Ý kiến tư vấn của các thẩm phán tại ICJ, còn gọi là Tòa án Thế giới, không mang tính ràng buộc nhưng có giá trị theo luật pháp quốc tế và có thể làm suy yếu sự ủng hộ dành cho Israel.

"Các khu định cư của Israel ở Bờ Tây và Đông Jerusalem, cùng với chính sách liên quan đến chúng, đã được thành lập và duy trì, vi phạm luật pháp quốc tế", Chủ tịch ICJ Nawaf Salam phát biểu khi đọc kết quả điều tra của hội đồng gồm 15 thẩm phán.

Tòa án cho biết nghĩa vụ của Israel bao gồm bồi thường thiệt hại và "di tản toàn bộ người định cư khỏi các khu định cư hiện có". Đây là phán quyết mạnh mẽ nhất cho đến nay về cuộc xung đột giữa Israel và Palestine.

Trong phản ứng nhanh chóng, Bộ Ngoại giao Israel đã bác bỏ ý kiến này vì cho rằng "về cơ bản là sai" và thiên vị, đồng thời nhắc lại lập trường rằng giải pháp chính trị trong khu vực chỉ có thể đạt được thông qua đàm phán.

Ý kiến của ICJ cũng nhận thấy rằng Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Đại hội đồng và tất cả các quốc gia có nghĩa vụ không công nhận việc chiếm đóng của Israel là hợp pháp, cũng như không "hỗ trợ hoặc hỗ trợ" để duy trì sự hiện diện của Israel tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.

Bộ Ngoại giao Palestine gọi ý kiến này là "lịch sử" và kêu gọi các quốc gia tuân thủ ý kiến này. "Không viện trợ. Không hỗ trợ. Không thông đồng. Không tiền bạc, không vũ khí, không thương mại... không có bất kỳ hành động nào ủng hộ sự chiếm đóng bất hợp pháp của Israel", đặc phái viên Palestine Riyad al-Maliki phát biểu bên ngoài tòa án ở Den Haag, Hà Lan.

Vụ việc bắt nguồn từ yêu cầu xin ý kiến pháp lý từ Đại hội đồng Liên hợp quốc vào năm 2022, trước cuộc chiến ở Gaza bắt đầu vào tháng 10.

Israel đã chiếm đóng Bờ Tây, Dải Gaza và Đông Jerusalem - những khu vực lịch sử của Palestine mà người Palestine muốn thành lập một nhà nước - trong cuộc chiến tranh Trung Đông năm 1967 và kể từ đó đã xây dựng các khu định cư ở Bờ Tây và liên tục mở rộng chúng.

Các nhà lãnh đạo Israel lập luận rằng các vùng lãnh thổ này không bị chiếm đóng về mặt pháp lý vì chúng nằm trên vùng đất tranh chấp, nhưng Liên hợp quốc và phần lớn cộng đồng quốc tế coi chúng là lãnh thổ bị chiếm đóng.

Vào tháng 2 vừa rồi, hơn 50 quốc gia đã trình bày quan điểm của mình trước tòa án, trong đó đại diện Palestine yêu cầu tòa án ra phán quyết rằng Israel phải rút khỏi mọi khu vực bị chiếm đóng và phá dỡ các khu định cư bất hợp pháp.

Phần lớn các quốc gia tham gia đã yêu cầu tòa án tuyên bố hành động chiếm đóng này là bất hợp pháp, trong khi một số ít, bao gồm Canada và Vương quốc Anh, lập luận rằng tòa án nên từ chối đưa ra ý kiến tư vấn.

Mỹ đã yêu cầu tòa án không ra lệnh rút quân vô điều kiện của quân đội Israel khỏi lãnh thổ Palestine. Quan điểm của Mỹ là tòa án không nên đưa ra bất kỳ quyết định nào có thể gây tổn hại đến các cuộc đàm phán hướng tới giải pháp hai nhà nước theo nguyên tắc "đổi đất lấy hòa bình".

Năm 2004, ICJ vốn đã đưa ra phán quyết tư vấn rằng hàng rào phân cách của Israel xung quanh hầu hết Bờ Tây là bất hợp pháp và các khu định cư của Israel được thành lập là vi phạm luật pháp quốc tế. Israel đã bác bỏ phán quyết đó.

Hoàng Anh (theo Reuters, AP)