Chuyện gì đã xảy ra?

Khi Thủ tướng Boris Johnson giành chiến thắng trong cuộc bầu cử long trời lở đất của Đảng Bảo thủ vào năm 2019, ông đã xuất hiện như một gã khổng lồ trên chính trường nước Anh, với sứ mệnh vẽ lại bản đồ chính trị của đất nước nhờ lời thề: “Hoàn thành Brexit”.

Với 80 ghế đa số trong Quốc hội, thành tích lớn nhất mà một nhà lãnh đạo Đảng Bảo thủ giành được kể từ "Người đàn bà thép" Margaret Thatcher vào năm 1987, ông Johnson rõ ràng được đảm bảo chắc chắn cho 5 năm cầm quyền. Một số nhà phân tích thậm chí còn dự đoán, ông Johnson còn sẽ có cả một thập kỷ thoải mái ở số 10 Phố Downing.

Nhưng bây giờ, chỉ 2 năm rưỡi sau chiến thắng đó, sự “bất khả xâm phạm” của ông Johnson có thể nói đã tan biến. Những người phản đối trong đảng của ông dù không thể bãi nhiệm được ông trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đầy kịch tính vào đêm qua (6/6). Nhưng với 148 trong số 359 nhà lập pháp chống lại Johnson, rõ ràng vị thế của ông đã bị tổn hại, thậm chí lung lay dữ dội. 

Ở một mức độ nào đó, vị thế của ông Johnson sụp đổ chính vì phong cách chính trị đầy cá tính của ông: kết hợp giữa sức mạnh và một điều gì đó có thể nói “liều lĩnh”, “bất cần”. Việc ông gần như luôn xuất hiện, ngay cả trong những sự kiện trọng đại, với mái tóc bù xù phần nào đã cho thấy điều đó. Tính cách “ngạo mạn”, không quan tâm tới hình thức, ngày càng khiến ông Johnson mất dần đi các đồng minh, để rồi khiến ông dần rơi vào tình thế bị cô lập và những tình huống nguy hiểm.

Ông Johnson đã ủng hộ Brexit rất quyết liệt. Ông đã giành chiến thắng vào năm 2019 bằng cách hứa sẽ “Hoàn thành Brexit", nhưng sau khi hoàn thành mục tiêu đó trong vòng vài tháng sau cuộc bầu cử, ông lại dường như không quá hứng thú với “chiến thắng”. Bởi vậy, có nhiều ý kiến cho rằng ông là một thủ tướng không có kế hoạch.

Các sự cố, như một thủ tướng Anh khác là Harold Macmillan từng nói, luôn đóng vai trò quan trọng trên chính trường. Giống như các nhà lãnh đạo thế giới khác, chính phủ của ông Johnson đã bị đại dịch Covid tấn công mạnh mẽ. Và cũng như nhiều nhà lãnh đạo khác, như Emmanuel Macron của Pháp, cựu Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide hay cả Tổng thống Mỹ Joe Biden, ông Johnson thường xuyên bị chỉ trích trong cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu mà khó có chính phủ riêng lẻ nào có thể giải quyết với thành công trọn vẹn này.

Đặc biệt, ông Johnson đã phản ứng muộn với đại dịch Covid, áp đặt lệnh đóng cửa toàn xã hội một tuần sau các nước láng giềng châu Âu. Các nhà phê bình cho rằng sự chậm trễ đó đã khiến làn sóng đại dịch đầu tiên ở Anh trở nên tồi tệ hơn những nơi khác. Vào tháng 4 năm 2020, khi virus Corona lưu hành ở Phố Downing, chính ông Johnson đã mắc bệnh, phải đưa vào phòng chăm sóc đặc biệt và gặp nguy hiểm đến tính mạng.

Chính những ngày đen tối nhất của đại dịch Covid-19 đã gieo mầm cho những rắc rối hiện tại của ông Johnson. Trong khi phần còn lại của đất nước đang phải chịu đựng các vụ đóng cửa ngột ngạt, thủ tướng và các phụ tá hàng đầu của ông đã tham gia các bữa tiệc tại Phố Downing, vi phạm các hạn chế về giãn cách xã hội do chính họ đặt ra.

Những báo cáo đầu tiên về các vi phạm của ông Johnson được đưa ra vào cuối tháng 11 năm ngoái. Mặc dù ông Johnson phủ nhận cáo buộc, song một cuộc điều tra sau đó của cảnh sát cho thấy: Bản thân ông Johnson đã vi phạm các quy tắc khi tham dự bữa tiệc sinh nhật của chính mình.

Các đồng minh của ông Johnson từng cho rằng vụ “Partygate” là một sự việc đời thường quá nhỏ vào thời điểm châu Âu đang đối đầu với cuộc chiến lớn nhất kể từ Thế chiến thứ hai. Thủ tướng Anh đã nhanh chóng khẳng định là người bảo vệ vững chắc nhất của Ukraine, khi không ngừng vận chuyển vũ khí mạnh mẽ cho nước này và thường xuyên gọi điện cho Tổng thống Volodymyr Zelenskyy.

Lúc đầu, cuộc chiến đã làm lu mờ các vụ bê bối, tạo cơ hội cho ông Johnson thể hiện được lớp áo chính khách mới. Nhưng khi cuộc chiến tiếp diễn, sự thất vọng lại bùng lên ở trong nước. Các cuộc điều tra nội bộ trong Đảng Bảo thủ đã vẽ lại bức chân dung về một vị thủ tướng tiệc tùng.

“Bữa tiệc” sắp kết thúc?

Vào thứ Sáu vừa rồi, khi ông và vợ, bà Carrie Johnson, bước lên các bậc thang để đến Nhà thờ St. Paul làm lễ tạ ơn nhằm tôn vinh 70 năm trên ngai vàng của Nữ hoàng Elizabeth II, ông đã bị đám đông la ó. Đó là một điềm báo trước cho một điều tồi tệ trong sự nghiệp chính trị của ông Johnson.

Ngoài ra, những khó khăn kinh tế cũng gây khó khăn đối với ông Johnson. Sự gián đoạn chuỗi cung ứng do đại dịch - kết hợp với những cú sốc về giá thực phẩm và nhiên liệu sau cuộc tấn công của Nga - đã đẩy lạm phát lên hai con số và dấy lên bóng ma “đình lạm” trở lại với nước Anh. Lần cuối cùng nước Anh phải đối mặt với điều đó, chính phủ do Đảng Lao động cầm quyền đã thất bại nặng nề trước Đảng Bảo thủ của bà Thatcher.

Mối lo về viễn cảnh lịch sử lặp lại đã giải thích tại sao các nhà lập pháp Đảng Bảo thủ lại quay lưng lại với chính ông Johnson. Chiến thắng năm 2019 của đảng này được thúc đẩy bằng việc giành được ghế từ các quận từng trung thành lâu năm với Đảng Lao động ở vùng trung du và các khu công nghiệp phía bắc của đất nước, được gọi là “bức tường đỏ”.

Tuy nhiên, thay vì thu hút các cử tri mới đó bằng các chính sách đổi mới, ông Johnson lại vướng vào các bê bối. Ngoài vụ Partygate, Thủ tướng Anh còn bị chỉ trích về việc tân trang lại dinh thự của ông ở Phố Downing, được tài trợ bởi một nhà tài trợ từ Đảng Bảo thủ.

Dù thế nào, với việc bị bỏ phiếu tín nhiệm bởi chính các thành viên Đảng Bảo thủ của mình, ông Johnson sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức trong phần còn lại nhiệm kỳ thủ tướng vẫn còn hơn 2 năm nữa của mình. Thậm chí, không có gì ngạc nhiên khi nhiều nhà quan sát tại Anh cho rằng thời gian “bữa tiệc” của ông Johnson đã bắt đầu đếm ngược.

Hoàng Hải