Theo Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD), sự phục hồi kinh tế kéo dài 5 năm ở Ukraine sẽ cần đầu tư thêm khoảng 50 tỷ đôla Mỹ mỗi năm nhờ các dòng vốn từ nước ngoài, bao gồm cả vốn tư nhân.

Trong báo cáo Triển vọng kinh tế khu vực mới nhất của, EBRD đặt ra một kịch bản cho Ukraine, dựa trên những bài học lịch sử chứng minh rằng sự phục hồi nhanh chóng không phải là điều bình thường.

Trong lịch sử, hầu hết nền kinh tế đã trải qua xung đột vũ trang đều khó phục hồi được mức thu nhập bình quân đầu người theo xu hướng trước chiến tranh, ngay cả trong dài hạn.

Tuy nhiên, báo cáo cho biết 29% các nền kinh tế đạt được mức tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người theo xu hướng trước chiến tranh trong vòng 5 năm.

Nghiên cứu này kết hợp các đặc điểm chung của quá trình tái thiết cơ sở vật chất có thể định hướng cho Ukraine và ngoại suy các xu hướng trước chiến tranh dựa trên hiệu suất của các nền kinh tế tương tự như các nền kinh tế trong chiến tranh.

Để Ukraine phục hồi trong vòng 5 năm, nền kinh tế của nước này cần tăng trưởng 14%/năm trong suốt thời gian đó. Điều này sẽ nâng GDP trung bình lên 225 tỷ đô la Mỹ từ khoảng 150 tỷ đô la Mỹ vào năm 2022.

Điểm chung của các giai đoạn tăng trưởng kinh tế đặc biệt cao và bền vững là tỷ lệ đầu tư trên GDP cao.

Trước chiến tranh, mức đầu tư vừa phải ở Ukraine chủ yếu được tài trợ bằng tiền tiết kiệm trong nước. Dòng vốn vào chỉ chiếm 3% GDP một năm từ năm 2010-2021. Và đầu tư trực tiếp nước ngoài thường giảm đáng kể sau xung đột và mất nhiều thời gian để phục hồi.

Khi nguồn tiền trong nước thấp, tài chính nước ngoài đã giúp duy trì một số đợt bùng nổ đầu tư, bao gồm cả ở Trung và Đông Nam châu Âu trong những năm 2000.

Trong trường hợp của Ukraine, việc tăng gấp đôi mức đầu tư (tính theo tỷ lệ GDP) sẽ đòi hỏi phải tăng đáng kể khả năng hấp thụ của quốc gia, bao gồm cả các cơ cấu quản trị cần thiết để thiết kế và ký hợp đồng thực hiện các dự án phức tạp. Điều này cũng sẽ đòi hỏi khả năng tài chính thích hợp.

“Trong kịch bản này, chênh lệch giữa mức đầu tư cần thiết và tiết kiệm nội địa sẵn có sẽ cần được bù đắp bằng nguồn tài chính bên ngoài (dòng vốn ròng vào), với mức 20% GDP (50 tỷ đô la Mỹ mỗi năm), báo cáo cho biết.

Đầu tư công và tư phải bổ sung lẫn nhau

Báo cáo của ngân hàng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng trong quá trình tái thiết sau xung đột trước đó: Về sự cân bằng phù hợp giữa sự tham gia của khu vực tư nhân và khu vực công, cùng với vai trò quan trọng của hỗ trợ bên ngoài từ các cơ quan song phương và đa phương.

“Đầu tư công và tư nhân có xu hướng bổ sung cho nhau rất cao, nhất là trong tình hình hậu xung đột. Ngoài nguồn tài chính, khu vực tư nhân còn đóng góp chuyên môn công nghệ, bí quyết quản lý rất cần thiết và tập trung vào hiệu quả chi phí,” báo cáo cho biết thêm.

“Bên cạnh nguồn vốn công nghiệp tiết kiệm năng lượng và máy móc nông nghiệp, khu vực tư nhân có thể đóng góp quan trọng vào việc xây dựng lại quỹ nhà ở cũng như cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng và thành phố, với điều kiện là các cá nhân và doanh nghiệp có đủ khả năng, tiềm lực tài chính".

Báo cáo cũng đề cập đến tính hữu ích của hỗ trợ nước ngoài trong cả việc giảm bớt tình trạng thiếu vốn ngắn hạn và thực thi các điều kiện cải cách.

Ngược lại, việc không có động lực cải cách và thiếu những nỗ lực rộng lớn hơn trong việc xây dựng các thể chế chính trị và kinh tế có thể cản trở dòng vốn đầu tư tư nhân, dẫn đến “sự bế tắc của bộ máy quan liêu, tham nhũng hoặc mức độ phi chính thức cao do khoảng trống thể chế gây ra”.

Triển vọng tăng trưởng

Trong dự báo kinh tế mới nhất của mình, ngân hàng sẽ tổ chức cuộc họp thường niên vào tuần này tại thành phố Samarkand của Uzbek, nói rằng nền kinh tế Ukraine dự kiến sẽ chỉ tăng trưởng khiêm tốn vào năm 2023, 1% và 3% vào năm 2024, như các doanh nghiệp thích ứng với hoàn cảnh chiến tranh.

Tăng trưởng ở Trung Á được dự báo sẽ vẫn mạnh, ở mức 5,2% vào năm 2023 và 5,4% vào năm 2024, với việc di dời các doanh nghiệp Nga và tăng xuất khẩu dầu thúc đẩy tăng trưởng ở Kazakhstan.

Trong khi đó, sản lượng ở Trung Âu và các quốc gia vùng Baltic dự kiến sẽ tăng ở mức khiêm tốn 0,5% vào năm 2023 trong bối cảnh tăng trưởng chậm hơn dự kiến ở các nền kinh tế tiên tiến và lạm phát cơ bản dai dẳng.

Mặc dù khu vực này đã chứng tỏ khả năng phục hồi vào năm 2022, nhưng quá trình phục hồi sau Covid phần lớn đã khiến nhiều quốc gia "kiệt sức". Tăng trưởng dự kiến sẽ tăng lên 2,9% vào năm 2024.

Tương tự, nền kinh tế Đông Âu và Caucasus (ngoại trừ Ukraine) cũng được dự báo giảm tốc do các yếu tố bất thường thúc đẩy hoạt động kinh tế vào năm 2022. Toàn khu vực được dự báo tăng trưởng 1,9% vào năm 2023 và 3,3% vào năm 2024.

Dự báo tăng trưởng cho năm 2023 đã được điều chỉnh tăng đối với các nền kinh tế phía Đông Nam của Liên minh châu Âu, được hỗ trợ bởi triển vọng gia nhập khu vực đồng euro thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư vào Bulgaria, đầu tư công cao hơn ở Romania. Khu vực này dự kiến sẽ tăng trưởng 2,3% vào năm 2023 và 3% vào năm 2024.

Sản lượng ở Tây Balkan được dự báo sẽ tăng với tốc độ 2,2% vào năm 2023 trong bối cảnh áp lực lạm phát và triển vọng ảm đạm của các nền kinh tế tiên tiến ở châu Âu, trước khi tăng lên 3,4% vào năm 2024.

Điệp Nguyễn (Theo Emerging Europe)