Nhiều bất cập chưa thể giải quyết

Như báo Nhà báo & Công luận từng đề cập trong bài viết “Sinh viên Sư phạm mòn mỏi chờ hỗ trợ: Nắng hạn liệu có đợi được mưa rào!” phản ánh thực trạng sinh viên sư phạm theo học tại các trường đại học chưa nhận được tiền hỗ trợ học phí và sinh hoạt phí.

Việc này bộc lộ nhiều điểm bất cập trong thực hiện Nghị định 116 của Chính phủ quy định về chính sách hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt đối với sinh viên học các ngành đào tạo giáo viên tại các đại học, học viện, trường đại học, trường cao đẳng được phép đào tạo giáo viên thực hiện theo phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu và đào tạo theo nhu cầu xã hội.

Tại Trường Đại học Đồng Nai, theo thầy Lê Anh Đức hiện nhà trường đã có văn bản gửi UBND tỉnh Đồng Nai giải quyết việc thực hiện theo Nghị định 116 của Chính phủ.

Thầy Đức cũng cho rằng, hiện UBND tỉnh Đồng Nai đang gửi cho Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tỉnh Đồng Nai tham mưu. “Hiện nay việc đào tạo của nhà trường không ảnh hưởng nhiều khi chưa nhận được tiền học phí hỗ trợ đối với sinh viên sư phạm. Nhà trường cũng không thu học phí sinh viên sư phạm. Việc chưa cấp sinh hoạt phí cho sinh viên sư phạm sẽ ảnh hưởng đến các em”.

Không chỉ tại Trường Đại học Đồng Nai mà vấn đề này đang là thực trạng chung của nhiều trường đại học có đào tạo ngành sư phạm.

Liên quan đến thực hiện Nghị định 116, Bộ Tài chính từng có công văn số 12292/BTC - HCSN 27/10/2021 gửi Văn phòng Chính phủ và số 12830/BTC- HCSN ngày 9/11/2021 gửi Bộ GD&ĐT về tình hình triển khai thực hiện Nghị định số 116.

Trong đó Bộ Tài Chính nêu rõ, quá trình triển khai Nghị định số 116 cho thấy phát sinh nhiều vướng mắc liên quan tới việc hướng dẫn triển khai chậm, vấn đề quy hoạch tổng thể về nhu cầu đào tạo sư phạm theo từng phương thức đào tạo, đảm bảo sự gắn kết giữa việc đào tạo, sử dụng kinh phí với việc sử dụng nguồn nhân lực được đào tạo, vấn đề triển khai thực hiện của các địa phương và các cơ sở đào tạo.

Bộ Tài Chính cũng đã kiến nghị đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GD&ĐT rút kinh nghiệm trong việc chậm triển khai hướng dẫn Nghị định số 116; cần khẩn trương xây dựng quy hoạch tổng thể về nhu cầu đào tạo sư phạm theo từng phương thức đào tạo đảm bảo sự gắn kết giữa việc đào tạo, sử dụng kinh phí và việc sử dụng nguồn nhân lực đào tạo.

Mới đây, Bộ Tài Chính trong văn bản gửi Bộ GD&ĐT ngày 16/9  cũng từng có ý kiến đối với dự toán kinh phí năm 2021, Bộ này đề nghị Bộ GD&ĐT tổng hợp cụ thể nhu cầu ngân sách Nhà nước chi đặt hàng, giao nhiệm vụ của ngân sách địa phương, chi tiết từng địa phương, phần kinh phí do ngân sách Trung ương đảm bảo đối với cơ sở đào tạo của các Bộ, cơ quan Trung ương (đối với nhóm đào tạo theo nhu cầu);

Bộ Tài chính cũng yêu cầu Bộ GD&ĐT đánh giá tác động và đề xuất phương án hỗ trợ. Từ đó có căn cứ khả năng cân đối của ngân sách Trung ương, Bộ Tài chính mới có cơ sở trình cấp có thẩm quyền phương án hỗ trợ cụ thể.

Đối với dự toán kinh phí năm 2022, Bộ Tài chính cũng cho rằng, đối với ngân sách địa phương, kinh phí thực hiện Nghị định 116 tại các địa phương do ngân sách địa phương đảm bảo.

Đối với ngân sách Trung ương, Bộ Tài chính đã báo cao cấp có thẩm quyền cân đối nguồn kinh phí để thực hiện chính sách theo quy định tại Nghị định 116 và bố trí trong dự toán năm 2022 của Bộ GD&ĐT, các bộ, cơ quan Trung ương có cơ sở đào tạo theo nguyên tắc như đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ bổ sung kinh phí năm 2021 của Bộ GD&ĐT.

Sinh viên khi nào mới có tiền?

Về các vướng mắc trong quá trình thực hiện và kinh phí thực hiện ngân sách năm 2023, Bộ Tài Chính cũng cho rằng, một trong những nguyên nhân vướng mắc trong triển khai Nghị định 116 thời gian qua là chưa phân biệt rõ sự khác nhau của việc xác định 2 chỉ tiêu “đào tạo theo nhu cầu xã hội” với chỉ tiêu “đào tạo theo đặt hàng, giao nhiệm vụ của các địa phương”, trong khi việc đào tạo theo nhu cầu xã hội cũng chủ yếu cần xuất phát từ chính nhu cầu đặt hàng, sử dụng của chính quyền các địa phương.

Từ đó, việc xác định tỷ lệ chi tiêu đào tạo 90%/10% tương ứng với 2 chỉ tiêu nêu trên như Bộ GD&ĐT triển khai thời gian qua là chưa phù hợp;

Từ đó dẫn đến, không những gây áp lực đối với ngân sách Nhà nước nói chung và ngân sách Trung ương nói riêng (riêng đối với các cơ sở đào tạo thuộc Bộ GD&ĐT, năm 2021 kinh phí đã bố trí thực hiện chính sách là 652 tỷ đồng; Năm 2022 kinh phí đã bố trí thực hiện chính sách là 908 tỷ đồng, và năm 2023 Bộ GD&ĐT đề nghị dự toán là 2.660 tỷ đồng), mà còn thiếu tính hiệu quả, lãng phí nguồn lực và tạo áp lực xã hội vì cần phải bố trí nơi làm việc đối với học sinh, sinh viên sư phạm sau khi được đào tạo xong.

Về kinh phí thực hiện chính sách năm 2023, Bộ Tài chính có nêu: “Tại công văn số 3763/BGDĐT - KJTC của Bộ GD&&ĐT chưa có sự thống nhất số liệu nhu cầu kinh phí thực hiện năm 2023 tại Báo cáo ngành GD&ĐT (trang 44), nhu cầu kinh phí thực hiện năm 2023 là 2.265 tỷ đồng, trong khi đó Báo cáo khối trực thuộc Bộ GD&ĐT thì nhu cầu là 2.660 tỷ đồng. Mặt khác tại phụ lục 5 thì tổng nhu cầu kinh phí năm 2023 là 2.383 tỷ đồng. Do đó, Bộ Tài chính yêu cầu Bộ GD&ĐT rà soát cơ sở xác định số liệu, đảm bảo thống nhất.

“Theo quy định của Nghị định số 116 thì hàng năm UBND cấp tỉnh căn cứ thực trạng thừa thiếu giáo viên để xác định nhu cầu đào tạo, bố trí ngân sách thực hiện giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu với cơ sở đào tạo giáo viên…

Chi trả kinh phí thực hiện quyết định được giao nhiệm vụ, hợp đồng đào tạo giáo viên với các cơ sở đào tạo giáo viên theo đúng định mức quy định.

Như vậy, đề xuất của Bộ GD&ĐT về việc ngân sách Trung ương cấp thực hiện chính sách cho 90% số sinh viên sư phạm đã được nhập học là không phù hợp với các quy định hiện hành” - văn bản của Bộ Tài chính nêu.

Cũng theo Bộ Tài chính, đến nay, Nghị định số 116 đã ban hành được 2 năm. Theo đó, Bộ Tài chính đề nghị Bộ GD&ĐT chủ động hướng dẫn các Bộ, ngành,cơ quan Trung ương và các địa phương thực hiện rà soát quy hoạch tổng thể nhu cầu đào tạo sư phạm theo từng phương thức đào tạo đảm bảo gắn kết giữa việc đào tạo, sử dụng kinh phí với việc sử dụng nguồn nhân lực được đào tạo;

Khẩn trương phối hợp với các địa phương rà soát, đánh giá tổng thể quá trình triển khai thực hiện chính sách, báo cáo Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo, tránh tình trạng chậm muộn trong thực hiện chính sách, gây tác động xã hội.

Bộ Tài chính cũng yêu cầu làm rõ các vấn đề vướng mắc cụ thể, trách nhiệm của các đơn vị có liên quan (Bộ GD&ĐT, UBND các địa phương, các cơ sở đào tạo giáo viên), để xuất phương án tháo gỡ đảm bảo tuân thủ nguyên tắc quản lý ngân sách Nhà nước theo phân cấp quy định tại luật ngân sách Nhà nước.

Ngân sách địa phương đảm bảo kinh phí thực hiện chính sách đối với sinh viên sư phạm đào tạo theo phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu theo nhu cầu của địa phương. Địa phương có nhu cầu về giáo viên, xác nhận nhu cầu đào tạo và xác nhận đặt hàng thì địa phương phải có trách nhiệm thực hiện chi trả theo đúng quy định của Nghị định số 116.

Ngân sách Trung ương đảm bảo kinh phí thực hiện chính sách đối với sinh viên sư phạm đào tạo theo nhu cầu xã hội của các cơ sở đào tạo thuộc phạm vi quản lý của các bộ, cơ quan Trung ương.

Sau khi có ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính sẽ phối hợp thực hiện.

Như vậy có thể thấy đến nay Nghị định 116 của Chính phủ về hỗ trợ học phí và chi phí sinh hoạt cho sinh viên sư phạm khi đi vào thực tiễn đang nảy sinh nhiều bất cập. Trong đó có việc xác định chỉ tiêu đào tạo gắn với việc sử dụng.

Đây là vấn đề không phải một sớm, một chiều xử lý xong vì thế việc bố trí ngân sách để hỗ trợ sinh viên đang là vấn đề hóc búa.