Người đứng đầu tổ chức quan trọng nhất hành tinh có thể nói còn là nhân vật nổi bật nhất năm 2022, nhưng đó là “danh hiệu” mà hẳn ông không hề muốn nhận.

Những lời kêu gọi đầy ám ảnh

Hãy trở lại cách đây 2 năm, khi ông Guterres xuất hiện trên trang bìa tạp chí Time vào tháng 6 năm 2019 và gây ấn tượng mạnh với hình ảnh đứng giữa một vùng bờ biển với mực nước ngập quá đầu gối ở quốc đảo Tuvalu, “một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất” bởi mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu gây ra - như chú thích của bức ảnh.

Và kể từ đó đến nay, ông gần như không có thời gian để nghỉ ngơi, bởi đây cũng là khoảng thời gian thế giới xảy ra hàng loạt cuộc đại khủng hoảng. Tuy nhiên, năm 2022 mới là khoảng thời gian ông Guterres được nhắc đến nhiều nhất trên truyền thông thế giới, khi Liên hợp quốc liên tục phải đóng vai trò trung tâm cho các cuộc đại khủng hoảng, từ COVID-19, cuộc chiến ở Ukraine, biến đổi khí hậu, nguy cơ xung đột hạt nhân, nạn đói… và nền hòa bình của thế giới bị lung lay.

Có lẽ, không bài phát biểu nào của ông Guterres trong năm 2022 mang tính biểu tượng hơn bài phát biểu nhân Ngày Quốc tế Hòa bình (21/9). “Hòa bình là một mục tiêu cao cả và cần thiết, là con đường thiết thực duy nhất dẫn đến một thế giới tốt đẹp hơn, công bằng hơn cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, ở quá nhiều nơi, trong quá nhiều bối cảnh, chúng ta đang thất bại trong việc duy trì hòa bình”, ông phát biểu vào hôm đó.

2022 là năm của các cuộc khủng hoảng chồng chéo toàn cầu, chứ không chỉ gồm những cuộc khủng hoảng mang quy mô quốc gia và khu vực, nên vai trò của Liên hợp quốc và Tổng Thư ký Guterres thực sự rất quan trọng. Số bài phát biểu của ông Guterres về các tình trạng bất ổn toàn cầu trong năm 2022 là không thể đếm được. Thậm chí ông không ngần ngại đưa ra những quan điểm bi đát, đáng sợ và thậm chí mang tính “sống còn”.

Về khí hậu, ông tuyên bố ngay đầu năm 2022 trên Twitter của mình rằng: “Tôi đã xem nhiều báo cáo, nhưng không có báo cáo nào giống như báo cáo mới về khí hậu, một tập hồ sơ về sự đau khổ của loài người và bản cáo trạng đáng nguyền rủa về sự thất bại của khí hậu. Tôi biết mọi người ở khắp mọi nơi đang lo lắng và tức giận. Tôi cũng vậy. Đã đến lúc biến cơn thịnh nộ thành hành động”.

Và rồi sau khi cơn thịnh nộ khí hậu tàn phá khắp thế giới, ông Guterres đã không thể kìm nén được cảm xúc khi tuyên bố: “Một nửa nhân loại đang ở trong vùng nguy hiểm, từ lũ lụt, hạn hán, bão cực đoan và cháy rừng. Không quốc gia nào được miễn trừ. Tuy nhiên, chúng ta vẫn tiếp tục nghiện nhiên liệu hóa thạch… Chúng ta chỉ có một sự lựa chọn là hành động tập thể hoặc tự sát tập thể. Tương lai nằm trong tay của chúng ta”.

Về cuộc đại khủng hoảng khí hậu, một lần nữa ông lại gióng lên hồi chuông cảnh báo tại phiên họp Đại hội đồng Liên hợp quốc hồi tháng 9 rằng: “Hãy hạ nhiệt độ Trái Đất ngay từ bây giờ. Lòng tin đang đổ vỡ, bất công đang gia tăng, hành tinh của chúng ta đang bốc cháy. Mọi người đang tổn thương và những người dễ bị tổn thương nhất đang phải chịu đựng nhiều nhất”.

Tiếp đến ở Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP27 của Liên hợp quốc tại Ai Cập vào đầu tháng 11/2022, ông cũng không né tránh khi tuyên bố: “Lượng phát thải khí nhà kính tiếp tục tăng. Nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng. Và hành tinh của chúng ta đang tiến nhanh đến các điểm giới hạn sẽ làm cho sự hỗn loạn khí hậu không thể đảo ngược. Chúng ta đang nhấn ga trên đường cao tốc đến địa ngục khí hậu... Nhân loại có quyền lựa chọn: hợp tác hoặc diệt vong”!.

Khi Liên hợp quốc “bận rộn” cũng là lúc thế giới gặp “rắc rối”

Về cuộc chiến ở Ukraine nói riêng, nền hòa bình bị lung lay nói chung trên thế giới, số bài phát biểu được đăng tải trên truyền thông toàn cầu của ông Guterres cũng không đếm xuể và cũng đầy ám ảnh. Ngoài bài phát biểu nhân Ngày Quốc tế Hòa bình 2022 như đã đề cập, ông cũng không ngừng kêu gọi thế giới ngăn chặn nguy cơ chiến tranh và xung đột hạt nhân.

Ngay khi cuộc chiến Nga - Ukraine xảy ra, ông đã nhấn mạnh rằng: “Đây là khoảnh khắc buồn bã nhất trong nhiệm kỳ của tôi với tư cách là Tổng Thư ký Liên hợp quốc”.

Rồi khi cuộc chiến đánh dấu cột mốc 6 tháng, ông tuyên bố: “Đây là một cột mốc đau buồn và bi thảm. Đèn cảnh báo đang nhấp nháy, bất cứ một sự leo thang nào cũng có thể dẫn tới sự hủy diệt”.

Đến cuộc họp Đại hội đồng Liên hợp quốc hồi tháng 9, ông cũng không quên nhắc lại rằng: “Chúng ta đang bế tắc trong tình trạng rối loạn ở mức độ khổng lồ trên toàn cầu… Thế giới của chúng ta đang lâm vào tình trạng nguy hiểm - và tê liệt”.

Tất nhiên, không chỉ phát biểu và kêu gọi, ông Guterres còn trực tiếp xắn tay áo vào các hoạt động cụ thể. Tổng Thư ký Liên hợp quốc đã xuất hiện gần như ở mọi điểm nóng toàn cầu năm 2022.

Dù đã 73 tuổi, song ông không ngừng đến thăm các khu vực bị tàn phá bởi thiên tai, đến các vùng đất xung đột ở châu Phi, đến nước Nga thuyết phục đình chiến, đến Ukraine đàm phán hòa bình, rồi nhiều lần đến Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian giải phóng ngũ cốc ở Biển Đen, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng lương thực và nạn đói toàn cầu đang rất nguy cấp.

Ngoài ra, ông Guterres cũng đã trở về quê nhà Bồ Đào Nhà của mình để dự Hội nghị đại dương; rồi đến Nhật Bản, Hàn Quốc… xoa dịu căng thẳng địa chính trị trên Bán đảo Triều Tiên và trong khu vực - những nơi mà ông cũng không ngừng đưa ra những lời cảnh báo về các cuộc khủng hoảng mang tính toàn cầu và đều gây được sự chú ý rất lớn.

Có thể nói, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Guterres xứng đáng được xem như nhân vật của năm 2022. Song chắc chắn rằng đó là “danh hiệu” mà ông không muốn nhận. Khi mà Liên hợp quốc và người đứng đầu tổ chức có nhiệm vụ duy trì nền hòa bình nhân loại này phải liên tục xuất hiện, thì đó cũng có nghĩa là “thế giới đang gặp rắc rối lớn” như chính lời ông phát biểu.

Trần Hòa