Tuần Văn hóa - Du lịch Gia Lai năm 2023 diễn ra từ ngày 13-19/11 tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (TP Pleiku) và một số huyện trên địa bàn tỉnh. Đây là dịp để Gia Lai và các tỉnh Tây Nguyên giới thiệu, quảng bá các giá trị nổi bật, đặc sắc hấp dẫn về văn hóa và tài nguyên du lịch, đặc biệt là không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên…

Đồng thời, giới thiệu, quảng bá tiềm năng, thế mạnh, các chính sách thu hút đầu tư thông thoáng, chỉ số cạnh tranh PCI, môi trường kinh doanh thuận lợi cho hoạt động hợp tác đầu tư vào tỉnh Gia Lai; tiếp tục quảng bá các sản phẩm đặc trưng, sản phẩm OCOP của tỉnh được hình thành qua quá trình xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế.

Nằm trong chuỗi hoạt động tại Tuần Văn hóa-Du lịch Gia Lai năm 2023, nếu như Lễ hội đường phố là điểm gặp gỡ và thăng hoa của sắc màu, niềm tin, hạnh phúc của đồng bào Tây Nguyên thì Liên hoan Trình diễn cồng chiêng Tây Nguyên lại để ấn tượng cho du khách về một vùng đất giàu trầm tích lịch sử-văn hóa, thiên nhiên tươi đẹp, đời sống tinh thần đa dạng, phong phú. Chương trình đã tái hiện những trường ca, sử thi, dân ca Tây Nguyên gắn liền với những vị thần linh, anh hùng được nhân dân bao đời ngưỡng vọng.

Điểm nhấn trong tuần lễ còn là các chương trình phục dựng nghi lễ văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số thuộc 5 tỉnh Tây Nguyên. Trong không khí tưng bừng của Fetival Văn hóa Cồng chiêng Gia Lai năm 2023, đoàn nghệ nhân tỉnh Đăk Lăk đã tái hiện nghi lễ cúng trưởng thành, tiếng Ê Đê gọi là Mpú Tôh (có nghĩa là lễ thôi kồng).

Theo đó, người đàn ông trong cộng đồng người Ê Đê chỉ được thừa nhận là biết gánh vác mọi công việc của gia đình và buôn làng khi đã trải qua lễ cúng trưởng thành. Nghi lễ này là nét văn hóa đặc sắc, thể hiện sự kết nối với các bậc thần linh, cộng đồng theo tín ngưỡng của đồng bào Ê Đê.

Theo già làng Ybơn Nie Kdăm (trú ở làng Bôn Weo, thị trấn Krông Năng, huyện Krông Năng, tỉnh Đăk Lăk), lễ vật cúng thường là gà, heo hay trâu, 1 ché rượu hay nhiều ché tùy thuộc vào kinh tế của mỗi gia đình. Lễ trưởng thành do cha mẹ hoặc người thân tổ chức với sự tham gia của dòng họ và buôn làng.

Trước khi bắt đầu lễ cúng, từ sáng sớm, người được cúng đi ra bến nước của làng rửa mặt, gội đầu trước sự chứng giám của Yàng (trời) và thần bến nước cùng đông đảo bà con trong làng. Khi đã gội đầu xong, người này hứng đầy bầu nước mang về làm lễ cúng. Việc làm này có ý nghĩa là để tẩy chay, rửa sạch lỗi lầm trong quá khứ của chàng trai.

Lễ cúng sẽ bao gồm 2 phần là cúng báo với ông bà tổ tiên và lễ cúng trưởng thành. Sau khi cúng xong, thầy cúng đeo chiếc vòng đồng do người thân chuẩn bị sẵn vào tay người được cúng. Chiếc vòng đồng đeo tay trong lễ cúng trưởng thành có ý nghĩa biểu tượng của cuộc sống, khẳng định rằng, buôn làng đã trao cho người đàn ông sức mạnh và có thể gánh vác công việc nặng nhọc của gia đình, của buôn làng.

Nhằm giới thiệu đến du khách gần xa những nét văn hóa độc đáo đã có từ lâu đời của dân tộc, người Giẻ – Triêng ở huyện Đăk Glei (Kon Tum) đã tái hiện nghi lễ mừng lúa mới (hay còn gọi là lễ ăn mừng lúa mới) tại Tuần Văn hóa – Du lịch Gia Lai năm 2023.

Cũng giống như các dân tộc khác ở vùng đất Tây Nguyên, lễ mừng lúa mới của người Giẻ - Triêng thường được tổ chức sau mùa thu hoạch vào dịp cuối năm. Lễ mừng cơm mới có ý nghĩa tôn vinh hạt thóc của Giàng (Trời) ban cho dân làng và tập tục cúng Giàng, cúng các vị thần linh như cúng trời đất, các thần sông suối, thần núi, thần mưa, thần sấm, thần mùa màng để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng no ấm.

Già làng A Nan (trú tại huyện Đăk Glei) cho biết: “Lễ vật cúng mừng lúa mới thường có cây nêu, rượu cần, cơm mới, con gà và tro đựng lúa. Thanh niên trong làng sẽ chuẩn bị rượu, thịt còn phụ nữ sẽ đảm nhiệm việc giả gạo, thổi lửa nấu cơm, nấu thịt. Theo phong tục của người Giẻ – Triêng, lúa đem giả để cúng Yàng phải lấy lúa mới đẹp, chắc hạt điều đó thể hiện tấm lòng của dân làng đối với Yàng”.

Khi đã chuẩn bị đầy đủ lễ vật cúng, già A Nan sẽ thực hiện nghi lễ mời các thần linh về ăn mừng lúa mới cùng với dân làng và cầu mong Yàng hãy phù hộ cho dân làng một vụ mùa ấm no có nhiều lúa, bắp, nhiều mì và trâu, bò, lợn, gà…

Đặc biệt, sau lễ cúng già làng cất tiếng hú vang, chiêng trống nổi lên sôi động, phụ nữ, thanh niên, vui mừng nhảy múa cùng ăn uống no say không phân biệt nam nữ, già trẻ, tầng lớp và địa vị. Tiếng cồng chiêng, nhịp điệu vòng xoay và những tiếng hú tạo không khí sôi động, hào hứng... Những khuôn mặt tươi rói, tràn đầy hy vọng về một mùa lúa bội thu, no đủ.

Bài và ảnh: Trần Hiền