Trong những tuần sau cuộc bầu cử, Trung Quốc đã phô trương hàng loạt biện pháp có thể áp dụng để đáp trả Mỹ trong trường hợp một cuộc chiến thương mại mới nổ ra, bao gồm từ việc hạn chế xuất khẩu kim loại thiết yếu cho các sản phẩm hàng ngày đến trừng phạt các công ty Mỹ hoạt động tại Trung Quốc. Tuy nhiên, nếu sử dụng các công cụ này quá mạnh tay, Bắc Kinh có nguy cơ phải gánh chịu những hậu quả không mong muốn.

Rủi ro lớn nhất nằm ở việc các đòn tấn công vào doanh nghiệp phương Tây hay hạn chế xuất khẩu các khoáng sản chiến lược có thể khiến Mỹ cùng các đồng minh tăng cường nỗ lực giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc. Điều này sẽ gây khó khăn cho Bắc Kinh khi mô hình kinh tế của họ vẫn phụ thuộc nhiều vào việc xuất khẩu hàng hóa sang thị trường phương Tây.

Theo các nhà phân tích, mặc dù Trung Quốc có thể gây tổn hại cho Mỹ bằng các công cụ kinh tế của mình, nhưng khả năng cao là họ sẽ sử dụng chúng một cách thận trọng. Thay vì leo thang căng thẳng, Bắc Kinh có thể tận dụng các biện pháp này để buộc Mỹ ngồi vào bàn đàm phán, đặc biệt nếu cựu Tổng thống Donald Trump thực hiện cam kết áp đặt mức thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Logan Wright, Trưởng nhóm nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại Rhodium Group, cho rằng: “Chỉ sử dụng các công cụ này một cách bừa bãi là không hiệu quả. Bạn cần phải hướng tới một kết quả cụ thể, chẳng hạn như đàm phán để đạt được thỏa thuận nào đó”.

Khi ông Trump bắt đầu áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc vào năm 2018, Bắc Kinh đã đáp trả bằng cách tăng thuế đối với các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ như thực phẩm, hóa chất và dệt may. Tuy nhiên, trong bối cảnh một cuộc chiến thương mại mới có thể nổ ra, Trung Quốc đã chuẩn bị sẵn những công cụ hiệu quả hơn mà họ phát triển trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

Các biện pháp kinh tế mới của Bắc Kinh

Tháng 12 vừa qua, Trung Quốc đã siết chặt kiểm soát xuất khẩu nguyên liệu thô được sử dụng trong sản xuất các thiết bị điện tử tiên tiến, pin và các lĩnh vực công nghệ cao khác. Đây được coi là động thái đáp trả quyết định của chính quyền Tổng thống Joe Biden nhằm hạn chế Trung Quốc tiếp cận các loại chip bộ nhớ quan trọng cho trí tuệ nhân tạo.

Ngoài ra, Bắc Kinh cũng mở rộng kiểm soát các linh kiện sản xuất máy bay không người lái, những công nghệ đã chứng minh tầm quan trọng trong chiến sự tại Ukraine.

Bắc Kinh còn tiến hành điều tra chống độc quyền với Nvidia, công ty hàng đầu của Mỹ về sản xuất chip, với cáo buộc vi phạm các điều khoản phê duyệt thương vụ thâu tóm một công ty Israel vào năm 2020. Trung Quốc cũng duy trì danh sách “thực thể không đáng tin cậy” nhằm áp đặt các rào cản bổ sung cho doanh nghiệp nước ngoài.

Gần đây, hãng PVH, chủ sở hữu của Calvin Klein và Tommy Hilfiger, có nguy cơ bị đưa vào danh sách này do cáo buộc tẩy chay bông từ Tân Cương - nơi Trung Quốc bị cáo buộc sử dụng lao động cưỡng bức, mặc dù Bắc Kinh bác bỏ các cáo buộc này.

Tuy vậy, các nhà phân tích cho rằng, bộ công cụ đối phó này của Trung Quốc không thực sự hiệu quả.

Khó khăn khi hạn chế xuất khẩu khoáng sản

Dù Trung Quốc chiếm ưu thế trong sản xuất và tinh chế các khoáng sản quan trọng, họ không phải nhà cung cấp duy nhất trên thế giới. Theo số liệu của Cục Điều tra Dân số Mỹ, năm ngoái, Mỹ nhập khẩu gallium thô chủ yếu từ Canada, và nguồn cung germanium chế biến nhiều nhất là từ Đức. Cả hai loại khoáng sản này đều là nguyên liệu thiết yếu trong sản xuất chip bán dẫn, hệ thống tên lửa và pin năng lượng mặt trời.

Bắc Kinh cũng đối mặt với nguy cơ đẩy giá thị trường lên cao nếu áp đặt kiểm soát xuất khẩu, từ đó tạo điều kiện để các đối thủ đầu tư vào năng lực sản xuất thay thế. “Càng khó tiếp cận các nguồn tài nguyên này, càng có nhiều đầu tư vào các dự án chế biến thay thế”, Matthew Gertken, Chiến lược gia trưởng về địa chính trị tại BCA Research, nhận định.

Ngoài ra, giống như cách Nga lách các lệnh trừng phạt của phương Tây, các nước thứ ba cũng có thể trở thành trung gian, giúp Mỹ và các đồng minh tiếp cận khoáng sản từ Trung Quốc thông qua con đường tái xuất khẩu.

Suy giảm tầm ảnh hưởng đối với doanh nghiệp Mỹ

Trừng phạt các công ty Mỹ tại Trung Quốc cũng không còn là “vũ khí” hiệu quả như trước. Nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, cùng nỗ lực ưu tiên các thương hiệu nội địa, đã khiến nhiều doanh nghiệp Mỹ gặp khó khăn. Tháng 12 vừa qua, General Motors thông báo sẽ chịu khoản lỗ phi tiền mặt hơn 5 tỷ USD do hoạt động yếu kém tại Trung Quốc, buộc hãng phải đóng cửa nhà máy và cắt giảm mẫu xe tại đây.

Nếu Bắc Kinh gây áp lực lên các doanh nghiệp Mỹ, điều này có thể khiến chính quyền Mỹ cân nhắc, nhưng đồng thời cũng đẩy nhanh quá trình giảm sự phụ thuộc của các doanh nghiệp vào thị trường Trung Quốc.

“Mỗi bước đi quyết liệt của Trung Quốc đều thúc đẩy các doanh nghiệp Mỹ đa dạng hóa và giảm sự gắn kết với Trung Quốc”, ông Craig Singleton, chuyên gia tại Tổ chức Quốc phòng Dân chủ, nhận xét.

Lựa chọn cuối cùng của Bắc Kinh

Ngoài các biện pháp kể trên, Bắc Kinh còn nhiều lựa chọn khác, bao gồm việc gây khó khăn với các sản phẩm giá trị thấp nhưng quan trọng trong đời sống hàng ngày như ốc vít, dây sạc điện thoại. Những biện pháp này có thể tạo ra sự bất tiện lớn cho người tiêu dùng Mỹ.

Một lựa chọn khác là để đồng nhân dân tệ giảm giá so với đồng USD, giúp hàng xuất khẩu Trung Quốc cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến tình trạng tháo vốn, điều mà Bắc Kinh luôn tìm cách tránh.

Phương án cực đoan nhất là Trung Quốc bán tháo lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ – hiện Trung Quốc là chủ nợ nước ngoài lớn thứ hai của Mỹ sau Nhật Bản. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có thể can thiệp để ổn định thị trường, giống như những gì đã xảy ra trong giai đoạn đầu đại dịch COVID-19.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, Bắc Kinh cần cân nhắc kỹ lưỡng phản ứng của các quốc gia khác khi thực hiện các biện pháp đáp trả Mỹ. “Cuối cùng, đây vẫn là các khách hàng của bạn. Bạn cần giữ họ tiếp tục mua hàng từ bạn”, ông Logan Wright từ Rhodium Group kết luận. Bắc Kinh có lợi ích rõ ràng trong việc kiềm chế leo thang căng thẳng để bảo vệ vị thế kinh tế của mình.

Việt Hà (Theo The Wall Street Journal)