Báo cáo thị trường game toàn cầu 2020 của NewZoo từng đánh giá Việt Nam có tiềm năng lớn và tạo được đột phá ở lĩnh vực game trên thế giới. Nhiều CEO ngành game Việt cũng khẳng định, nếu được khích lệ và hỗ trợ bởi nguồn vốn cần thiết để khởi nghiệp, nhiều doanh nghiệp game Việt Nam sẽ tự tin đặt trụ sở tại Việt Nam, tạo ra nhiều game chất lượng cho cộng đồng, cũng như đóng góp vào ngân sách. Tuy nhiên, những động thái như đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với game mới được đưa ra, đang được xem là sẽ tạo nên áp lực lớn với DN game Việt.

Trong hai ngày 1-2/4/2023 vừa qua, tại TP.HCM vừa diễn ra sự kiện được giới game Việt rất mong chờ, đó là Ngày hội Game Việt Nam 2023 (do Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử - Bộ Thông tin và Truyền thông, báo VnExpress và Liên minh Game Việt Nam phối hợp tổ chức). Sáu hoạt động chính của sự kiện đã thu hút hơn 20.000 người tham dự.

Tuy nhiên, điều đáng nói nhất lại là những dấu ấn, những cảm xúc từ Ngày hội này đọng lại. Như niềm xúc động của ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, bởi mơ ước “ngày những người làm game cùng ngồi với nhau” đã thành hiện thực. Xúc động còn là bởi, ngành game Việt tiềm năng và để lại không ít dấu ấn toàn cầu. Song thành công đến lẻ tẻ, vì các doanh nghiệp muốn đi nhanh nên chỉ đi một mình. “Hôm nay, mọi người nhìn vào sự kiện và nói đây là ngành game Việt Nam, không phải của công ty A hay công ty B tổ chức. Đó là điều mà Bộ Thông tin và Truyền thông mong muốn từ 15 năm nay”, Cục trưởng Lê Quang Tự Do nói.

Câu chuyện giàu tiềm năng, giàu cơ hội của ngành game Việt đã được Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử nhấn mạnh nhiều lần trước đó. Theo ông Lê Quang Tự Do, Việt Nam hiện có khoảng 28,2 triệu người chơi game và đánh giá đó là con số mơ ước của nhiều quốc gia trên thế giới. Năm 2021, doanh thu ngành game tại Việt Nam đạt 665 triệu USD. Theo dự báo năm 2022, doanh số ngành game Việt còn khả quan hơn rất nhiều.

“Game là một trong những lĩnh vực hiếm hoi của nước ta có thể xuất khẩu nội dung số ra thế giới. Đó là thế mạnh cần tập trung phát triển và chúng tôi kỳ vọng đó sẽ là ngành mũi nhọn về chuyển đổi số, phát triển kinh tế số Việt Nam trong thời gian sắp tới”, ông Lê Quang Tự Do cho biết.  Ông Do cũng nhận định, trong thời gian tới chắc chắn ngành game sẽ phát triển bởi hai lý do, người chơi game rất ổn định, đây là lĩnh vực có rất nhiều đổi mới sáng tạo trong đó.

Giàu tiềm năng là thế, nhưng thật đáng tiếc, trong khi trên thế giới, Game từ lâu đã được xem là ngành công nghiệp không khói có đóng góp đáng kể vào ngân sách nhiều quốc gia (theo thống kê của Newzoo, tổng doanh thu ngành công nghiệp game toàn cầu đạt gần 184 tỷ USD (giảm 4,3% so với năm ngoái), trong đó 50% là game mobile), thì tại Việt Nam, những năm qua, ngành game là một trong những ngành nghề chịu không ít định kiến.

Các phương tiện truyền thông chỉ đề cập đến mặt trái của lĩnh vực game, làm cho cộng đồng nhìn nhận rằng game là vô bổ, thậm chí có hại và theo “nghiệp game” sẽ không có tương lai. Định kiến ấy dẫn đến hệ lụy khác là ngành game Việt đang đối mặt với sự thiếu hụt trầm trọng nhân lực chất lượng cao, đặc biệt ở lĩnh vực lập trình game.

Ngoài ra, khoảng một nửa doanh thu từ thị trường game ở Việt Nam đang thuộc về các doanh nghiệp nước ngoài. Trong khoảng 900 tựa game G1, gần 90% đến từ nước ngoài. Theo cách phân loại trò chơi điện tử của Bộ Thông tin và Truyền thông (TTTT), G1 là game có sự tương tác giữa nhiều người chơi với nhau thông qua hệ thống máy chủ của doanh nghiệp. Đây thường là sản phẩm có hàm lượng trí tuệ cao và mang lại doanh thu lớn.

Khi giới game Việt còn chưa hết những ấm ức bởi những định kiến chưa được gỡ bỏ thì việc mới đây, Bộ Tài chính khi xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), trong đó đề xuất bổ sung loại hình kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng vào đối tượng chịu thuế TTĐB với mức thuế suất hợp lý, đã thổi bùng lên những ấm ức khác trong giới game Việt. Theo Bộ Tài chính, một trong những nguyên nhân đưa ra khi đề xuất đánh thuế TTĐB lên game là loại hình kinh doanh game hiện nay là mặt hàng có doanh thu lớn, mức lợi nhuận cao, thu hút mọi độ tuổi tầng lớp dân cư, đặc biệt là giới trẻ, do đó, cần nghiên cứu bổ sung vào đối tượng chịu thuế TTĐB để định hướng tiêu dùng.

Tuy nhiên, về câu chuyện doanh thu lớn của game Việt, nhiều ý kiến cho rằng, điều này chưa hoàn toàn chính xác bởi doanh thu toàn ngành game Việt mới chỉ khoảng 600 triệu USD, chiếm chưa nổi 0,5% thị trường toàn cầu. Còn Chủ tịch Hội Thể thao điện tử Việt Nam (VIRESA) Nguyễn Xuân Cường cho biết: “Chỉ có 8% những người sử dụng dịch vụ có trả tiền khi chơi game online – là đối tượng mà Thuế TTĐB nhắm tới. Mục tiêu của thuế là giảm hành vi chơi game, nhưng thực tế tác động chỉ đánh vào 8% này thôi. Trong khi tỷ suất lợi nhuận của ngành chỉ ở mức 3-8%. Do đó không rõ suy nghĩ game có lợi nhuận cao đến từ đâu”. Còn Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp phần mềm (VINASA) Lê Xuân Hòa thì cho rằng, việc thu thuế hiện nay chỉ thực hiện được với các game hợp pháp, còn game chưa cấp phép, game lậu thì chưa bị quản lý.

Ở một khía cạnh khác, tại Diễn đàn Game Việt Nam 2023, ông Nguyễn Ngọc Bảo - Tổng Giám đốc VTC Game còn chia sẻ: Doanh nghiệp game Việt chỉ ở mức tiềm năng, đang ở trạng thái nuôi dưỡng... trong khi còn quá nhiều rủi ro, rào cản về chính sách khiến ngành game không thể cống hiến, buộc họ phải ra nước ngoài. Còn ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, sau khi “làm rõ” cho game Việt rằng, nhiều game online hiện đang được xây dựng theo hướng vừa chơi vừa học, giúp người chơi phát triển trí tưởng tượng tư duy, khả năng phản xạ thì khẳng định: Thế giới chưa có bất cứ quốc gia nào đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với game. 

“Do vậy, cần có đánh giá nhiều chiều, tác động nhiều mặt khi quyết định đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với game online,” ông Đậu Anh Tuấn nêu quan điểm. Với nhiều chuyên gia, áp thuế TTĐB lên game là việc cần phải được cân nhắc một cách thấu đáo, nếu không sẽ rất dễ xảy ra câu chuyện “bảo hộ ngược”, tạo nên thế “khó chồng khó” với game Việt.

“Thay vì chạy theo cơ hội kiếm tiền, chúng tôi muốn chứng minh năng lực sáng tạo của người Việt. Thay vì chạy theo lợi nhuận, chúng tôi muốn chạy theo hướng phát triển ngành game ở Việt Nam. Để có được doanh thu lớn cần một tầm nhìn dài hạn, chúng tôi tin vào việc sẽ là một trong những đơn vị tiên phong trong việc mang lại doanh thu lớn từ quốc tế về cho nước nhà với đầy đủ nghĩa vụ thuế. Với hiện trạng hiện nay của ngành, tôi cũng hy vọng phía ban ngành nhìn sâu vào những vướng mắc mà các doanh nghiệp làm game đang gặp phải, để có thể tháo gỡ” - chia sẻ ấy của ông Thái Thanh Liêm - CEO của Topebox - một trong những studio game hiếm hoi có trụ sở công ty đặt tại Việt Nam, tự sản xuất hơn 80 game, phát hành khắp thế giới, có nhiều game đứng đầu các thị trường như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản… mang về doanh thu lớn, đóng góp cho ngân sách Nhà nước - hoàn toàn là một gợi ý để những người làm chính sách tham khảo. Với một mầm cây, làm thui chột bao giờ cũng dễ dàng hơn rất nhiều công cuộc nuôi dưỡng, vun đắp. Điều đó không khác với ngành game Việt vốn cũng đang dè dặt lớn. Và càng nên là điều đáng lưu tâm trong bối cảnh chúng ta đang nói nhiều tới những điều như phát triển công nghiệp văn hóa.

Nguyễn Hà