Cuối năm, lòng tôi rất nhiều nhớ thương với cánh đồng làng thuở nhỏ. Gốc rạ cuối năm giữa cánh đồng gió bấc sao mà xao xác, gầy guộc và thương đến thế. Rạ đã khô rạc đến tận cùng thân lúa đồng sau vụ mùa và sau nhiều giông bão, gió mưa. Những cọng rạ khô xác xơ như những nét vẽ nguệch ngoạc vụng về lên nền trời màu tro lạnh. Khi còn nhỏ, chúng tôi rất thích đi chăn trâu trong những ngày cuối năm trên cánh đồng. Chúng tôi cứ mặc đàn trâu tha thẩn gặm cỏ rồi chia nhau thành mấy nhóm nhỏ.

Mấy đứa đi nhổ gốc rạ khô vun lại thành đống, mấy đứa chặn một khúc mương nhỏ tất vét bằng hai bàn tay tìm bắt những con cá rô đồng, những con cua kềnh, mấy đứa đi tìm đất mềm. Sau đó, chúng tôi đốt lửa lên, nặn đất vào cá rô và cua đồng rồi thả vào ngọn lửa đồng cuối năm cháy phần phật trong gió bấc. Khi mùi thơm lan toả khắp đồng làng, chúng tôi khều cua cá nặn trong đất ra, gõ hết đất rồi đánh chén phần cua, cá chín thơm lựng bên trong. Cua đồng và cá rô nướng thơm ngọt làm sao! Lửa rạ mới ấm làm sao! Mặt chúng tôi đứa nào cũng hây hây đỏ, miệng đen nhẻm mà mắt thì lấp lánh, tiếng cười nói tan giòn vang mãi trong ký ức làng.

Thương nhớ đồng quê tôi lại thương nhớ những cánh cò vụt bay lên giữa đồng chiều rồi khuất dần phía làng xa. Tôi đã từng nhìn theo những cánh cò ấy dần mất hút và tự hỏi, những cánh cò ấy sẽ bay về đâu, sẽ ở đâu trong những ngày đông buốt giá, có trở lại cánh đồng làng tôi nữa không, có biết rằng tôi đã dõi nhìn và mang theo trong lòng hình ảnh của nó đi suốt những tháng năm xa nhà?

Những ngày cuối năm, tôi nhớ nhiều về cha tôi. Nhớ và thương cái lo toan, bận rộn cuối năm của cha biết bao nhiêu! Cuối năm là lúc cha tôi ra luỹ tre quanh nhà, tìm những khóm tre đã chặt thân, chỉ còn trơ những cái gốc còn nham nhở vết chặt để đánh lên những cái mồng tre tua tủa rễ. Thân người và đôi tay cha chắc khoẻ, đanh quánh gồng lên nâng chiếc búa chim nặng chịch mà dồn sức bổ mạnh xuống những gốc tre khô. Sau mấy ngày thì đống mồng tre đã đầy một góc sân. Mồng tre khô nỏ mà chất bếp để luộc bánh chưng thì không có loại củi nào đượm bằng. Cha tôi vẫn thường bảo thế.

Anh chị em chúng tôi thường ngồi quây quần bên cha, quanh nồi bánh chưng trong bếp để trông chừng củi lửa và cho thêm nước vào nồi. Cha tôi vùi vào bếp những củ khoai lang hoặc nướng xiên thịt ướp muối. Chúng tôi ngồi nghe cha kể chuyện Tết thuở nghèo khó xa xăm thời cha còn nhỏ và háo hức đợi chia phần khoai và thịt xiên nướng. Cái hương vị và không gian ngọt ngào ấm áp ấy cứ đọng mãi trong lòng tôi như biểu tượng của ký ức và hạnh phúc.

Tôi cũng thường hay nhớ da diết về cái bờ mương ngoài cánh đồng sau nhà mình trong những ngày cuối năm. Vào thời điểm đó, nước đổ ải tràn về, dòng mương đầy ắp nước, trong neo nẻo như mặt gương. Trên bờ mương, các bà các chị thường ngồi giặt giũ quần áo, cọ rửa đồ đạc trong nhà hoặc ngồi cọ lá dong, lá chuối hoặc vo đãi gạo nếp, đậu xanh chuẩn bị gói bánh, gói giò. Bọn trẻ con cũng theo mẹ, theo chị ra bờ mương, vừa làm, vừa nô đùa rộn ràng.

Những câu chuyện cuối năm luôn xoay quanh việc chuẩn bị Tết của các nhà, việc mua quần áo cho bọn trẻ con, việc chợ búa, giá cả, chuyện đồng áng, cấy hái như thế nào sau ăn Tết. Tiếng nói cười râm ran dọc bờ mương kéo dài, nối mãi vào các đường thôn ngõ xóm mang đến một không gian thật đặc biệt của làng quê những ngày giáp Tết.

Nhiều năm đã đi qua. Đứa trẻ là tôi ngày nào giờ đã bước vào tuổi năm mươi, càng lúc càng hay nhớ thương về những ngày xa cũ. Hoài niệm về ngày xưa, tôi hay tự hỏi những câu hỏi vẩn vơ. Liệu đời sống kinh tế đầy đủ hơn, sung túc hơn thì đời sống tinh thần có đẹp hơn không? Ngày Tết có đầm ấm, hạnh phúc hơn không? Tại sao tôi cứ mãi nhớ thương về cái Tết một thời xa lắc? Nhưng rồi tôi lại nhủ, ngay cả khoảnh khắc được gọi là hôm nay của tôi cũng sẽ dần trở thành quá khứ, dần trở thành những ký ức ngọt ngào của ngày sau xa lắc. Mỗi năm tháng đi qua đều là những nhớ thương đáng lưu giữ của đời người. Có phải thế không?

Nguyễn Văn Song