Theo đó, trong chương trình kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XV sáng nay (9/6), Quốc hội đã bước vào phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể với nhóm vấn đề về giao thông vận tải (GTVT).

Cuối tháng 6 - trạm BOT chưa hoàn thành lắp đặt thu phí không dừng thì dừng thu phí

Tại phiên chất vấn, đại biểu Quốc hội Đặng Hồng Sỹ - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận cho biết, việc triển khai thực hiện thu phí không dừng bắt đầu thực hiện từ năm 2015. Tuy nhiên sau 5 năm triển khai thực hiện đến nay việc này chưa hoàn thành; thời hạn theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là phải hoàn thành trước ngày 30/06/2022 gần như không thể đạt được. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết là nguyên nhân chính của việc chậm trễ này?

Trả lời các câu hỏi của đại biểu, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, năm 2015, Chính phủ triển khai thu phí không dừng. Đây là công nghệ mới, giúp đi lại thuận lợi, việc thu phí công khai, minh bạch. Tuy nhiên, quá trình triển khai, có nhiều vướng mắc, một phần do thói quen người dân dán thẻ rất hạn chế mặc dù miễn phí. Công nghệ trong quá trình triển khai có sai sót về kỹ thuật, phải có điều chỉnh.

Đến 2017, UBTVQH có Nghị quyết 437 giao cho Chính phủ đến năm 2019 phải xong nhưng với số lượng hơn 113 trạm BOT với quy mô 400 làn đường. So với tiến độ Nghị quyết nêu ra, Bộ GTVT đã rất nỗ lực nhưng không thể đáp ứng kịp. Trong khi đó, mục tiêu là đến năm 2019 cơ bản các dự án BOT đều có ít nhất 2 làn thu phí không dừng, nhưng có 28 trạm của Tổng công ty Đường cao tốc Việt Nam, trực thuộc Ủy ban Quản lý vốn, do vướng mắc về tái cơ cấu nên Tổng công ty này không có kinh phí triển khai.

“Chính phủ đã họp rất nhiều phiên, đến nay mới giải quyết xong về cơ chế. Cách đây hai ngày, Tổng công ty Đường cao tốc đã ký hợp đồng với các tổ chức tín dụng để triển khai thu phí không dừng”, ông Nguyễn Văn Thể nói.

Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, theo chỉ đạo của Thủ tướng, đến 30/6, toàn bộ trạm BOT, trừ của Tổng công ty Đường cao tốc Việt Nam, phải hoàn thành lắp đầy đủ thu phí không dừng ở các làn, mỗi trạm trừ 2 làn ở hai bên để giải quyết tình huống phức tạp đột xuất, còn lại thu phí không dừng.

"Với Tổng công ty Đường cao tốc do mới tháo gỡ về cơ chế, Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo đến 31/7 sẽ hoàn thành tiến độ. Đến nay, tiến độ cơ bản được đảm bảo. Chính phủ lần này rất cương quyết, nếu cuối tháng 6 các trạm chưa hoàn thành thì dừng thu phí, tập trung làm, khi làm xong mới được thu phí", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Thể, đến nay cả nước dán được 3,2 triệu thẻ thu phí không dừng trên tổng số 4 triệu ôtô, chiếm 69%. Ngày 1/6 vừa qua, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng thu phí không dừng 100% và thực hiện rất tốt.

Chưa phát hiện lợi ích nhóm giữa cơ quan nhà nước cấu kết với nhà đầu tư

Tranh luận với Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể về chậm lắp đặt thu phí không dừng, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí - Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội nhắc: "Chắc Bộ trưởng còn nhớ, khi mới nhậm chức, tôi từng chất vấn câu hỏi về BOT. Bộ trưởng khi đó hứa với tôi chắc như đinh đóng cột rằng đến năm 2019 sẽ hoàn thành lắp đặt thu phí không dừng. Nhưng suốt thời gian qua chúng ta làm nửa với, thiếu kiên quyết, chưa có hạn chót. Nhiều nơi làm nhưng chỉ được một hai luồng trên rất nhiều luồng qua trạm thu phí, nhiều khi đi qua tôi thấy rất kỳ lạ"..

Ông Trí cho biết rất mừng vì Phó Thủ tướng Lê Văn Thành yêu cầu sau ngày 31/7 nếu trạm BOT nào chưa thu phí không dừng thì phải xả trạm. "Việc thu phí không dừng trên các tuyến đường BOT phải minh bạch hoạt động thu tiền, tài chính trong việc thu phí giao thông. Qua đây tìm nguyên nhân của sự 'lần nữa', ngần ngại trong triển khai thu phí không dừng của nhà đầu tư. Cử tri cho rằng chậm triển khai thu phí không dừng là do có gian lận, lợi ích nhóm. Thực sự có thật hay không, phải trả lời được câu hỏi này", đại biểu Nguyễn Anh Trí nói, và cho rằng cần rút kinh nghiệm để triển khai các dự án BOT trên toàn quốc thời gian tới.

Trả lời đại biểu Nguyễn Anh Trí, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, đến năm 2019, theo đề án Chính phủ giao, mỗi trạm BOT ít nhất 2 làn thu phí tự động. "Lý do là việc nếu dán thẻ không được nhiều thì đi trên các làn thu phí tự động rất khó khăn. Đến nay mới có 3,2 triệu ôtô dán thẻ thu phí không dừng. Đây mới là thời điểm chín muồi để sử dụng các làn thu phí tự động", ông Thể nói.

Ông Nguyễn Văn Thể cũng cho rằng, đại biểu hoặc người dân có thể cảm nhận các trạm chưa có làn thu phí không dừng, "nhưng thực tế mỗi trạm đảm bảo có ít nhất 2 làn". Phải từng bước mở rộng dần ra, nếu dán thẻ chưa nhiều mà làm nhiều làn thu phí không dừng thì không sử dụng được.

Bộ trưởng Bộ GTVT giải thích thêm: "28 trạm của VEC đến thời điểm này mới ký hợp đồng. Thời gian qua Chính phủ, họp rất nhiều. Tại sao chúng ta quy định đến 31 tháng 7 phải hoàn thành thu phí không dừng, vì hiện nay đã nhập thiết bị xong, sẽ lắp trong tháng 6,7 và lắp dứt điểm. Chính phủ căn cứ vào cam kết của VECC, nếu không xong thì phải xả trạm".

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định việc lắp đặt thu phí không dừng liên quan đến người dân nên rất nhạy cảm, các cơ quan chức năng, kể cả Bộ Công an rất quan tâm đến vấn đề này. "Đến nay chưa phát hiện lợi ích nhóm giữa cơ quan nhà nước cấu kết với nhà đầu tư. Còn nếu có vấn đề gì bên trong, nếu có vi phạm gì sẽ bị xử lý theo pháp luật. Tôi nghĩ chúng ta có bộ máy để kiểm tra, giám sát việc này", ông Thể khẳng định.

Xả trạm mất tiền ngân sách nhà nước thì ai chịu trách nhiệm?

Tham gia tranh luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Phú Hà - Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình cho biết, việc lắp đặt trạm thu phí không dừng còn nhiều vướng mắc, nhiều dự án BOT không đạt được phương án tài chính theo yêu cầu. Với các dự án đầu tư của Tổng Công ty Đường cao tốc Việt Nam (VEC) triển khai khó khăn là do phương án tài chính. Các dự án đầu tư của VEC hiện nay không có phương án tài chính thời gian qua không có nội dung liên quan đến thu phí không dừng, nên chưa triển khai được.

"Bộ trưởng nói đến cuối tháng 6 nếu trạm nào không hoàn thành lắp đặt thu phí không dừng thì phải xả trạm. Vậy Bộ trưởng cho biết căn cứ pháp lý nào để buộc xả trạm, khi không điều chỉnh phương án tài chính cho nhà đầu tư? Liên quan nguồn thu phí không dừng thực tế là nguồn ngân sách nhà nước để hoàn trả các nhà đầu tư. Nếu xả trạm, mất tiền ngân sách nhà nước thì ai chịu trách nhiệm?", bà Hà chất vấn.

Trả lời nội dung này, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, đối với phương án tài chính hiện đã trình lên Bộ Chính trị, Bộ Chính trị thống nhất phương án tài chính và mới trình ra Quốc hội. Sau đó, Quốc hội thống nhất rồi thì về Bộ GTVT, Tổng Công ty đường cao tốc, các bên có liên quan căn cứ vào việc cho phép này mới điều chỉnh phương án tài chính.

"Hiện chưa có chủ trương của Trung ương, của Quốc hội thì Bộ GTVT cũng không làm được. Vừa qua thì vừa vướng phương án tài chính, vừa vướng cơ chế, vừa không có tiền nhưng trong kỳ họp này Quốc hội đã giải quyết vấn đề này cho Tổng Công ty Đường cao tốc. Do đó, sắp tới, sẽ giải quyết phương án tài chính của Tổng Công ty đường cao tốc cũng như các phương án triển khai và kể cả cam kết", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nêu rõ.

Về căn cứ pháp lý nào để buộc xả trạm, theo Bộ trưởng Bộ GTVT, đây là vấn đề thỏa thuận, Tổng Công ty đường cao tốc cũng đã cam kết với Thủ tướng, Chính phủ là đến ngày 31/7 là xong việc lắp đặt thu phí điện tử không dừng. Do đó, không phải dựa vào căn cứ nào để cưỡng chế, nhưng mà đến 31/7 mà chưa xong là xả trạm, chỗ nào xong thì thu phí.

"Đối với các trạm còn lại theo tiến độ chúng tôi nắm được đến thời điểm này cơ bản đã xong, đến 30/6 sẽ có đủ các làn thu phí, mỗi trạm chỉ chừa 2 làn hai bên phòng trường hợp khẩn cấp và ưu tiên", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Thể, trường hợp dừng một vài trạm không lắp đặt thu phí không dừng "không ảnh hưởng gì lớn" vì số lượng trạm có 113 trạm mà trạm nào đủ điều kiện cho thu phí, không đủ điều kiện thì dừng thu phí đến khi nào đủ điều kiện sẽ cho thu phí trở lại.