Tiêu thụ một lượng lớn than đá là một lựa chọn khó khăn đối với các quốc gia châu Âu - lục địa từng hứa hẹn sẽ loại bỏ nhiên liệu sử dụng nhiều carbon để ngăn chặn biến đổi khí hậu. Việc Nga cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên sau khi cuộc chiến tại Ukraine và sự cố ngừng hoạt động tại các nhà máy hạt nhân của Pháp đã thúc đẩy sự hồi sinh của than đá.

Trong tháng 12, cơ quan Năng lượng Quốc tế (IAE) cho rằng nhu cầu của châu Âu là một trong những lý do tại sao thế giới đang trên đà đạt mức tiêu thụ than kỷ lục vào năm 2022. “Cho đến nay, than đá sẽ tiếp tục là nguồn phát thải carbon dioxide lớn nhất của hệ thống năng lượng toàn cầu,” tổ chức liên chính phủ cho biết, đồng thời nhận định thêm rằng họ dự kiến nhu cầu toàn cầu sẽ không thay đổi sau năm 2025.

Lục địa già đã đầu tư vào năng lượng gió và mặt trời trong khi đóng cửa hàng chục nhà máy nhiệt điện than trong thập kỷ qua. Khi trời nhiều mây hoặc ít gió và nhu cầu tiêu thụ cao, châu Âu không có khả năng duy trì nguồn cung cấp điện từ các nguồn sạch.

Đức và các quốc gia khác đã đưa các nhà máy than hoạt động trở lại, và một phần vì khí đốt quá đắt nên việc đốt than sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn.

Trong những tháng thời tiết băng giá, việc tăng sử dụng than trong tháng này đã gây căng thẳng cho hệ thống điện. Liên minh châu Âu đã tạo ra 22% năng lượng từ than đá và than non trong hai tuần đầu tiên của tháng 12. Con số này tăng từ mức 17% trong cùng kỳ năm ngoái và từ mức trung bình 15% cho cả năm 2021.

Đôi khi, Vương quốc Anh đáp ứng hơn một nửa nhu cầu năng lượng của mình nhờ gió. Vào ngày 11/12, con số đó đã giảm xuống dưới 4% khi nhu cầu tăng vọt, theo National Grid ESO. Nhà điều hành lưới điện đã yêu cầu hai tổ máy than dự phòng khởi động trong trường hợp chúng cần phát điện vào ngày hôm sau.

National Grid (Vương quốc Anh) đã ngừng hoạt động các máy phát điện sau khi phải giá một mức giá đắt để kéo điện từ lục địa và Na Uy dọc theo các tuyến cáp ngầm. Một số đến từ Pháp, Bỉ, Thụy Sĩ, Tây Ban Nha, Ý - và đặc biệt là Đức, nơi các nhà máy than và than non đang hoạt động hết công suất.

Trong hai tuần đầu tiên của tháng 12, Đức đã tạo ra thêm 49% năng lượng từ than đá và 6% từ than non so với cùng kỳ năm trước, theo EnAppSys Ltd.

Jean-Paul Harreman, giám đốc của công ty tư vấn và phân tích dữ liệu cho biết: “Đó là vấn đề an toàn về nguồn cung trên khắp châu Âu và người Đức có một số nhà máy mà họ có thể mang về, vì vậy đó là những gì họ đã làm”. “Nếu người Đức không giao hàng, thì người Pháp sẽ gặp vấn đề.”

Cả khí hydro xanh và pin năng lượng mặt trời, những thứ có thể lưu trữ năng lượng để giải phóng khi tốc độ gió giảm, đều không sẵn sàng để được sản xuất hoặc triển khai trên quy mô lớn. Pieter de Pous, lãnh đạo chương trình chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch tại think-tank E3G cho hay: “Ông nói, xây dựng thêm các kết nối lưới điện để năng lượng tái tạo có thể được chuyển qua các biên giới cũng là điều quan trọng.

Châu Âu đang trên đà tiêu thụ nhiều than hơn trong năm thứ hai trước đợt đóng băng gần đây. Lục địa già đã nhập khẩu nhiên liệu từ các nhà sản xuất xa xôi bao gồm Colombia, Indonesia và Nam Phi sau khi cấm than Nga như một phần của lệnh trừng phạt đối với Moscow.

Đặc biệt, Chính phủ ủng hộ than đá của Ba Lan đã quảng cáo nhiên liệu này như một cách để duy trì nền kinh tế hoạt động trong khi chiến tranh nổ ra ở nước láng giềng Ukraine. Đất nước này chiếm hơn 40% nhu cầu than của EU và đã xung đột với Brussels về mong muốn gắn bó với các nhà máy than và mỏ.

Vào tháng 4, sau khi Nga cắt nguồn cung cấp khí đốt cho Ba Lan, Chính phủ nước này đã bỏ lệnh cấm đốt than non và than kém chất lượng tại quê nhà. Tại một cuộc mít tinh bầu cử vào tháng 9, Jarosław Kaczyński, lãnh đạo của Đảng Luật pháp và Công lý cầm quyền, đã khuyến khích cử tri “đốt bất cứ thứ gì cần thiết để giữ ấm, ngoại trừ lốp xe.”

Kể từ khi xung đột nổ ra, Ba Lan không còn nhập khẩu than của Nga. Giá nhiên liệu tăng vọt, khiến Chính phủ phải hạn chế hóa đơn năng lượng cho năm 2023. Các nhà phân tích cho rằng mức độ ô nhiễm sẽ tồi tệ hơn nếu giá than tiếp tục tăng, khuyến khích mọi người chuyển sang các giải pháp thay thế để sưởi ấm ngôi nhà của họ.

Việc Ba Lan có đủ lượng than hay không thực sự phụ thuộc vào mức độ khắc nghiệt của mùa đông năm nay.

Trên khắp châu Âu, ngành công nghiệp đang dựa vào than đá cũng như dầu mỏ để tiếp tục hoạt động trong thời điểm giá khí đốt và điện tăng cao. Evonik Industries AG đã kéo dài tuổi thọ của nhà máy nhiệt điện than tại nhà máy ở Marl đến tháng 3 năm 2024 sau cuộc chiến tại Ukraine. Nhà sản xuất hóa chất Đức đã lên kế hoạch đóng cửa nhà máy, nơi chủ yếu tạo ra hơi nước cho các quá trình hóa học vào mùa hè năm 2022.

Người phát ngôn Richard Weiss cho biết các nhà máy riêng biệt ở Lülsdorf và Wesseling có thể đốt dầu thay vì khí đốt tự nhiên để cung cấp năng lượng.

Lê Na (Theo WSJ)