệu bước tiến mới này có dài hạn?

Được biết, Nga, Trung Quốc, Iran và những nước khác đã chỉ trích sự thống trị của đồng đô la Mỹ trong thương mại toàn cầu cũng như tần suất mà Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt tài chính lên Nga.

Đối với Nga, động thái này sẽ gây áp lực lên khả năng trả nợ nước ngoài và cắt giảm nhập khẩu dầu thô, khí đốt – những nguồn ngoại tệ dồi dào của nước này. Các lệnh trừng phạt này sẽ ‘bóp chết’ nền kinh tế của Nga, theo Liam Peach, nhà kinh tế học Capital Economics Emerging Europe, cho biết.

Việc chuyển đổi thành công này có thể góp phần làm giảm vai trò của đồng đô la trong thương mại toàn cầu khi đồng rúp, nhân dân tệ và các loại tiền tệ khác tăng giá trong thương mại. Điều này sẽ có ý nghĩa lâu dài đối với chi phí vay và tài chính ở Hoa Kỳ.

Lê Na (Theo Reuters)