'Sáng kiến vành đai và con đường' nguội lạnh vì đại dịch

Vào tháng 6, Trung Quốc cho biết khoảng 60% các dự án trong kế hoạch đã bị ảnh hưởng theo một cách nào đó bởi cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu.

Các nhà ngoại giao Trung Quốc trong những tuần gần đây đã cố gắng khơi dậy nhiệt huyết mới cho kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng và thương mại đang chùn bước của Bắc Kinh, vốn đang phải đối mặt với những áp lực mới từ đại dịch Covid-19.

Nhiều dự án trong khuôn khổ 'Sáng kiến Vành đai và Con đường' trị giá hàng tỷ đô la đã bị đình trệ vì cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu nhưng đó không phải là vấn đề duy nhất của nó, theo các nhà phân tích cho biết.

Bắc Kinh bị cáo buộc đẩy các quốc gia đang phát triển vào bẫy nợ và sử dụng kế hoạch này như một lá chắn để tăng đòn bẩy chính trị của mình trên toàn thế giới.

Trong một nỗ lực để tô vẽ sáng kiến này theo một cách tích cực hơn, Ủy viên Quốc vụ Dương Khiết Trì, một trong những nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, gần đây đã đến thăm Sri Lanka, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Algeria và Serbia- những quốc gia nằm trong kế hoạch vành đai và con đường.

Khi trở lại, ông Dương mô tả bốn quốc gia là những đối tác quan trọng trên tuyến đường và cho biết Trung Quốc rất muốn phát triển thêm các dự án với họ trong tương lai.

Sri Lanka là quê hương của cảng Hambantota, một trong những sự phát triển gây tranh cãi nhất trong sơ đồ vành đai và con đường. Được trả bằng tiền Trung Quốc, Colombo buộc phải giao việc điều hành cơ sở cho một công ty Trung Quốc vào năm 2017 sau khi công ty này không thể trả nợ.

Kể từ đó, nó đã được các nhà phê bình coi là biểu tượng cho những khía cạnh tồi tệ nhất của cái gọi là ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc.

Các nước thận trong hơn sau bài học Sri Lanka rơi vào bẫy nợ

Trong chuyến công du nước ngoài của mình, ông Dương thừa nhận kế hoạch vành đai và con đường đã "gặp phải thách thức". Vào tháng 6, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết khoảng 1/5 các dự án theo sáng kiến này đã bị "tác động nghiêm trọng" bởi đại dịch Covid-19, với hơn 30 đến 40% “bị ảnh hưởng”.

Trong số các dự án bị đình trệ, chủ yếu là do vấn đề kinh phí, là các nhà máy ở Ai Cập, Bangladesh và Pakistan, và một dự án đường sắt ở Kenya.

Andrew Small, một thành viên cấp cao của Tổ chức tư vấn Quỹ Marshall của Đức ở Mỹ, nói rằng tốc độ phát triển cao trong những năm đầu của kế hoạch vành đai và con đường - được đưa ra vào năm 2013 - không còn bền vững.

Ông nói: “Tốc độ và quy mô… không nhất thiết phải quá thận trọng, về mặt kinh tế hay chính trị, và có thể tốt hơn nếu tiến hành theo cách có mục tiêu hơn, được hiệu chỉnh lại, phù hợp hơn với rủi ro kinh tế và chính trị”.

Small nói, bất chấp tham vọng của Bắc Kinh, việc tái kích hoạt kế hoạch sẽ không dễ dàng.

Ông nói: “Các lý do thực tế, lý do kinh tế vĩ mô không có khả năng giải quyết bức tranh nợ trên toàn thế giới đang phát triển, cũng như tính chất gây tranh cãi về mặt chính trị của một số dự án sẽ là một số trở ngại để phục hồi nó”.

Tuy nhiên, Bắc Kinh đang nỗ lực hết mình để thúc đẩy kế hoạch đầy tham vọng của mình, gần đây nhất là giữa các đối tác của họ ở Đông Nam Á.

Trong chuyến thăm Bangkok hôm thứ Năm, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị hứa bán kế hoạch cơ sở hạ tầng, công nghệ và khu thương mại khổng lồ của Thái Lan - được gọi là Hành lang Kinh tế phía Đông - cho các công ty Trung Quốc và biến nó trở thành tâm điểm cho kế hoạch vành đai và con đường trong khu vực.

Lee Yinghui, một thành viên nghiên cứu liên kết tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết Bắc Kinh cần đảm bảo nhu cầu của các nước chủ nhà được xem xét kỹ lưỡng khi đàm phán các thỏa thuận. “Đặc biệt, sự nhạy cảm chính trị xung quanh các công nghệ kỹ thuật số như 5G và các tác động tiềm ẩn về an ninh quốc gia của chúng cần được xem xét”, bà nói.

Ông nói, trên quy mô toàn cầu, các hạn chế đi lại có thể vẫn là một thách thức đối với việc phục hồi quy hoạch vành đai và con đường trong một thế giới hậu đại dịch, mặc dù tình hình này có thể tạo cơ hội cho các công ty Trung Quốc “khai thác sử dụng tốt hơn nguồn nguyên liệu thô và lao động địa phương ở các nước sở tại ”.

Lê Hồng Hiệp, chuyên gia nghiên cứu về chính sách đối ngoại tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho biết Trung Quốc phải sáng suốt hơn không chỉ về việc phát triển các dự án mà còn cả cách tài trợ cho chúng.

Ông nói: “Không sớm thì muộn, Trung Quốc sẽ phải thu nhỏ quy mô/quy hoạch vành đai và con đường và trở nên chọn lọc hơn về các dự án… nước này không thể chi cho bất kỳ kế hoạch nào nữa”.