Dự án đầy tham vọng

Hai công ty tham gia dự án của DARPA là General Atomics Aeronautical Systems (GA-ASI) và Aurora Flight Science - một công ty con của Boeing. Cả hai sẽ phát triển các thiết kế cạnh tranh của riêng họ, DARPA đã đặt tên cho chương trình thủy phi cơ này Liberty Lifter Seaplane Wing-in-Ground Effect, hay gọi tắt là Liberty Lifter.

Theo báo điện tử Defense News, Liberty Lifter là dự án rất tham vọng của DARPA. Bởi cơ quan này muốn phát triển một chiếc thủy phi cơ tầm xa, có kích thước và sức chứa tương đương với dòng máy bay vận tải chủ lực hiện nay của không quân Mỹ là C-17 Globemaster nhưng giá thành phải rẻ hơn.

Như vậy, loại thủy phi cơ mới phải có khả năng chở hơn 77 tấn hàng hóa, bao gồm xe tăng chiến đấu chủ lực M1 Abrams nặng 69 tấn, xe bọc thép, xe tải hoặc xe kéo. Tương tự những chiếc C-17 Globemaster, Liberty Lifter cũng phải chở được khoảng 100-102 lính dù hoặc 34-54 thương binh (nằm cáng hoặc không nằm cáng) cùng đội ngũ bác sĩ quân y.

Bên cạnh đó, DARPA cũng đòi hỏi dòng thủy phi cơ mới sẽ phải khả năng đi biển mạnh mẽ hơn một số phương tiện mặt nước của Hải quân. Ví dụ, những chiếc thuyền nhỏ thường bị giới hạn trong điều kiện gọi là trạng thái biển động cấp 3, nơi sóng cao khoảng 1,2 mét. Nhưng Liberty Lifter sẽ được yêu cầu cất cánh và hạ cánh ở trạng thái biển động cấp 4, khi sóng cao tới 2,5 m.

Ở trạng thái biển động cấp 5, khi sóng được coi là dữ dội và cao tới 4 m, những chiếc thủy phi cơ này vẫn phải có khả năng duy trì hoạt động. Cần biết, trong thang đo của Hải quân Mỹ thì biển động cấp 5 là điểm mốc mà các điều kiện hàng hải bắt đầu đe dọa khả năng thực hiện các nhiệm vụ tiếp tế trên biển giữa các tàu phụ trợ và tàu chiến.

DARPA cho biết Liberty Lifter cũng phải có khả năng bay kéo dài gần mặt nước. Trọng tâm của chương trình là thiết kế, chế tạo và thử nghiệm thủy phi cơ có thể hoạt động hiệu quả ở độ cao dưới 30 mét so với mặt biển, có thể giữ độ cao bay hành trình 3.000 mét và vận chuyển trọng tải lớn với tốc độ nhanh hơn các phương tiện không vận trên biển hiện tại của Hải quân Mỹ.

Các thiết kế ban đầu như thế nào?

Christopher Kent, giám đốc dự án Liberty Lifter của DARPA cho biết, “GA-ASI và Aurora Flight Science đã thực hiện các phương pháp thiết kế khác biệt rõ rệt. Vì thế, DARPA đang nóng lòng chờ màn trình diễn của các bản thử nghiệm khi cả hai nhóm hoàn thiện các thiết kế cơ bản của mình trong giai đoạn 1”.

Giai đoạn 1 của dự án Liberty Lifter có thời hạn 18 tháng, bao gồm 6 tháng thiết kế ý tưởng và 9 tháng hoàn thiện thiết kế, kết thúc bằng đánh giá thiết kế sơ bộ. Thêm 3 tháng nữa để lập kế hoạch sản xuất và đánh giá kế hoạch thử nghiệm trước khi tiến hành trình diễn.

Aurora Flight Science đang theo đuổi hướng thiết kế một loại thủy phi cơ kiểu truyền thống. Máy bay của Aurora có thân đơn, đôi cánh cao, bộ ổn định ngang rộng ở đuôi và 8 động cơ phản lực cánh quạt. Đầu cánh của máy bay cụp xuống nhưng sẽ không chạm vào mặt nước. Aurora cho biết máy bay của họ có thể chở 2 phương tiện chiến đấu đổ bộ của thủy quân lục chiến hoặc 6 container loại 20 feet.

GA-ASI thì đề xuất một thiết kế hai thân, có cánh giữa, mà DARPA cho biết là nhằm tối ưu hóa sự ổn định của thủy phi cơ trên mặt nước. Máy bay của họ sẽ trang bị 12 động cơ cánh quạt tua-bin. Bản vẽ thiết kế ban đầu cũng cho thấy có các bộ ổn định gắn trên mũi kép của chiếc thủy phi cơ này.

Thay vì chất hoặc dỡ hàng hóa từ cửa sau và đường dốc kiểu truyền thống, như trường hợp của C-17, GA-ASI đưa ra ý tưởng mới. Theo đó, khi chất dỡ hàng hóa, phần mũi máy bay sẽ nâng lên để mở ra khoang hàng. Các phương tiện được triển khai trực tiếp từ phía trước, qua một đường dốc xuống bãi biển.

Chủ tịch GA-ASI, David Alexander cho biết: “GA-ASI cam kết thúc đẩy thiết kế thủy phi cơ chở hàng có khả năng vận chuyển hàng hóa nặng và sử dụng hiệu ứng ‘Cánh trên mặt đất’ để cách mạng hóa phương tiện vận tải. Kinh nghiệm của chúng tôi về máy bay hàng hải như MQ-9B SkyGuardian và SeaGuardian sẽ giúp nâng cao khả năng của Liberty Lifter”.

Chỉ dấu về chiến lược mới

Việc Bộ quốc phòng Mỹ quan tâm đến thủy phi cơ vận tải là ví dụ mới nhất về việc họ đang điều chỉnh các khả năng kết hợp hàng không truyền thống với môi trường hàng hải. Theo Defense News, Lầu Năm Góc ngày càng lo ngại về khả năng xảy ra một cuộc xung đột ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương sẽ đòi hỏi năng lực hàng hải được cải thiện.

Đã có nhiều dự án được phát triển hoặc đang lên kế hoạch nhằm phục vụ chiến lược mới này. Ví dụ, vào năm 2021, Phòng thí nghiệm Nghiên cứu của Không quân Mỹ đã thử nghiệm một loại đạn tấn công trực tiếp dẫn đường bằng GPS được sửa đổi đặc biệt để tấn công các mục tiêu trên mặt nước.

Cũng trong năm ngoái, Bộ Tư lệnh hoạt động đặc biệt của Không quân Mỹ tuyên bố sẽ phát triển một phiên bản đổ bộ cho dòng máy bay MC-130J Commando II. Theo đó, khi được trang bị phao có thể tháo rời, những chiếc vận tải cơ có sức chuyên chở 30 tấn này sẽ trở thành dòng máy bay “lưỡng cư”, đem lại khả năng triển khai linh hoạt, phù hợp với chiến lược mới.

Trong một diễn biến liên quan, hồi tháng 2/2022, các phi công Mỹ cũng đã tiếp cận sâu với dòng máy bay đổ bộ “lưỡng cư” (có thể hạ cánh cả trên đường băng cũng như trên mặt nước) ShinMaywa US-2 của Nhật Bản khi tham gia cuộc cuộc tập trận Cope North. Điều đó cho thấy, quân đội Mỹ đang rất nghiêm túc xem xét khả năng chế tạo một biến thể “lưỡng cư” tương tự cho lực lượng vận tải đường không của mình.

Nguyễn Khánh