Hãy hình dung tình huống này: Một công cụ công nghệ do một quốc gia được coi là đối thủ sở hữu, len lỏi vào hàng chục triệu thiết bị cá nhân của người Mỹ, cho phép thu thập khối lượng dữ liệu khổng lồ và đồng thời định hình cách họ nhìn nhận thế giới xung quanh. Nghe có vẻ táo bạo, nhưng điều này không phải chưa từng xảy ra.

Chính vì lý do này, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ gần đây đã nhất trí ủng hộ một đạo luật cấm TikTok, sau khi Quốc hội coi nền tảng này là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Theo phán quyết, Washington có quyền ngăn chặn TikTok hoạt động trên lãnh thổ Hoa Kỳ, với lo ngại rằng ứng dụng này có thể được sử dụng để theo dõi người Mỹ, đánh cắp thông tin, hoặc truyền bá các nội dung tuyên truyền có lợi cho các mục tiêu chiến lược của Trung Quốc. Về phía mình, ByteDance, công ty mẹ của TikTok có trụ sở tại Trung Quốc, đã bác bỏ những cáo buộc này.

Quốc hội cũng yêu cầu các công ty công nghệ như Apple và Google phải ngừng cung cấp TikTok trên kho ứng dụng của họ nếu nền tảng này vẫn thuộc quyền sở hữu của Trung Quốc. Tuy nhiên, TikTok hiện vẫn tồn tại ở Mỹ trong một trạng thái "lửng lơ" về pháp lý, bởi Tổng thống Donald Trump từ chối thực thi đạo luật đã được thông qua.

DeepSeek – Thách thức mới từ Trung Quốc

Giờ đây, một tình huống tương tự lại xuất hiện với DeepSeek, một ứng dụng AI đầy tham vọng từ Trung Quốc và đang cạnh tranh trực tiếp với ChatGPT của OpenAI. DeepSeek không che giấu việc gửi dữ liệu người dùng đến các máy chủ đặt tại Trung Quốc, và vì vậy, nhiều khả năng nó sẽ đối mặt với số phận giống TikTok. Nhưng mọi thứ không đơn giản như vậy.

Sự ra mắt đầy ấn tượng của DeepSeek, hiện đang đứng đầu bảng xếp hạng tải xuống trên Apple Store, đã thu hút sự chú ý không chỉ từ người tiêu dùng mà còn từ các nhà lập pháp Mỹ. Đáng chú ý, trong khi một số quan chức bày tỏ lo ngại, thì ông Donald Trump lại có những phát biểu mang tính khuyến khích. Trong một cuộc họp với các thành viên đảng Cộng hòa tại Hạ viện hôm thứ Hai, ông gọi sự xuất hiện của DeepSeek là "một tín hiệu tích cực" cho thị trường.

Với một nhân vật khó lường như Tổng thống Trump, phản ứng của chính quyền liên bang đối với DeepSeek vẫn là một ẩn số. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông từng kêu gọi cấm TikTok, nhưng sau đó lại thay đổi lập trường, coi đây là một công cụ hữu ích để chống lại các nền tảng mạng xã hội khác mà ông cho rằng thiên vị phe Dân chủ.

Về mặt pháp lý, Tổng thống Trump đã ký lệnh gia hạn thêm 75 ngày để TikTok tìm kiếm người mua tiềm năng bên ngoài Trung Quốc, bất chấp nhiều ý kiến cho rằng ông không có quyền làm như vậy. Tương tự, cách xử lý của ông với DeepSeek sẽ là một bài kiểm tra lớn, cả về chính sách công nghệ lẫn chiến lược cạnh tranh với Trung Quốc.

DeepSeek: Thành công gây tranh cãi

DeepSeek nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường nhờ một sản phẩm được phát triển bằng mã nguồn mở, với tốc độ và chi phí thấp hơn so với các đối thủ như OpenAI hay Google. Điều này khiến cả Washington và các công ty công nghệ Mỹ ngỡ ngàng.

“Việc ra mắt DeepSeek từ một công ty Trung Quốc là hồi chuông cảnh tỉnh cho các ngành công nghiệp Mỹ, rằng chúng ta cần tập trung hơn vào việc cạnh tranh”, Tổng thống Trump phát biểu hôm thứ Hai.

Tuy nhiên, các thành viên Đảng Cộng hòa, đặc biệt là những người có lập trường cứng rắn với Trung Quốc, đã thẳng thắn hơn nhiều. Hạ nghị sĩ John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban Hạ viện về Trung Quốc, cảnh báo: “DeepSeek - một mô hình AI do Đảng Cộng sản Trung Quốc kiểm soát – đang tìm cách xoá bỏ lịch sử các hành vi đàn áp của chính họ. Mỹ không thể cho phép những công cụ như vậy gây nguy hại đến an ninh quốc gia”.

Cạnh tranh AI: Mỹ và Trung Quốc trên bàn cờ toàn cầu

Sự vươn lên của DeepSeek cho thấy Trung Quốc đã có những bước đột phá đáng kể, bất chấp các biện pháp hạn chế từ phía Mỹ. Trong thời gian Tổng thống Joe Biden tại vị, chính quyền đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu các chip bán dẫn cao cấp, được coi là "xương sống" cho các ứng dụng AI. Tuy nhiên, các kỹ sư Trung Quốc đã tìm ra cách vượt qua rào cản này, khiến giới chuyên gia Mỹ vừa ngưỡng mộ vừa lo lắng.

Điều này cũng làm lung lay niềm tin vào các công ty công nghệ Mỹ như Nvidia. Vào đầu tuần, giá trị thị trường của Nvidia đã giảm tới 600 tỷ USD, khi các nhà đầu tư tự hỏi liệu Trung Quốc có thể thực hiện các bước tiến xa hơn mà không cần đến công nghệ Mỹ. Trong khi đó, các công ty lớn như Meta, Microsoft hay Amazon cũng đang phải đánh giá lại chiến lược phát triển AI trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt từ phía Trung Quốc.

Những câu hỏi đặt ra cho tương lai

Như trường hợp của TikTok, sự bùng nổ của DeepSeek cũng đặt ra những thách thức lớn về quyền riêng tư, an ninh quốc gia, và tính chính xác của thông tin. Với thuật toán kiểm duyệt tích hợp, DeepSeek bị cáo buộc bóp méo sự thật về các vấn đề như cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, vấn đề Đài Loan, hay các tranh chấp trên Biển Đông.

Vấn đề cốt lõi hiện nay là: Liệu chính phủ Mỹ có thể làm gì khi người dân tự nguyện sử dụng một nền tảng công nghệ nước ngoài mà không cần sự ép buộc nào? Và nếu chính Tổng thống lại không thực thi luật pháp, thì có giải pháp nào khả thi để kiểm soát?

Trong bối cảnh đó, các nhà hoạch định chính sách ở Washington dường như đang chờ đợi động thái từ Tổng thống Trump. TikTok, từng bị ông gọi là "mối đe dọa", giờ lại được trì hoãn lệnh cấm.

Còn với DeepSeek, những diễn biến sắp tới có thể sẽ định hình tương lai của mối quan hệ giữa hai siêu cường. Một lần nữa, quyền quyết định lại nằm trong tay một cá nhân, và đó không phải là điều mà một chatbot có thể dự đoán.

Dũng Phan (Theo Time)