"Tổ đại bàng lửa" là một khối địa chất kỳ lạ cao tới 40m, nằm sâu trong rừng rậm Siberia, nơi cách thị trấn Bodaibo khoảng 360 km.

Cái tên "Tổ đại bàng lửa" là theo cách gọi của người dân địa phương, bởi nhìn từ xa trông rất giống một tổ chim khổng lồ. Trong khi đó, các nhà khoa học gọi gò đá vôi này là Patomskiy theo tên một dòng sông gần đó.

Patomskiy được phát hiện vào mùa hè năm 1949, khi nhà địa chất trẻ tuổi Vadim Kolpakov thực hiện nhiệm vụ tới khu vực miền bắc nước Nga nằm ở vùng Irkutsk. Công việc của anh khi đó là vẽ bản đồ địa chất của khu vực.

Trong quá trình làm nhiệm vụ, nhà địa chất này đã vô tình bắt gặp một thứ gì đó rất bí ẩn và đáng chú ý. Không ai ngờ rằng, điều này còn đánh đố các chuyên gia hàng thập kỷ sau về sự xuất hiện và nguồn gốc của nó.

Sau khi khối địa chất được phát hiện, các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều giả thuyết về nguyên nhân hình thành. Patomskiy thu hút sự tò mò của giới khoa học với miệng núi lửa trên đỉnh và mô đất nằm chính giữa. Phần đáy của nó rộng chừng 100 m, còn mô đất trên cùng cao khoảng 12 m.

Với nhà địa chất Kolpakov, anh cho biết vào thời điểm đó "thấy bị kích thích tột độ" khi phát hiện ra khối địa chất này. Anh chia sẻ: "Tôi từng liên tưởng tới một hố mỏ khổng lồ, hoặc một công trình mang tính khảo cổ. Nhưng người dân địa phương tại đây không có kỹ thuật như người La Mã hay Ai Cập cổ đại, nên không thể xây dựng các kim tự tháp đá".

Các nhà khoa học đã dày công nghiên cứu và đưa ra nhiều giả thuyết về nguyên nhân hình thành, cho rằng cấu trúc như miệng núi lửa này là gò đất lớn cấu tạo từ các khối đá vôi vỡ vụn với đường kính khoảng 160 m, trọng lượng ước tính chừng 1 triệu tấn.

Có thể công trình chịu sự tác động của thiên thạch. Một số ý kiến còn liên hệ với vụ va chạm của thiên thạch Tunguska. Tuy vậy, gò đất này không giống với bất cứ khu vực nào có thiên thạch rơi xuống trước đó.

Các nhà nghiên cứu Siberia đã sử dụng các thuật toán, ước tính gò đá vôi này có niên đại khoảng 250 năm. Điều thú vị là, cây cối xung quanh miệng núi lửa cho thấy bằng chứng về sự phát triển nhanh chóng trong một thời gian tương tự như cánh rừng gần Chernobyl sau thảm họa hạt nhân.

Từ đây xuất hiện giả thuyết về một nhà máy hạt nhân bí mật và tàu vũ trụ của người ngoài hành tinh chở nguyên liệu hạt nhân. Tuy nhiên, giả thuyết này bị gạt đi, bởi không có mảnh vụn sao băng hoặc xác kim loại được phát hiện dưới gò.

Những nghiên cứu gần đây về miệng núi lửa đã đưa ra một giải thích khác có tính khả quan hơn. Khối địa chất này có thể là kết quả của một núi lửa khí, hình thành do sự giải phóng các chất lỏng như hydro từ dưới lòng đất.

Nhờ hơi nóng đi kèm dòng khí lỏng phun ra, tạo nên những thay đổi trong kích thước. Hay nói cách khác, miệng núi lửa này hình thành bởi một vụ nổ trong lòng đất.

Tuy nhiên, tất cả vẫn chỉ là giả thuyết và đến nay, "Tổ đại bàng lửa" này vẫn đang là một trong những địa điểm bí ẩn nhất trái đất ở Siberia.